Բաքուն գաղտնազերծել է պայմանագրի չհամաձայնեցված դրույթները, Երևանը փակագծեր չի բացում
Խաղաղության պայմանագրի չհամաձայնեցված կետերը
Ադրբեջանը բացահայտել է Հայաստանի հետ կնքվելիք խաղաղության պայմանագրի դեռևս չհամաձայնեցված դրույթները։ Ալիևի վարչակազմի կողմից ֆինանսավորվող վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Ֆարիդ Շաֆիևի փոխանցմամբ՝ դրանք են՝
- ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունը,
- հայ-ադրբեջանական սահմանին օտար ուժերի բացակայությունը,
- Երևանի կողմից իրավական և դիվանագիտական վեճերի բացառումը։
Պաշտոնական Երևանը ոչ հերքել, ոչ էլ հաստատել է այս տեղեկությունը։ Լրագրողների հետ զրույցում փոխարտգործնախարար Վահան Կոստանյանը նշել է՝ քանի որ բանակցությունները շարունակվում են, ճիշտ չի համարում «ամբողջությամբ բացել, թե ինչի շուրջ են ընթանում քննարկումները»։
Քաղաքագետ Նարեկ Մինասյանն ասում է՝ եթե իսկապես նշված կետերն են չհամաձայնեցված, ապա արտահոսքի մեջ «որևէ անակնկալ կամ նորություն չկա» հայկական կողմի համար։ Ըստ նրա՝ այդ հարցերի վերաբերյալ Երևանը բազմիցս է հայտնել իր դիրքորոշումները։
«Նման արտահոսքերը միտված են ինչ-որ առումով հնարավոր համաձայնության ձեռքբերումը խոչընդոտելուն, հայկական կողմի մանևրելու դաշտը նեղացնելուն»,- Factor TV-ի եթերում հայտարարել է Մինասյանը։
Ադրբեջանցի փորձագետը խոսել է Հայաստանի «ապառազմականացման» մասին
Ֆարիդ Շաֆիևն իր գրառման մեջ բարձրացրել է նաև ՀՀ «ապառազմականացման հարց»։ Ավելի վաղ Ալիևի օգնական Հիքմեթ Հաջիևն էր նույնաբովանդակ հայտարարություն արել «Հայաստանի զինված ուժերի նկատմամբ սահմանափակումներ կիրառելու» անհրաժեշտության մասին։
Հայաստանի փոխարտգործնախարարի պնդմամբ՝ խաղաղության պայմանագրում նման կետ չկա։
Վահան Կոստանյանը շեշտել է՝ ՀՀ-ն չունի իր որևէ հարևանի նկատմամբ հարձակողական գործողություններ իրականացնելու ծրագիր, իսկ երկրի պաշտպանական կարողությունների զարգացումը համապատասխանում է միջազգային իրավունքի նորմերին, ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը։
«Հայաստանի ռազմական ձեռքբերումներն արվում են ՀՀ պաշտպանունակությունը բարձրացնելու նպատակով և ուղղված չեն որևէ մեկի դեմ»,- հավելել է նա։
Ինչպե՞ս է արձագանքել հայկական կողմը
Հայաստանի արտաքին գերատեսչությունը Ադրբեջանի կողմից դրույթների գաղտնազերծման մասին որևէ հայտարարությամբ հանդես չի եկել։ Լրագրողները փորձել են իրենց հուզող հարցերի պատասխանները ստանալ ԱԳ նախարարի տեղակալ Վահան Կոստանյանից։
«Հայաստանն Ադրբեջանի հետ չի խոսում Սահմանադրության փոփոխության մասին»,- հայտարարել է փոխնախարարը։
Անդրադառնալով ԵՄ դիտորդների դուրսբերման հարցին՝ նկատել է՝ քանի դեռ հայ-ադրբեջանական սահմանը սահմանազատված չէ, կան խնդիրներ, «Եվրամիության դիտորդների ներգրավումը Հայաստան-Ադրբեջան միջպետական սահմանին կարևոր անվտանգային ու կայունության նշանակություն ունի»:
