«Ադրբեջանը ԼՂ-ի շրջափակումը կազմակերպել է Ռուսաստանի հետ». հայ վերլուծաբան
Լաչինի միջանցքի շրջափակում ԼՂ-ում
Ավելի քան մեկ ամիս է, ինչ Ադրբեջանն արգելափակել է Լեռնային Ղարաբաղը աշխարհի հետ կապող միակ ճանապարհը։ Միաժամանակ պարբերաբար վնասվում են ենթակառուցվածքները՝ դադարեցվում է գազի, էլեկտրաէներգիայի մատակարարումը, անջատվում է ինտերնետը։ Հայաստանը հարցը բարձրացնում է տարբեր միջազգային հարթակներում, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում, հայցեր է ներկայացնում ՄԻԵԴ, երկրի իշխանությունները բացահայտ քննադատում են Ռուսաստանի անգործությունը, որը պատասխանատու է ԼՂ-ում հայերի անվտանգության համար։
Աշխարհի տարբեր երկրներից հնչում են շրջափակումը դադարեցնելու ավանդական կոչեր ու հայտարարություններ, թեման չի հեռանում միջազգային լրատվամիջոցների էջերից, սակայն կոշտ որոշումներ ու գործողություններ, օրինակ՝ Բաքվի դեմ պատժամիջոցների տեսքով, դրանց չեն հետևել, իսկ միջանցքը շարունակում է փակ մնալ:
- «Արտահերթ քայլեր են պետք»․ Արցախի շրջափակման հետևանքները
- Երևանն ու Բաքուն հեռու են համաձայնությունից. Փաշինյանի ու Ալիևի ասուլիսները
- «Կատարյալ չի լինելու»․ Փաշինյանը՝ խաղաղության պայմանագրի մասին
Միջազգային հանրության արձագանքը միանշանակ չէր: ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում բոլոր երկրները քննադատեցին ԼՂ-ի շրջափակումը և կոչ արեցին բացել միջանցքը, սակայն միասնական որոշում կայացնել չհաջողվեց։
Հայկական լրատվամիջոցների դիվանագիտական աղբյուրները պնդում են, որ հայտարարությունը ձախողել է հենց Ռուսաստանը։ Դրա համար նա առաջարկել է ճշգրտումներ կատարել պատրաստի փաստաթղթի տեքստում՝ վստահ լինելով, որ այդ լրացումներն անընդունելի կլինեն այլ երկրների համար։
Իսկ Բելգիայում և Լյուքսեմբուրգում Ադրբեջանի դեսպանը շնորհակալություն է հայտնել Ռուսաստանին աջակցության համար՝ հայտարարելով, թե «Ֆրանսիան ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում հերթական անգամ պարտվեց Ադրբեջանին՝ չկարողանալով հայանպաստ հայտարարություն անցկացնել»։
Հնչեցին նաև հայտարարություններ, որոնք ոչ միայն Ադրբեջանին, այլև Ռուսաստանին մեղադրեցին շրջափակման մեջ։ Մասնավորապես, ԵԱՀԿ-ում ԱՄՆ դեսպան Մայքլ Քարփենթերը երկու երկրներից պահանջեց «անհապաղ վերականգնել միջանցքի հասանելիությունը»։
Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը հայկական լրատվամիջոցներին տված հարցազրույցում հայտարարել է, որ «Մոսկվան նույնպես ներգրավված է միջանցքի արգելափակման մեջ»։ Իսկ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մի քանի անգամ Ռուսաստանին կոչ է արել քայլեր ձեռնարկել Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակման ուղղությամբ։ Նա խոսել է նաև այստեղ միջազգային փաստահավաք խումբ ուղարկելու անհրաժեշտության մասին, ինչը փորձագետները գնահատում են որպես ռուսական կողմի նկատմամբ անվստահություն։
