«Հայաստանը չի տրվելու շանտաժային քաղաքականությանը»․ Փաշինյան
Նոյեմբերի 23-ին Հայաստանի վարչապետը հանդես է եկել առցանց ասուլիսով և պատասխանել ինչպես լրատվամիջոցների, այնպես էլ ՀԿ ներկայացուցիչների հարցերին։ Սա Նիկոլ Փաշինյանի երկրորդ առցանց ասուլիսն է Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ավարտից հետո։
Երկրի ղեկավարն անդրադարձել է Սոչիում և Բրյուսելում կայանալիք հանդիպումներին, արևելյան սահմանագոտում ռազմական սրացմանը, ինչպես նաև հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորմանը։
JAMnews-ն առանձնացրել է ասուլիսի կարևոր թեզերը։
Սոչիում կայանալիք բանակցությունների և բրյուսելյան հանդիպման մասին
Փաշինյանը կարծում է, որ ստեղծված իրավիճակում Հայաստանի և Ադրբեջանի ներկայացուցիչների շփումները պետք է լինեն ավելի հաճախակի, որպեսզի կողմերը կարողանան «իրադրությունը կարգավորել, լուծումներ գտնել և փորձեն խուսափել ճգնաժամերից»։
Ավելի վաղ հաղորդվել էր, որ դեկտեմբերի 15-ին Փաշինյանն ու Ալիևը կհանդիպեն Բրյուսելում՝ Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովի շրջանակում։ Ապա Կրեմլը տեղեկացրեց, որ մինչ այդ՝ նոյեմբերի 26-ին, Սոչիում կկայանան եռակողմ՝ Պուտին-Փաշինյան-Ալիև բանակցություններ։
«Կփորձենք տարբեր ֆորմատներում քննարկվող օրակարգերը չխառնել մեկը մյուսին», — առցանց ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է վարչապետը։
Խոսելով Բրյուսելում կայանալիք հանդիպման օրակարգի մասին՝ Փաշինյանը նշել է, որ «քննարկվող հարցերի շարքում կլինեն հումանիտար հարցեր, այդ թվում՝ գերիների հետ կապված»։
Բրյուսելում Ալիևի հետ դեմ առ դեմ հանդիպման Փաշինյանը պատրաստ է, բայց ասում է՝ քննարկումը պետք է կոնկրետ թեմա ունենա․
«Առաջին թեման պետք է լինի ընդհանուր իրադրության շուրջ գնահատականները, և արդյունքում պետք է պարզվի, ի վերջո, ով է շահագրգիռ իրավիճակի ապակայունացմամբ»։
Հայաստանի ղեկավարի դիտարկմամբ՝ պետք չէ ադրբեջանական կողմի հետ հանդիպումներից արագ լուծումներ սպասել:
«Չեմ կարծում, թե ճիշտ է՝ ձևավորել ակնկալիք ամեն կոնկրետ հանդիպումից` կամ նեգատիվ, կամ պոզիտիվ, ինչ-որ արագ արդյունքների ակնկալություն պետք չէ ձևավորել: Կա մեր տարածաշրջանում լարվածություն, ու այդ լարվածությունը հաղթահարելու համար մենք պետք է բանակցենք», — ասել է Նիկոլ Փաշինյանը:
Հայաստանի և Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարների միջև կապի մասին
Նախաձեռնությունն, ըստ Փաշինյանի, ի հայտ է եկել Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի հետ հեռախոսազրույցների արդյունքում՝ հանպատրաստից։
«Ինչքանով արդյունավետ կլինի՝ ժամանակը ցույց կտա, բայց փաստը ինքնին շատ կարևոր պետք է համարել», — նշել է Փաշինյանն ու հույս հայտնել, որ այդ ուղիղ կապը կնպաստի տարածաշրջանում կայունության հաստատմանը։
Ադրբեջանի հետ ուղիղ շփումներից հայկական կողմը չի խուսափում։
Փաշինյանն ուղիղ եթերում տեղեկացրել է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարների միջև կապն արդեն իսկ ստեղծվել է․
«Նախկինում երբեք պաշտպանության նախարարների միջև կոնտակտ ընդհանրապես չի եղել, առաջին անգամ է նման բան տեղի ունենում»։
Հայաստանի վարչապետը հայտարարել է, որ իր հանձնարարությամբ ՀՀ պաշտպանության նախարարն ակտիվորեն օգտագործելու է այդ հաղորդակցությունը Ադրբեջանի ԶՈւ կողմից հրադադարի խախտման դեպքերի մասին տեղեկություններ փոխանակելու համար։ Նույնն առաջարկելու է անել նաև Ադրբեջանի ՊՆ-ին։
Ռազմական սրացման արդյունքում գերեվարվածների մասին
Նոյեմբերի 16-ին արևելյան սահմանագոտում ծավալված ռազմական գործողությունների արդյունքում հայկական կողմն ունի 6 հաստատված զոհ։ Հայտարարվել էր 24 գերու մասին։
Փաշինյանի փոխանցմամբ՝ չճշտված տեղեկություններով` գերեվարվածների թիվը հայտարարվածից ավելին է՝ 32․
«Մի մասը, որ մտածում էինք՝ զոհված են, գերեվարվել են: Ունենք 24 գումարած 8 գերեվարված, բայց էլի այս տվյալները վերջնական ճշգրտման կարիք ունեն»:
Վարչապետի խոսքով՝ գերեվարվածների մեջ կան նաև վիրավոր զինծառայողներ։ Վստահեցնում է՝ նրանց բոլորի վերադարձի ուղղությամբ ինտենսիվ աշխատանք է տարվում։
Նոյեմբերի 9-ի հանդիպման հետաձգման մասին
Նոյեմբերի սկզբից քննարկվում էր, որ հնարավոր է՝ Պուտին-Փաշինյան-Ալիև եռակողմ հանդիպումը կայանա հենց նոյեմբերի 9-ին՝ եռակողմ հայտարարության ստորագրման օրը։
Ասուլիսի ընթացքում վարչապետ Փաշինյանը հաստատել է, որ եղել է առցանց հանդիպումը նոյեմբերի 9-ին իրականացնելու առաջարկ, բայց այն հայկական կողմի համար խնդրահարույց է եղել․
«Մեր դիրքորոշումն անկեղծ արտահայտել եմ, որ նոյեմբերի 9-ը դժվար, ծանր և դառը օր է մեզ համար, բայց եթե պարզվի, որ նոյեմբերի 9-ի հանդիպման արդյունքներով մենք կկարողանանք համաձայնել կոնկրետ արդյունքի շուրջ, օրինակ՝ լուծել գերիների հարցը, ես պատրաստ եմ այդ դառնությունը վերցնել և մասնակցել»։
Համաձայնության հասնել չի հաջողվել։ Հայաստանն առաջարկել է հանդիպումն անցկացնել մեկ այլ օր։ Ի վերջո, որոշվել է անցկացնել ոչ թե առցանց, այլ առերես հանդիպում, որն էլ կկայանա նոյեմբերի 26-ին, Սոչիում։
Հայաստանը պատրաստ է բանակցել, համատեղ աշխատել և գտնել փոխադարձ ընդունելի լուծումներ, բայց անընդունելի է համարում Ադրբեջանի վարած հարկադրանքի և շանտաժի քաղաքականությունը: Ըստ վարչապետի՝ դա արտահայտվում է «սիմվոլիկայի և այլ ձևերով»․
«Հայաստանը չի տրվելու այդ շանտաժային քաղաքականությանը, որքան էլ մենք հասկանում ենք մեր վիճակի խոցելիությունը», — նշել է Փաշինյանը։
«Զանգեզուրի միջանցքի» մասին․ «եթե չտաք, պատերազմով կստանանք»
«Պատերազմում հաղթողի իրավունք» ժամանակակից աշխարհում գոյություն չունի, այնինչ 44-օրյա պատերազմից հետո էյֆորիայի մեջ գտնվող Ադրբեջանը փորձում է նման իրավունք «կիրառել»։
Ըստ Հայաստանի ղեկավարի՝ սա դրսևորվում է նաև Հայաստանի նկատմամբ տարածքային նկրտումների տեսքով․
«Ի՞նչ է նշանակում «Զանգեզուրի միջանցք», «Արևելյան Զանգեզուր»։ Ովքե՞ր են հորինում այդ տերմինները»։
Վերահաստատելով միջանցքային տրամաբանության հարց չքննարկելու Հայաստանի դիրքորոշումը՝ Փաշինյանն ընդգծել է, որ դա չի նշանակում, թե Հայաստանը հրաժարվում է տարածաշրջանային կոմունիկացիաների բացման օրակարգից։
«Ադրբեջանը միջանցքային տրամաբանությունը զարգացնում է հենց տարածաշրջանային կոմունիկացիաների բացման թեման օրակարգից հանելու համար, բայց մենք ամեն ինչ անելու ենք, որպեսզի նրանց դա չհաջողվի», — ասել է վարչապետը։
Փաշինյանն ընդգծել է, որ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ փաստաթղթում միջանցք բառն օգտագործված է միայն Լաչինի միջանցքի համար, իսկ անարգել երթևեկություն արտահայտությունը բնավ չի նշանակում «սուվերեն միջանցք», ինչպես փորձում է ներկայացնել ադրբեջանական կողմը։
«Անունը դրել են «Զանգեզուրի միջանցք», ու ասում են՝ եթե չտաք, պատերազմով այդ միջանցքը կստանանք։ Մենք պետք է այս փաստն ի ցույց դնենք՝ որպես Ադրբեջանի բացահայտ ագրեսիվ քաղաքականություն, որը պետք է համարժեք միջազգային գնահատականի արժանանա», — ընդգծել է Հայաստանի վարչապետը։
Սահմանագծման և սահմանազատման մասին
«Երբ ասում եմ՝ ընդունելի, չի նշանակում 100 տոկոսով մեր պատկերացումներին համապատասխան», — խոսելով սահմանագծման և սահմանազատման նախապատրաստական փուլի վերաբերյալ ՌԴ առաջարկների մասին՝ ասել է Նիկոլ Փաշինյանը։
Ըստ նրա՝ առաջարկի ընդունելի լինելու մասին խոսել նշանակում է ի ցույց դնել լուծումների գնալու հայկական կողմի պատրաստակամությունը։
Փաշինյանի համոզմամբ՝ պետք է գալ ինչ-որ միջին տարբերակի, որ «փազլի սկզբունքով պատկերացում ձևավորվի»։
Ուղիղ եթերի ընթացքում Հայաստանի վարչապետը հայտարարել է, որ այս ուղղությամբ ամենօրյա աշխատանք է տարվում, դինամիկ պրոցես է գնում։
«Դիվանագիտական աշխատանք կա, որը հրապարակային դարձնելով, այդ աշխատանքն արդեն դադարում է գոյություն ունենալուց, և պետք է ամեն ինչ սկսել զրոյից»։
Փաշինյանի խոսքով՝ վերջին առաջարկը ռուսական կողմի նախորդ երեք առաջարկներից շատ չի տարբերվում, իսկ ստորագրվելիք փաստաթղթի վերաբերյալ թյուրըմբռնում կա․ այն ոչ թե սահմանագծման և սահմանազատման արդյունքների, այլ գործընթացի մեկնարկի մասին է լինելու։
«Պոտենցիալ փաստաթուղթը լինելու է հետևալի մասին, որ Հայաստանը և Ադրբեջանը ձևավորում են հանձնաժողով, որը սկսում է զբաղվել սահմանազատման և սահմանագծման աշխատանքներով: Այդ թղթի մեջ գրված չի լինելու՝ սահմանն անցնելու է այստեղով, այնտեղով: Այս վերջին ձևակերպումը տեղի է ունենալու այդ հանձնաժողովի աշխատանքի հիման վրա», — ասել է Փաշինյանը։
ՀԱՊԿ-ից դուրս չգալու մասին
Հայաստանը չի դիտարկի ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու հանգամանքը։ Առցանց ասուլիսի ժամանակ դա հայտարարել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ անդրադառնալով հարցին, թե որ իրավիճակում Հայաստանը կքննարկի անդամակցությունը դադարեցնելու հարցը։
«Որպես նախագահող երկիր՝ պետք է աշխատենք, որ ՀԱՊԿ-ը պատշաճ մասնակցություն ունենա մեր տարածաշրջանում անվտանգության ապահովմանը», — ասել է Փաշինյանը:
ՀԱՊԿ-ը նա բնորոշել է որպես ոչ միայն բազմակողմ, այլև Ռուսաստանի հետ ռազմավարական հարաբերությունների շատ կարևոր խողովակ։ Սակայն կարծում է՝ պետք է արձանագրել մի քանի իրողություններ։ Նախ այն, որ ՀԱՊԿ երկրներից մի քանիսը վերջերս Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ «Թյուրքական աշխարհի» հռչակագիր ստորագրեցին։ Եվ հետո այն, որ ՌԴ-ն նաև Ադրբեջանի դաշնակիցն է։
«Սա է պատճառը որ ՌԴ-ն փորձում է ոչ ուժային գործողություններով լուծումներ գտնել։ Մենք էլ չենք ուզում, և ոչ ոք չի ուզում, որ ՀԱՊԿ երկրներից որևէ մեկը հակամարտության մեջ ներքաշվի Ադրբեջանի հետ։ Մենք ուզում ենք, որ մեր դաշնակիցներն ու գործընկերներն օգտագործեն քաղաքական լծակները՝ մեր փոխադարձաբար ճանաչված իրավունքները պաշտպանելու համար», — ընդգծել է Հայաստանի ղեկավարը։
Արցախի հարցի մասին
Փաշինյանի գնահատմամբ՝ դեռևս 1991 թ․-ին ԱՊՀ փաստաթղթերով Հայաստանն ու Ադրբեջանը փոխադարձաբար ճանաչել են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը։ Ըստ վարչապետի՝ դա չի նշանակել, թե Արցախի հարց այլևս չկա․
«Արցախի հարցը տարածքի՞ հարց է։ Մեր ընկալմամբ՝ ոչ։ Իրավունքի հարց է։ Երբ ասում ենք, որ Արցախի հարցը նենգափոխվել է, այդ թվում՝ բանակցային սեղանից դուրս թողնելով, նաև դա նկատի ունենք»։
Ինչ վերաբերում է Արցախի ճանաչմանը, վարչապետն ասում է՝ նախ պետք է հասկանալ, թե ինչ կտա դա, հարց, որ քննարկվում է գրեթե 30 տարի։
«Որոշում չի կայացվել, որովհետև բոլորը հասկացել են, որ Հայաստանն առնվազն առաջինն ու միակը չպետք է լինի, որ այդ որոշումը կայացնի։ Ղարաբաղի հարցը միջազգային հարց է, և միայն Հայաստանի դիրքորոշումներով հնարավոր չէ լուծել», — նշել է Փաշինյանը։
Ըստ վարչապետի՝ հայկական կողմի մեծագույն խնդիրը պետք է լինի «Ղարաբաղի հայության իրավունքների վերաբերյալ իր դիրքորոշումները միջազգային դիրքորոշումների հետ հաղորդակցության մեջ դնելը»։
Անկլավների մասին
ՀՀ վարչապետի փոխանցմամբ՝ Ադրբեջանը անկլավների հարց հետապնդում է, սակայն հայկական կողմը խիստ կասկածում է, որ կա իրավական հիմք։
Փաշինյանի խոսքով՝ անկլավների հարցը պետք է քննարկել սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացում։
«Պետք է հասկանանք, թե դա ինչ հարց է ընդհանրապես, որտեղից են ծագել անկլավները: Այս հարցերը պետք է լրջորեն դիտարկվեն, և մենք դիտարկել ենք, պարզապես չենք ուզում որևէ քաղաքական ճնշման ներքո Հայաստանի համար կարևոր խաղաքարտեր բացել»։