Իրավական և դիվանագիտական վեճերի բացառման հետ կապված նշել է, որ հարցը պետք է դիտարկել ընդհանուր գործընթացի ու տրամաբանության մեջ․
«Հայաստանի համար կան նաև այս համաձայնագրից դուրս շատ կարևոր հարցեր, այդ թվում՝ հումանիտար հարցեր, որոնք հասցեագրման կարիք ունեն»։
Երևանը Բաքվից նոր առաջարկներ է ստացել
Օրեր առաջ՝ նոյեմբերի 5-ին ՀՀ ԱԳՆ խոսնակը հաղորդեց, որ հայկական կողմը ստացել է խաղաղության պայմանագրի նախագծի վերաբերյալ Ադրբեջանի նոր առաջարկները։ Խոսքը փաստաթղթի 11-րդ խմբագրության մասին է։
Պաշտոնապես հաղորդվել է, որ փաստաթուղթն ունի 17 կետ, լիովին համաձայնեցված են 13 կետերը, մասնակի՝ 3-ը։ Կա մի դրույթ, որի շուրջ կողմերի միջև համաձայնություն ձեռք չի բերվել։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը շուրջ երկու ամիս առաջ հանդես էր եկել միայն համաձայնեցված կետերով պայմանագիր ստորագրելու առաջարկով։ Ադրբեջանը մերժել էր այն։
Խոսելով պայմանագրի նախագծի մասին՝ փոխարտգործնախարար Կոստանյանը միայն նշել է, որ չհամաձայնեցված են մնում մեկ-երկու հարցեր, որոնց շուրջ կողմերը չունեն «ընդհանուր դիրքորոշում»։ Վստահեցրել է՝ Հայաստանը պատրաստ է սեղմ ժամկետում պատասխանել պայմանագրի նախագծի վերաբերյալ Բաքվի առաջարկներին։
Փոխնախարարի խոսքով՝ բանակցային գործընթացի դինամիկայով է պայմանավորված նաև COP-29 համաժողովին Հայաստանի մասնակցությունը։
Նշել է՝ ներկա պահին երկրների ղեկավարների կամ արտաքին գործերի նախարարների մակարդակով բանակցությունների վերաբերյալ կոնկրետ պայմանավորվածություններ չկան․
«Սակայն հայկական կողմը շահագրգռված է հանդիպումներն ինտենսիվացնել, որ հնարավոր լինի հնարավորինս կարճ ժամկետում ավարտել համաձայնագրի տեքստի համաձայնեցումը»։
Քաղաքագետ Նարեկ Մինասյանի մեկնաբանությունը
«Հայկական կողմը հստակ պատրաստակամություն է հայտնել՝ կնքել խաղաղության պայմանագիր։ Այլ հարց է, որ Ադրբեջանն առնվազն այս փուլում չունի փաստաթուղթ ստորագրելու բավարար քաղաքական կամք և ցանկություն: Նման կամքի առկայության պարագայում ստորագրումն ընդամենը ժամերի հարց էր լինելու։
Ամեն կերպ մանևրելով, խուսանավելով՝ Բաքուն փորձում է ժամանակ ձգել, որպեսզի սպասի ԱՄՆ-ում իրավիճակի հստակեցմանը։
Պետք է արձանագրել, որ Ադրբեջանը փորձում է տարբեր մեխանիզմներով ու մեթոդներով որոշակիորեն բարդացնել հնարավոր համաձայնությունների ձեռքբերումը։ Դրանցից մեկն էլ այս արտահոսքի կազմակերպումն էր։
Հայկական կողմը դեռևս չի հաստատել՝ հենց այդ կետերն են չհամաձայնեցված, թե ոչ։ Մենք որևէ ձևով չենք համոզվել, որ այս արտահոսքը հավաստի է, համապատասխանում է իրականությանը։