«Կատարվողին միջազգային հանրության արձագանքի դանդաղկոտությունն ակնհայտ է։ Եվ նման արձագանքը բնական է՝ հաշվի առնելով Հայաստանի անգործությունը արտաքին քաղաքական կուրսի որոշման հարցում»,— կարծում է քաղաքական վերլուծաբան Հովսեփ Խուրշուդյանը։ Հաջորդիվ՝ նրա կարծիքն ընդհանուր իրավիճակի, հնարավոր զարգացումների ու Հայաստանի իշխանություններից ակնկալվող գործողությունների մասին։
Հովսեփ Խուրշուդյան, քաղաքական վերլուծաբան
Սպասում ենք աշխարհի արձագանքին
«Հայաստանը նստել և սպասում է, թե երբ միջազգային հանրությունը կդատապարտի, ճնշում կգործադրի Ալիևի վրա, որպեսզի նա դադարեցնի Լաչինի միջանցքում սադրանքը, որը տանում է հումանիտար աղետի Արցախում։
ՄԱԿ-ին կամ ՄԻԵԴ-ին ուղղված դիմումները բավարար չեն: Այստեղ ավելի կոնկրետ և քաղաքական մոտեցում է պետք։ Փաստորեն, Ադրբեջանը ոչ թե միանձնյա է կազմակերպել շրջափակումը, այլ Ռուսաստանի Դաշնության հետ սերտ համագործակցությամբ։ Համապատասխանաբար, սա պետք է առիթ լիներ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների նշանակությունը հասկանալու համար։ Իսկ այդ հարաբերությունները, ըստ էության, ոչ թե դաշնակցային, այլ թշնամական են, համենայն դեպս Ռուսաստանի կողմից։
Ռուսաստանը ոչ միայն Ադրբեջանի հետ շրջափակում կազմակերպեց՝ կոնկրետ նպատակներով, որոնք հնչեցրեց Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը, այլև խոչընդոտում է միջազգային հանրության համարժեք գնահատականը։
Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը խոսել էր այն մասին, որ Ռուսաստանը փորձում է Հայաստանը մտցնել ՌԴ-Բելառուս միութենական պետություն, ստիպում է Ադրբեջանին տրամադրել միջանցք, որը կվերահսկվի Ռուսաստանի Դաշնության կողմից։
ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում հենց Ռուսաստանն է, ըստ հավաստի տեղեկությունների, խոչընդոտել հայտարարության ընդունումը։ Ռուսաստանը դիվանագիտական թիկունք է ապահովել Ադրբեջանի հանցագործության համար:
Իհարկե, դա չի նշանակում, որ միջազգային հանրությունը կդադարի ջանքեր գործադրել միջանցքի ապաշրջափակման ուղղությամբ։ Դժվար թե 21-րդ դարում աշխարհը ձեռքերը ծալած նստի ու նայի, թե ինչպես է սովամահ լինում 120 հազար մարդ»։
Սովին կհետևեն պատժամիջոցները
«Իհարկե, մենք ավելի կոշտ և օպերատիվ արձագանք էինք ակնկալում, բայց, այնուամենայնիվ, տեսնում ենք, որ անիվը թափ է հավաքում, Արևմուտքում մեծանում է Լաչինի միջանցքում տեղի ունեցողի հետ կապված վրդովմունքը։ Դա երևում է ոչ միայն տարբեր երկրների առանձին պատգամավորների, պաշտոնյաների, հասարակական գործիչների արձագանքից, այլև ծանրակշիռ արևմտյան լրատվամիջոցների հրապարակումներից։
