Ընտրություններ՝ ի հեճուկս կորոնավիրուսի․ Լեռնային Ղարաբաղում նախագահ և խորրդարանի նոր կազմ են ընտրում
Մարտի 31–ին Լեռնային Ղարաբաղում միաժամանակ անցկացվում են նախագահական և խորհրդարանական ընտրություններ։
2017 թ–ին այստեղ նոր Սահմանադրություն է ընդունվել, որի համաձայն՝ կիսանախագահական կառավարման համակարգից անցում է կատարվում դեպի նախագահական։ Սահմանադրական փոփոխություններն արդեն ուժի մեջ են մտնում, և նոր նախագահն ավելի շատ լիազորություն է ունենալու, քան նախորդները։
Ղարաբաղում նոր Սահմանադրության վերաբերյալ հանրաքվե է։ Ի՞նչ է փոխվելու և ինչո՞ւ
Ղարաբաղում նախագահական ընտրություններ են, նախագահը կպաշտոնավարի մինչև 2020 թվականը
Այս ընտություններին մասնակցում են նախագահի աննախադեպ թվով թեկնածուներ․ նրանք 14–ն են։ Միաժամանակ խորհրդարանի ընդամենը 33 մանդատի համար պայքարելու է 361 թեկնածու 10 կուսակցությունից և երկու կուսակցական դաշինքից։
Ընտրարշավն անցկացվել է կորոնավիրուսի պանդեմիայի ֆոնին։ Ճիշտ է, վարակը չի հասել Ղարաբաղ․ այստեղ հիվանդներ դեռ չկան։ Եվ ընտրությունները հետաձգելու մասին որոշում այստեղ չի կայացվել։ Անգամ չնայած Հայաստանի հետ փակ սահմանին, որտեղ վերջերս ավելացել է վարակվածների թիվը։
Բոլոր մանրամասները․ ո՞վ է մասնակցում ընտրություններին, ի՞նչ իրավիճակ է Ղարաբաղում, ինչպե՞ս է լուծվել դիտորդների ժամանման հարցը։
Մանրամասներ՝ ընտրությունների մասին
Շատ քաղաքագետների կարծիքով՝ նախագահի պաշտոնի համար հիմնական պայքարը լինելու է վերջին տարիների արտգործնախարար Մասիս Մայիլյանի և նախկին վարչապետ Արայիկ Հարությունյանի միջև։
Պոտենցիալ թեկնածուների թվում դիտարկվում են նաև Ղարաբաղի խոսնակ Աշոտ Ղուլյանն, Ազգային անվտանգության նախկին քարտուղար Վիտալի Բալասանյանը, գործող նախագահի մամուլի խոսնակ Դավիթ Բաբայանը։
Նախագահի թեկնածուների շարքում երկու կին կա։
Լեռնային Ղարաբաղի պատմության մեջ առաջին անգամ է, որ նախընտրական արշավն ավարտվել է նախգահի թեկնածուների դեբատներով տեղի հանրային հեռուստատեսության եթերում։
Դրանց մասնակցել է 14 թեկնածուներից 12–ը։
Կին թեկնածուներից մեկը՝ Քրիստին Բալայանը չի մասնակցել հեռուստադեբատներին, քանի որ ձևաչափն, ըստ նրա, «թույլ չի տալիս տեղ հասցնել սեփական կարծիքն ու դիրքորոշումը»։
Դեբատներից հրաժարվել է նաև գլխավոր թեկնածուներից մեկը՝ Մասիս Մայիլյանը։ Իր որոշումը նա բացատրել է նրանով, որ «մյուս թեկնածուներին ուղղված հարցեր չունի»։ Դա չի զարմացրել տեղի բնակիչներին։ Սոցցանցերում գրում են, որ «Մայիլյանը նման միջոցառումների մասնակցելու սիրահար չէ»։
Հայաստանի վարչապետ․ Ղարաբաղը չի կարող Ադրբեջանին տարածքներ զիջել և զոհաբերել անվտանգությունը
Ղարաբաղում «ապրիլյան պատերազմի» երրորդ տարին։ Ի՞նչ է այն փոխել։ Փորձագետները Բաքվում և Երևանում
Քննարկումներ կորոնավիրուսի մասին՝ ընտրություններից առաջ
Աշխարհում կորոնավիրուսի պանդեմիայի մասին հայտարարելուց հետո Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը հայտարարել է, որ անհրաժեշտ է վերանայել նախընտրական պայքարի ձևաչափը։