Սակայն պատահական չէ, որ Ադրբեջանի իշխանություններին մոտ կանգնած, պետական ֆինանսավորում ստացող կենտրոնի ղեկավարը նման արտահոսք է անում։ Բացի այդ, նույնաբովանդակ թեզեր տարածվեցին նաև Caliber պետական լրատվամիջոցով, կամ քարոզչամիջոցով։
Հաշվի առնելով այն, որ ադրբեջանական քարոզչամեքենան տարբեր մանիպուլյացիաների վարպետ է, պետք է որոշակի զգուշավորություն ցուցաբերել։ Այնուամենայնիվ, եկեք դիտարկենք հրապարակված կետերը։
Սահմանադրության հետ կապված պահանջը, ըստ էության, Ադրբեջանը բացմիցս բարձրաձայնել է։
Ենթադրաբար կան որոշակի ձևակերպումներ միմյանց նկատմամբ տարածքային հավակնություններ չունենալու մասին։ Եվ Ադրբեջանը այդ կետը փորձում է մեկնաբանել և դրա ներքո պահանջել Սահմանադրության փոփոխություն։
Ինչ վերաբերում է տարբեր դատական ատյաններից հայցերի հետկանչմանը, հայկական կողմը պաշտոնապես հայտարարել է, որ դա ընդունելի է, բայց խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո։ Այստեղ կա մի նյուանս։ Շաֆիևի մեկնաբանության մեջ կա թեզ, որ անհրաժեշտ են քայլեր կամ մեխանզիմներ, որոնք կբացառեն, որ հետագայում Սփյուռքի կամ տարբեր այլ կառույցների կողմից հայցեր ներկայացվեն Ադրբեջանի դեմ։
Պետք է հստակ տարանջատում մտցնել․ մի բան են պետական հայցերը, երբ պետությունը դիմում է, օրինակ՝ Արդարադատության միջազգային դատարան, այլ բան են անհատների կողմից ներկայացված հայցերը։ Ժողովրդավարական երկրում նման բան [անհատների հայցերի բացառում] լինել չի կարող, մենք Ադրբեջանը չենք։
Խոսենք սահմանին երրորդ ուժերի ներկայության մասին։ Եթե Ադրբեջանն ունի մտահոգություն անվտանգության հետ կապված, ՀՀ Զինված ուժերից բացի այլ ռազմական ուժեր սահմանին չկան։ Ռուս սահմանապահներն էին, արդեն դուրս են բերվել։ Սակայն ինչպես Շաֆիևն է փակագծերը բացում՝ նրանց թիրախում ԵՄ դիտորդական առաքելությունն է։
Բաքուն առնվազն շահագրգռված չէ, որ Եվրամիությունն առաջին ձեռքից տեղեկություններ ստանա սահմանից, հնարավոր սադրանքների կամ էսկալացիաների դեպքում իմանա՝ ով է մեղավորը։
Նման արտահոսքերը միտված են ինչ-որ առումով հնարավոր համաձայնության ձեռքբերումը խոչընդոտելուն։
Եթե մենք բանակցում ենք կոնֆիդենցիալ դրույթների շուրջ, մեր մանևրելու կամ փոխզիջման գնալու հնարավորություններն ավելի մեծ են։ Իսկ եթե հրապարակային ենք դարձնում դրույթները, առաջանում է մեկ այլ գործոն՝ տվյալ հարցերի հետ կապված հանրային ճնշումը։ Որոշում կայացնելիս կամ փոխզիջման գնալիս ստիպված ենք հաշվի առնել նաև այդ ճնշումը։
Կարծում եմ՝ առաջիկայում փոքր է հայ-ադրբեջանական խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հավանականությունը։ Հատկապես ԱՄՆ նախագահական ընտրություններից հետո Բաքուն տեսնում է իր դիրքորոշումները կոշտացնելու նոր հնարավորություններ»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Խաղաղության պայմանագրի չհամաձայնեցված կետերը