Այս ճնշումը կավելանա։ Եվ շուտով Ադրբեջանը ստիպված կլինի որոշել՝ շարունակո՞ւմ է արդյոք իր քաղաքականությունը, որը նրան տանում է դեպի լիակատար միջազգային մեկուսացում, քանի որ նրա գործողությունները խոսում են մոտ 120.000 հայերի վերահաս ցեղասպանության մասին։
Սա 1915-ին Օսմանյան կայսրությունում իրականացված Հայոց ցեղասպանության կրկնությունն է, երբ մարդկանց քշեցին դեպի անապատ, որտեղ շատերը սովից մահացան: Ապշերոնյան դիկտատորն այժմ փորձում է կազմակերպել նույն սովը։
Եթե Լեռնային Ղարաբաղում իսկական սով սկսվի, ապա դրան կհետևեն պատժամիջոցներ եթե ոչ ամբողջ երկրի, ապա առնվազն Ալիևների կլեպտոկրատ ընտանիքի նկատմամբ»:
Եվրոպական հեղինակությունն ու ադրբեջանական գազը
«ԼՂ-ի երկարաժամկետ շրջափակումը Եվրոպային դնում է անհարմար դրության մեջ։ Մոտեցող սովն ու դրան զուգահեռ Եվրոպայի համագործակցությունը Բաքվի հետ գազի հարցում ամբողջությամբ կարժեզրկեն և կզրոյացնեն Եվրոպայի իմիջն աշխարհում։ Եվ Եվրոպան միայն Ուրսուլա ֆոն դե Լեյենը չէ: Եվրոպան նաև ֆրանսիացիներն ու հոլանդացիներն են, որոնք անընդհատ բարձրացնում են արգելափակված միջանցքի հարցը։
Եվրոպայում ոչ բոլորն են գոհ Ադրբեջանի հետ գազային գործարքից, նրանց ոչինչ չի տալիս մի քանի միլիարդ խորանարդ մետր գազը, դա նույնիսկ չի բավարարում այդ երկրների կարիքների 5-6 տոկոսը։
Ոչ բոլորն են հասկանում, թե ինչու է պետք հրաժարվել մի ցեղասպան բռնապետի գազից ու սկսել օգտագործել մեկ այլ բռնապետի տրամադրած գազը»։
Հայաստանի անվճռականությունը
«Հայաստանը պետք է դուրս գա Ռուսաստանի առաջնորդությամբ գործող ինտեգրացիոն կառույցներից, մասնավորապես՝ ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքից, ԱՊՀ-ից, պատռի Ռուսաստանի հետ ստորագրած բոլոր դաշնակցային պայմանագրերը։ Սա կհստակեցնի, թե ով է քո դաշնակիցը և ով՝ թշնամին: Դիվանագիտական մակարդակով աշխատելն ավելի հեշտ կդառնա, այդ թվում՝ արևմտյան երկրների հետ։
Հիմա Հայաստանի ուղղվածությունը պարզ չէ: Նա դժգոհում է, որ իրեն ներքաշում են Միութենական պետություն և դրա պատճառով ճնշումների են ենթարկում նաև Լաչինի միջանցքում, բայց միևնույն ժամանակ դուրս չի գալիս ՀԱՊԿ-ից և նմանատիպ այլ կառույցներից։
Բարեբախտաբար, Հայաստանը հրաժարվեց իր տարածքում ՀԱՊԿ զորավարժություններ անցկացնելուց, թեև դա շատ քիչ է։
Սակայն աշխարհը չի նայելու Հայաստանի պասիվությանը։ Միջազգային հանրության վերաբերմունքը էթնիկ զտումներին և ցեղասպանությանը, որտեղ էլ դրանք տեղի ունենան, չի կարող կապված լինել որևէ երկրի, այդ թվում՝ Արցախի իշխանությունների դիրքորոշման հետ։ Խոսքը հազարավոր խաղաղ բնակիչների մասին է, և անկախ նրանից, թե ում դաշնակիցն ես դու, դա ցեղասպանություն թույլ տալու պատճառ չէ:
Ավելին, ողջ միջազգային հանրության համար վաղուց պարզ է, որ Հայաստանը դարձել է Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների պատանդը և տարածաշրջանում Ռուսաստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից կառուցված ՀԱԿԱանվտանգային համակարգի պատանդը։
Այս երեք բռնատիրական ռեժիմները փորձում են ամբողջությամբ դուրս մղել Արևմուտքին տարածաշրջանից։ Դրա ապացույցը «3+3» ձևաչափն է [ենթադրում է համագործակցություն Թուրքիայի, Ռուսաստանի, Ադրբեջանի, Իրանի, Հայաստանի և Վրաստանի միջև], որին նրանք ջանասիրաբար փորձում են հասնել և որին դիմադրում են Վրաստանն ու Հայաստանը»։
Ինչով է պայմանավորված Հայաստանի զգուշավորությունը
«Հայաստանի անվճռականությունը ուղղակիորեն կապված է երկրի ղեկավարության մտավախությունների հետ։ Այդ վախերը բնորոշ են ցանկացած պատանդի: Հայաստանը մի երկիր է, որտեղ պարբերաբար իրականացվել են ահաբեկչություններ, այդ թվում՝ բարձրաստիճան պաշտոնյաների սպանություններ։
Հիշենք «Հոկտեմբերի 27»-ը [1999 թ.-ի այդ օրը զինված խումբը ներխուժեց Հայաստանի խորհրդարան, սպանվեցին խորհրդարանի խոսնակն ու երկու փոխխոսնակները, վարչապետը, երեք պատգամավոր և մեկ նախարար]։ Եվ սա միակ միջադեպը չէ։ Հայաստանում քաղաքական բնույթի բազմաթիվ այլ սպանություններ են եղել։ Բոլորս գիտենք, թե ովքեր են կանգնած դրա հետևում, բայց ընդունված չէ խոսել այդ մասին։
Այսօրվա Պուտինը Ուկրաինայում իր գործողություններով ապացուցում է՝ աչքն էլ չի թարթի, եթե հնարավորություն ունենա նոր «Հոկտեմբերի 27» կազմակերպել։ Այս համատեքստում հասկանալի է մեր իշխանությունների զգուշավորությունը։
Բայց Փաշինյանը, կարծում եմ, անհանգստանում է նաև երկրի համար, թեև այդ վախերը չափազանցված են։ Իհարկե, Արևմուտքը չի ապահովի երկրի ամբողջական անվտանգությունը։ Բայց արևմտյան գործընկերների կշիռն այսօր այնքան մեծ է, որ կարող է Թուրքիային և Ադրբեջանին հետ պահել Հայաստանի վրա հարձակվելուց, եթե վերջինս դուրս գա ՀԱՊԿ-ից։ Արևմուտքի ճնշումը տեսանելի դարձավ, երբ անցյալ տարվա գարնանը ադրբեջանցիները գրավեցին Ղարաբաղի Փառուխ գյուղի տարածքը և 2022 թվականի սեպտեմբերին հարձակվեցին Հայաստանի վրա։
Իհարկե, Ռուսաստանի կողմից կարող են լինել նաև տնտեսական պատժամիջոցներ՝ հաշվի առնելով Հայաստանի մեծ կախվածությունը նրանից։ Բայց սա այն գինն է, որը մենք ստիպված կլինենք վճարել մեր անվտանգության համար: Ցավոք սրտի, գործ ունենք այնպիսի երկրի ու ռեժիմի հետ, որից այդքան հեշտությամբ մեզ չի հաջողվի ազատվել։ Եվ Ռուսաստանի հարևաններից ոչ մեկն այդքան հեշտությամբ չազատվեց նրանից։ Բոլորը տուժեցին Ռուսաստանի Դաշնության կայսերական քաղաքականության արդյունքում։
Ռուսաստանը որպես լծակ օգտագործելու է Ադրբեջանը: Ռուսաստանը Հայաստանի հետ ընդհանուր սահման չունի, հետևաբար՝ չի կարող սպառնալ ուղղակի հարձակմամբ, այլ միայն Ադրբեջանի միջոցով»։
Լաչինի միջանցքի շրջափակում ԼՂ-ում