Որոշ ժամանակ անց արտակարգ դրության սահմանման և ընտրությունների հետաձգման օգտին են հանդես եկել նախագահի թեկնածուներից հինգը։ Սակայն մնացած թեկնածուները նրանց չեն միացել։
Այժմ Լեռնային Ղարաբաղում, ըստ պաշտոնական տվյալների, կորոնավիրուսով վարակման դեպքեր չկան։ Դրա տարածումը կանխելու համար մարտի 26–ից ժամանակավորապես արգելվել է Ղարաբաղ մուտք գործել Հայաստանից։
Բացառություն է արվել այն քաղաքացիների համար, որոնք Ղարաբաղի գրանցում ունեն, բեռնափոխադրողների, ինչպես նաև լրագրողների և դիտորդների համար, որոնք հետևելու են ընտրություններին։
Ընտրություններին լրագրողների և դիտորդների մասնակցությունը
Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունները հաղորդել են, որ ընտրություններին մտադիր է մասնակցել 140 դիտորդ և 40 լրատվամիջոց տարբեր երկրներից։
Ինչ վերաբերում է հայկական պարբերականներին, ապա դրանցից մի քանիսը հաղորդել են, որ ճիշտ են համարում ընտրությունների հետաձգումն, այդ պատճառոով էլ հրաժարվում են Ղարաբաղ մեկնել՝ ընտրությունները լուսաբանելու։
Սակայն շատ հայաստանցի լրագրողներ, այնուամենայնիվ, որոշել են Ստեփանակերտ մեկնել և կատարել իրենց պրոֆեսիոնալ պարտքը։ Մասնավորապես, լրագրող Հայկ Խալաթյանը Ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է․
«Արցախի ընտրություններին պատրաստ եմ։ Կորոնավիրուսի իմ թեստը բացասական է։ Կորոնավիրուսի արագ թեստը բարդ չէ․ արդյունքը հայտնի է դառնում 10 րոպեից»։
Ավելի վաղ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարել էր որ, որ բոլոր նրանք, ովքեր մտադիր են Լեռնային Ղարաբաղ մեկնել, պետք է արագ թեստեր հանձնեն․
«Անելու ենք ամեն ինչ, որպեսզի դիտորդների խմբի հետ վարակը չներթափանցի Արցախ»։
«Իրազեկ քաղաքացիների միավորում» հասարակական կազմակերպության հակարգող Դանիել Իոննիսյանը հաղորդել էր, որ իրենց կազմակերպությունից Ղարաբաղ է մեկնելու 100 դիտորդ։ Նույնքան դիտորդ է ներկա լինելու, ըստ նրա, Transparency International–ից։ Ավելի քան 100 դիտորդ է մասնակցելու «Իրավական կրթություն» հասարակական կազմակերպությունից՝ Հայաստանի ազգային ժողովի նախկին փոխխոսնակ Արփինե Հովհաննիսյանի գլխավորությամբ։
«Մենք չափելու ենք դիտորդների ջերմությունը դեռ Երևանում, բնականաբար, չափելու ենք նաև ընտրատեղամասեր նրանց մեկնումից առաջ։ Ղարաբաղում դիտորդների բոլոր շփումները նվազագույնի ենք հասցնելու, դիտորդների համար մենք բավարար քանակությամբ դիմակներ և ալկոգել ունենք», — հայտարարել է Դանիել Իոննիսյանը։
Փորձագետների և լրագրողների կարծիքները
Արդյոք կորոնավիրուսի սպառնալիքի պատճառով պետք է հետաձգել ընտրությունները՝ այս հարցը վերջին ողջ շաբաթվա ընթացքում քննարկել են լրագրողներն ու քաղաքագետները Երևանում։
Քաղաքագետ Հրանտ Մելիք–Շահնազարյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել էր․
«Կորոնավիրուսն արդեն ներթափանցել է Հայկական բանակ։ Փակել ՀՀ բոլոր քաղաքացիներին իրենց տներում։ Ավիրել տնտեսություն… Այդքանից հետո ինչ-որ մեկը հավատում է, որ վիրուսը Արցախ չի՞ ներթափանցի։ Լու՞րջ»։
Լրագրող Թաթուլ Հակոբյանն էլ է մեկնաբանել այս հարցը սոցցանցերում․
«Այսօր, երբ մոլորակը խոսում է նոր աշխարհակարգի, այս համամարդկային սպառնալիքի դեմ համախմբվելու մասին, մենք հանցավոր անտարբերությամբ արհամարհում ենք ահագնացող այս վտանգը, որը կարող է Ձեր իսկ արհամարհանքի պայմաններում չոքել նաև մեր դռանը՝ ավելի մեծ ծավալներով»։
Ի դեպ, Հակոբյանն այս գրառումը կատարել էր՝ մեկնելուց առաջ արագ թեստի պատասխանին սպասելիս։
Փորձագիտական կարծիք
Հայաստանյան «Լրագիր» առցանց պարբերականի քաղաքական մեկնաբան Նաիրա Հայրումյանը JAMnews–ի խնդրանքով մեկնաբանել է այն, թե ինչով են այս ընտրությունները տարբերվում նախորդներից․
«Այս ընտրությունները շատ կարևոր են, քանի որ դրանք տեղի են ունենում նոր աշխարհաքաղաքական և տարածաշրջանային իրավիճակում։
Ստեփանակերտ–Երևան–Մոսկվա ավանդական ուղղահայացը, որի վրա երկար տարիներ հենվում էր ստատուս–քվոն տարածաշրջանում, Հայաստանում 2018 թ-ի «թավշյա հեղափոխությունից» հետո խոտաններով է աշխատում։ Եվ հիմնական թեկնածուների միջև տարանջատող գիծը նույնպես անցնում է այդ ջրբաժանով։
Հիմնական թեկնածուներն են արտգործնախարար Մասիս Մայիլյանն ու նախկին վարչապետ Արայիկ Հարությունյանը։ Մասիս Մայիլյանն իրեն դիրքորոշում է որպես մի մարդ, որը կապված չէ Ստեփանակերտ–Երևան–Մոսկվա նախկին օլիգարխիկ առանցքի հետ։ Ի տարբերություն Արայիկ Հարությունյանի, որին շատերն ընկալում են հենց որպես այդ առանցքի մարմնավորում։
Ղարաբաղում նախընտրական արշավը լիովին արտացոլում էր այդ տարբերությունը․ Մասիս Մայիլյանն ընտրարշավն անցկացնում էր՝ ընդգծված կերպով խւսափելով խոստումներից, Արայիկ Հարությունյանն, ընդհակառակը, խոսում էր «ներդրողների» մասնակցությամբ հսկայական պլանների մասին։ Ընդ որում, Մայիլյանի դեմ գլխավոր «փաստարկն» այն էր, որ Ռուսաստանի ԱԴԾ–ն իբր արգելել է նրա մուտքը Ռուսաստան հինգ տարի ժամկետով։
Թե ում իրենց ձայնը կտան Ղարաբաղի բանկիչները, դժվար է ասել, սակայն շատերը հասկանում են, որ ապրում են մի երկրում, որը ցանկացած պահի կարող է ներգրավվել ռազմական գործողությունների մեջ։ Ընտրությունների բառացիորեն նախօրեին գնդակոծվել են Հայաստանի Տավուշի մարզի գյուղերը։ Վիրավորվել է երեք զինծառայող և 14-ամյա մի դեռահաս։ Ադրբեջանը չի կարող անտարբեր հետևել, թե ինչպես են Ղարաբաղում ընտրում լեգիտիմ, ինքնիշխան ղեկավարություն։
Թուրքիայի ԱԳՆ–ն նույնպես կոչ է արել միջագային հանրությանը չճանաչել Ղարաբաղի ընտրությունները։ Հավանաբար, Թուրքիան հասկանում է, որ Արցախը կարող է դառնալ բանակցությունների կողմ և կարևոր գործոն տարածաշրջանում։ Թուրքիան ու Ադրբեջանն, ինչպես նաև Ռուսաստանը փորձում են նման բան թույլ չտալ։ Հայկական կողմն անում է ամեն ինչ՝ ազգային քաղաքական կապ ստեղծելու համար։ Եվ Արցախի ընտրություններն արտացոլելու են այս երկու հոսանքների միջև պայքարը։
