Մոլդովա. պայքար մանկական պոռնոգրաֆիայի դե՞մ, թե՞ քաղաքացիների հանդեպ վերահսկողություն

ZIARUL DE GARDA-ի նյութերի հիման վրա

Մոլդովայում սուր քննարկում է սկսվել համացանցի և անձնական առցանց նամակագրության վերահսկողությունն ուժեղացնելու վերաբերյալ կառավարության նախաձեռնության վերաբերյալ: Այս թեման վերջերս շատ արդիական է դարձել Վրաստանում:

Խոսքը գնում է «Մեծ եղբոր օրենք» կոչված օրինագծի մասին: Այն քննչական մարմիններին իրավունք է տալիս արգելափակել կայքեր, ստուգել անձնականն էլեկտրոնային նամակները, SMS-հաղորդագրությունները, կարդալ Viber-ի և WhatsApp-ի հաղորդագրությունները, անել ամեն ինչ մանկական պոռնոգրաֆիայի և ահաբեկչության դեմ պայքարի համար:

Քիշնևում շուտով սպասում են օրինագծի վերաբերյալ Եվրախորհրդի Վենետիկյան հանձնաժողովի եզրակացությանը:

Սակայն փորձագետներն ահազագնում են ՝ ասելով, որ այդ օրինագիծը ոչ այլ ինչ է, քան համացանցում գրանքննություն մտցնելու փորձ:

 Կայքերի արգելափակումը, նամակների և SMS-հաղորդագրությունների ընթերցումը՝ կիբերհանցագործությունների դեմ

 «Մեծ եղբոր օրենքի» նախագիծը Մոլդովայի կառավարությունը հաստատել է դեռևս 2016թ-ի մարտի 30-ին: Շուտով այն գրանցվել է խորհրդարանում:

«Օրենքն ուղղված է Մոլդովայում կիբերհանցագործությունների կանխարգելման, մանկական պոռնոգրաֆիայի տարածման դեմ պայքարին», — այն ժամանակբացատրել էր օրինագծի հեղինակներից մեկը՝ ՆԳՆ կիբերհանցագործությունների դեմ պայքարի կենտրոնի քննիչ Վյաչեսլավ Բեդերեուն:

Այդ պնդումը հերքել են քաղաքացիական հասարակության շատ ներկայացուցիչներ: Այդ թվում՝  Promo-Lex հասարակական կազմակերպության իրավաբան Վադիմ Վիերուն:

«Ինֆորմատիկայի ոլորտում չափազանց շատ են ընդլայնվում իրավապահ մարմինների իրավասությունները: Օրինակ, օրինագիծը սերվերների IP-հասցեների արգելափակում է նախատեսում, որոնց վրա տարբեր կայքեր են տեղակայված», — ասում է նա:

ՏՏ ընկերությունների ազգային ասոցիացիայի ներկայացուցիչները նույնպես անհանգստացած են նրանով, որ իրավապահ մարմինները կարող են չարաշահել իրենց լիազորությունները, որոնք ընձեռում է օրենքը: Մասնավորապես նրանով, որ նրանց համար հասանելի կլինեն հազարավոր օգտատերերի տվյալներ:

«Մենք անհանգստացած ենք տեղեկատվական վերահսկողության իրավաբանական մաքրությամբ: Մենք խոսում ենք տվյալների մեծ բազաների մասին, որոնք կարող են ընդլայնվել մինչև տասնյակ, հարյուր հազար մարդ», – պնդում է ՏՏ ընկերությունների ազգային ասոցիացիայի իրավաբանական խորհրդատուԿրիստիան Շկոպուն:

Լրագրողները նույնպես անվստահությամբ են վերաբերում նախագծին, որն ըստ նրանց, ուղղված է ոչ այնքան քրեական տարրերի դեմ պայքարին, որքան քաղաքացիների կամ պրոֆեսիոնալների որոշ կատեգորիաների, օրինակ, հետաքննող լրագրողների դեմ: Հատկապես, որ նման բան նախկինում արդեն եղել է:

«2009թ-ի ապրիլին մի քանի օրով արգելափակվել էր մի քանի վեբ-էջ, սակայն չէին արգելափակվել մանկական պոռնոգրաֆիայի էջեր: Արգելափակվել էին «Unimedia», «Ziarulde Gardă» և այլ վեբ-ռեսուրսները, որոնք հանրությանը տեղեկացնում էին Մոլդովայում կատարվող իրադարձությունների մասին: Մենք իշխանություններից այդպես էլ հստակ բացատրություն չստացանք, թե ինչու են արգելափակվել այդ վեբ-էջերը», – ասում է «Ziarulde Gardă» թերթի տնօրեն Ալինա Ռադուն:

 Լսում են, սակայն հասկանալի չէ, թե ինչու

Իրավապաշտպանները նույնպես պնդում են, որ Մոլդովայի իրավապահ մարմինները քաղաքացիների անձնական շփումներին միջամտելու մեծ փորձ ունեն:

2015թ-ին նրանք գաղտնալսել են 10 հազար հեռախոսազրույց, պնդում է Մոլդովայի իրավաբանական ռեսուրսների կենտրոնի ներկայացուցիչ Նադեժդա Խրիպտիևսկին:

«Ինչո՞ւ: Ի՞նչ է տեղի ունեցել, որ այդքան շատ են գաղտնալսումները: Մենք ականատես ենք եղել նաև տեղեկատվության մի շարք արտահոսքերի, օրինակ, աղմուկ հանած հեռախոսազրույցների: Եվ մենք մինչ այժմ չգիտենք, թե որտեղից է եղել այդ արտահոսքը», — ասում է փորձագետը:

Նրա խոսքով՝ ոչ ոք այդպես էլ չի պատասխանել այն հարցին, թե ով է արել այդ ձայնագրությունները և ինչպես են դրանք հայտնվել սոցցանցերում և ԶԼՄ-ներում:

«Մենք բոլորս համաձայն ենք, որ մեզ նախագիծ է պետք, որը կիբերհանցագործությունների, ինչպես նաև մանկական պոռնոգրաֆիայի դեմ պայքարի համար  գործիքներ կտրամադրի: Միաժամանակ մենք ուզում ենք համոզվել, որ ստեղծում ենք մի համակարգ, որն իրականում զանգվածային գաղտնալսման միջոցների հավաքածու է», — ասում է Խրիպտիևսկին:

Ինչպես պնդում է տեխնոլոգիաների և համացանցի ասոցիացիայի գործադիր տնօրեն Բոգդան Նալոլիան զանգվածային գաղտնալսման միջոցները երբեք չեն ապացուցել իրենց արդյունավերտությունը քրեական տարրերի և ահաբեկչության դեմ պայքարում: Ինչն էլ հաստատված է ԵԽԽՎ նախորդ հորդորներով, ինչպես նաև ԱՄՆ փորձով:

Վճռին սպասելիս

Քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների պնդմամբ՝ «№ 161 օրինագիծը» փոխանցվել է Վենետիկի հանձնաժողովին՝ Եվրախորհրդի այն մարմնին, որը հետազոտում է անդամ-պետությունների օրենքների համապատասխանությունը ժողովրդավարական չափանիշներին:

Արդեն հայտնի է, որ հանձնաժողովը նախագծում մի շարք խնդրահարույց կետեր է գտել, որոնք պետք է փոփոխվեն կամ հանվեն փաստաթղթից: Մասնավորապես, դա վերաբերում է իրավապահ մարմիններին համակարգչային տվյալներ փախցնելու համար չափազանց մեծ իրավունքներ տրամադրելուն, ինչպես նաև զանգվածային գաղտնալսման միջոցներին, որոնք, հանձնաժողովի կարծիքով, արդյունավետ չեն, թանկարժեք են և ոչ իրավաչափ կերպով խախտում են մասնավոր կյանքի իրավունքը:

Հանձնաժողովը պետք է հաշվետվություն ներկայացնի փաստաթղթի վերաբերյալ 2017թ-ի մարտի վերջին: