«Հնարավոր քայլեր՝ շոշափելի առաջընթացի համար». Ռուբինյան-Քըլըչ հանդիպման մասին
Մայիսի 3-ին Վիեննայում կայացել է Ռուբինյան-Քըլըչ երրորդ հանդիպումը: Հատուկ ներկայացուցիչները վերահաստատել են Հայաստանի և Թուրքիայի միջև լիարժեք կարգավորման հասնելու նպատակը։
Հայաստանի արտաքին գերատեսչության փոխանցմամբ՝ Ռուբեն Ռուբինյանն ու Սերդար Քըլըչն այս առնչությամբ ունեցել են հստակ տեսակետների անկեղծ ու արդյունավետ փոխանակում:
Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման ներկայիս փուլի մասին, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք
Հանդիպումից հետո ՀՀ ԱԳՆ-ն հանդես է եկել հաղորդագրությամբ, որի համաձայն՝ հատուկ ներկայացուցիչները քննարկել են հնարավոր քայլերը, որոնք կարող են ձեռնարկվել շոշափելի առաջընթացի հասնելու համար.
«Նրանք վերահաստատել են իրենց համաձայնությունը՝ շարունակելու գործընթացը առանց նախապայմանների»:
Հատուկ ներկայացուցիչների երրորդ հանդիպման մասին առաջինը հայտնել էր Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն: Ավելի ուշ պաշտոնական Երևանը՝ ի դեմս ԱԳՆ-ի, հաստատեց տեղեկությունը:
Թուրքական NTV հեռուստաալիքի ուղիղ եթերում Չավուշօղլուն Հայաստանին կոչ էր արել ավելի համարձակ լինել և երրորդ երկրներում կազմակերպվող հանդիպումները տեղափոխել Անկարա ու Երևան:
Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի հատուկ ներկայացուցիչներն այս տարի ևս երկու հանդիպում էին ունեցել՝ հունվարին Մոսկվայում և փետրվարին Վիեննայում:
Ռուբեն Ռուբինյանի ու Սերդար Քըլըչի նախորդ հանդիպումների վերաբերյալ ևս պաշտոնական Երևանն ու Անկարան շատ ինֆորմացիա չէին հաղորդել: Տարածված նույնաբովանդակ հայտարարություններում կողմերը տեղեկացրել էին միայն, որ բանակցությունների վերջնական նպատակը Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև լիարժեք կարգավորումն է՝ առանց նախապայմանների:
«Կարևորը քաղաքական կամքն է». Երևանը՝ հանդիպման վայրի մասին
Արձագանքելով Թուրքիայի արտգործնախարարի հայտարարությանը՝ պաշտոնական Երևանը հիշեցրել էր, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման նախորդ փորձերի ժամանակ Հայաստանում և Թուրքիայում հանդիպումներ են կազմակերպվել ինչպես բանակցողների, այնպես էլ նախագահների մակարդակով, բայց «դրանք արդյունքի չեն հանգեցրել»:
«Կարևորը կարգավորման հասնելու քաղաքական կամքն է և հստակ՝ առարկայական քայլերի գնալու պատրաստակամությունը: Մենք ցուցաբերում ենք երկուսն էլ, և նույնն ակնկալում ենք Թուրքիայից»,- ընդգծել էր ՀՀ ԱԳՆ խոսնակ Վահան Հունանյանը:
Հունանյանի դիտարկմամբ՝ եթե կամքը լինի, հանդիպումների վայրը կդառնա զուտ տեխնիկական հարց։ Ըստ նրա՝ թուրքական կողմի՝ Երևանում և Անկարայում հանդիպելու առաջարկը «վկայում է, որ Թուրքիայի ընկալմամբ՝ գործընթացն ամբողջությամբ երկկողմ բնույթ ունի».
«Այս պարագայում տրամաբանական կլիներ, որ Թուրքիայի ներկայացուցիչներից չլսեինք գրեթե ամենշաբաթյա հայտարարություններ այն մասին, թե իրենք գործընթացն առաջ են մղում Ադրբեջանի հետ համակարգմամբ»:
Հայաստանի՝ անպատասխան մնացած առաջարկը
Պաշտոնական Երևանը հայտարարել է, որ Թուրքիային առաջարկել է բացել ցամաքային սահմանը դիվանագիտական անձնագրեր կրող անձանց համար:
«Թուրքական կողմը հապաղում է»,- «Արմենպրես» լրատվական գործակալության հետ զրույցում նշել է ՀՀ արտաքին գերատեսչության խոսնակը։
Թուրքիան խոսում է վերասահմանագծման մասին
Անդրադառնալով հատուկ ներկայացուցիչների հանդիպման օրակարգին՝ Թուրքիայի արտգործնախարարը ասել էր, թե քննարկվելու են «առաջիկայում ձեռնարկվելիք տարբեր քայլեր»:
Չավուշօղլուն նշել էր, որ համաձայնություն է կայացվել երկու երկրների «սահմանները կրկին որոշելու» հարցում՝ չբացառելով, որ կստեղծվի համատեղ հանձնաժողով, ինչպես նախատեսվում է հայ-ադրբեջանական սահմանի դեպքում:
Պաշտոնական Երևանի պնդմամբ՝ օրակարգում նման հարց չկա:
Փորձագիտական կարծիք
Մինչ Ռուբինյան-Քըլըչ հանդիպման վերաբերյալ տեղեկությունների հրապարակումը քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանը JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է, որ հատուկ ներկայացուցիչների հանդիպումից «շրջադարձային որևէ բան» պետք չէ ակնկալել:
Ըստ Քոչինյանի՝ հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ քայլերը տեսանելի կլինեն այն դեպքում, եթե կողմերը ցուցաբերեն «բավարար քաղաքական կամք»:
Քաղաքագետի դիտարկմամբ՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման նախապայմաններ կան: Դրանք են՝
- Միացյալ Նահանգների համապատասխան աշխատանքը. ԱՄՆ-ն բավականին վաղուց է շահագրգռված հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմամբ։
Մայիսի 2-6-ը ՀՀ արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն աշխատանքային այցով Միացյալ Նահանգներում է: Միրզոյանն արդեն իսկ հանդիպել է ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի հետ: Ըստ ՀՀ ԱԳՆ հաղորդագրության՝ նախարար Միրզոյանը պետքարտուղարին է ներկայացրել նաև Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի զարգացումները․
«Պետքարտուղար Բլինքենը նշել է, որ ԱՄՆ-ն լիովին աջակցում է Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը և կարևորում Հայաստանի ներդրած կառուցողական ջանքերը այդ գործընթացում»:
- Հայաստանի շահագրգռվածությունը. կարգավորումը ստեղծված անվտանգային մարտահրավերները թեթևացնելու, դրանք կառավարելի դարձնելու ամենակարճ և հնարավոր ճանապարհն է։
- Թուրքիայից եկող դրական ազդակները. դրանք կապված են ոչ թե Հայաստանին օգնելու ցանկության, այլ Թուրքիայի ազգային շահերի հետ, քանի որ Թուրքիայի համար ավելի ձեռնտու է անկախ, ոչ թե ռուսական կայսրության մաս կազմող Հայաստանի գոյությունը։
Թուրքիայի հետ բանակցությունների արդյունքն, ըստ Քոչինյանի, կախված է կողմերի աշխատանքից.
«Այդ թվում՝ մեր աշխատանքից, պատրաստակամությունից՝ գնալու խաղաղության, գնալու զիջումների, այո, միակողմանի և ցավալի զիջումների, որովհետև պատերազմում պարտվածը գնում է նման զիջումների, դա աքսիոմատիկ է: Չես կարող պատերազմում մեր կրած պարտության նման պարտություն կրել և հետո հույս ունենալ, թե մի բան էլ քեզ կզիջեն»:
Քաղաքագետի խոսքով՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը խոշոր խաղացողները դիտարկում են որպես տարածաշրջանային իրավիճակի կարգավորման քայլերից կամ փուլերից մեկը.
«Եթե Հայաստանը ցուցաբերում է ռացիոնալ, բանական և իրատեսական վարք ու քաղաքականություն, ես տեսնում եմ թե՛ տարածաշրջանային խաղացողների և թե՛ գլոբալ խաղացողների մոտ շահագրգրռվածություն, որ իրավիճակը կարգավորվի»:
Քոչինյանի համար անհասկանալի է՝ ինչու է պաշտոնական Երևանը նախընտրում հատուկ ներկայացուցիչների հանդիպումներն անցկացնել երրորդ երկրներում: Կարծում է՝ կարգավորման ուղղությամբ գնալու համար անհրաժեշտ և կարևոր է, որ հանդիպումները կազմակերպվեն Երևանում և Անկարայում:
Անդրադառնալով Թուրքիայի արտգործնախարարի հայտարարությանը, թե Հայաստանի հետ սահմանը պետք է հստակեցվի, քաղաքագետը նշում է՝ կարիք կա, որ պաշտոնական Երևանը հերքումից բացի հրապարակի նաև պարզաբանում՝ որտեղից է առաջացել այդ հայտարարությունը, ինչ է այն նշանակում:
«Գիտեք, սովորություն է դառնում, որ մենք բանակցային գործընթացի վերաբերյալ նորություններին կամ մանրամասներին տեղեկանում ենք թուրքական կամ ադրբեջանական կողմի աղբյուրներից: Լավ պրակտիկա չէ, լավ տեղ տանող ճանապարհ չէ»,- շեշտում է Արեգ Քոչինյանը:
Քաղաքագետը նկատում է նաև, որ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման փորձը ՌԴ-ում ընկալվում է որպես սպառնալիք:
«ՀՀ-ում որևէ մեկը չի փորձում կասկածի տակ դնել կամ վնասել ՌԴ շահերը, ընդամենը փորձ է արվում կարգավորել Թուրքիայի հետ հարաբերությունները: Այլ հարց է, որ ՌԴ-ն դա ընկալում է որպես վտանգ ու սպառնալիք, բայց բնականաբար մեզ համար՝ առնվազն ՀՀ քաղաքացիների համար, որոնք ուրիշ հայրենիք չունեն, առաջնային են Հայաստանի շահերը»,- ընդգծում է Քոչինյանը:
