Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպումը. միջնորդները մնացին կուլիսներում
Միրզոյան-Բայրամով հանդիպումը Ժնևում
Հոկտեմբերի 2-ին Ժնևում կայացել է Հայաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Ջեյհուն Բայրամովի հանդիպումը։ Նախապես հայտարարվել էր, որ դրան կմասնակցեն նաև Հարավային Կովկասում ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ, կովկասյան բանակցությունների գծով ավագ խորհրդական Ֆիլիպ Ռիքերը։ Սակայն հանդիպման ավարտից հետո հրապարակված պաշտոնական հաղորդագրություններում նրանց անունները հիշատակված չեն։
Հոկտեմբերի 3-ի առավոտյան հաղորդվեցին սուղ տեղեկություններ հանդիպման ընթացքում քննարկված թեմաների վերաբերյալ։ Հայկական կողմը պնդել է ադրբեջանական զորքերի դուրսբերումը երկրի ինքնիշխան տարածքից։ Քննարկվել է սահմանային իրավիճակը վերահսկելու միջազգային մեխանիզմների ներդրման հարցը։ Հաղորդվում է նաև, որ նախարարները «կարծիքներ են փոխանակել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի» և տարածաշրջանային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման վերաբերյալ։
Սեպտեմբերյան պատերազմից հետո սա Ադրբեջանի և Հայաստանի նախարարների երկրորդ հանդիպումն է։ Առաջինը տեղի է ունեցել սեպտեմբերի 20-ին Նյու Յորքում՝ ԱՄՆ պետքարտուղար Բլինքենի միջնորդությամբ։
Ժնևյան բանակցություններից այս պահին հայտնի բոլոր մանրամասները, ինչպես նաև Բաքվի և Երևանի փորձագետների մեկնաբանությունները։
- «Խաղաղության պայմանագրում Ղարաբաղի հարցին կարող է անդրադարձ չլինել»․ Փաշինյան
- «Ի՞նչ կարիք կա գործարկել կրկնակի ձևաչափեր»․ Հայաստան-Ադրբեջան բանակցությունների մասին
- «Ադրբեջանը մտադիր է օկուպացնել Հայաստանի այլ տարածքներ»․ Փաշինյանը՝ ՄԱԿ-ի ամբիոնից
Տեղեկություններ Երևանից
Միրզոյան-Բայրամով բանակցություններն ընթացել են արևմտյան գործընկերների միջնորդությամբ, վերջիններս առավել ակտիվացել են սեպտեմբերի 13-14-ի ռազմական գործողություններից հետո։ Հայաստանի իշխանությունները այս կարճատև պատերազմը համարում են «Ադրբեջանի կողմից չհրահրված և չարդարացված ագրեսիա ինքնիշխան Հայաստանի Հանրապետության դեմ»։
Ռազմական գործողությունների ընթացքում զոհվել կամ անհետ կորել է ավելի քան 200 հայ զինծառայող, ավելի քան 20-ը գերեվարվել են։ Ինչպես հաղորդում է հայկական կողմը, ադրբեջանական զինուժը նպատակաուղղված գնդակոծել է խաղաղ բնակավայրերը և կենսական նշանակություն ունեցող քաղաքացիական ենթակառուցվածքները։ Զոհվածներից երեքը և անհետ կորածներից երկուսը խաղաղ բնակիչներ են։
Հայաստանի ԱԳՆ-ն հոկտեմբերի 3-ի առավոտյան իր կայքում հրապարակել է հետևյալ հաղորդագրությունը.
«Արարատ Միրզոյանը վերահաստատել է հայկական կողմի դիրքորոշումը՝ ՀՀ ինքնիշխան տարածքից ադրբեջանական զորքերի դուրսբերման և բոլոր հայ ռազմագերիների անհապաղ ազատ արձակման վերաբերյալ։ Կարևորվել է սահմանային իրավիճակի վերահսկման միջազգային մեխանիզմների ներդրումը։
ՀՀ ԱԳ նախարարն ընդգծել է, որ Ադրբեջանի ԶՈՒ իրականացրած պատերազմական հանցագործությունները հստակ գնահատականի պետք է արժանանան միջազգային ատյանների կողմից, իսկ հանցագործները՝ պատասխանատվության ենթարկվեն։
Կողմերը մտքեր են փոխանակել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի, Լեռնային Ղարաբաղի հայության իրավունքների և անվտանգության երաշխիքների ապահովման վերաբերյալ, այդ թվում` Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև քննարկումների մեխանիզմի ստեղծման միջոցով։
Դրական է գնահատվել երկուստեք ըմբռնումը, որ տարածաշրջանային տրանսպորտային ուղիները պիտի ապաշրջափակվեն երկրների ինքնիշխանության և իրավազորության ներքո»։
Հայաստանի ԱԳՆ հայտարարությունները բանակցությունների նախօրեին
Ժնևի բանակցությունների նախօրեին ադրբեջանական կողմը հայտարարեց, որ Հայաստանը մտադիր է խափանել բանակցությունները, ինչին Հայաստանի ԱԳՆ մամուլի քարտուղարը պատասխանեց հետևյալ կերպ.
«Չնայած Ադրբեջանի կողմից իրականացվող սադրանքներին՝ հայկական կողմը կմասնակցի հանդիպմանը։ Ուստի անհիմն են Ադրբեջանի ԱԳՆ հայտարարություններն առ այն, որ Հայաստանը փորձում է խափանել բանակցությունները։ Հայաստանը, ինչպես նախկինում, այժմ էլ կառուցողական է՝ նպատակ ունենալով հասնելու տևական խաղաղության Հարավային Կովկասում, և նույնն ակնկալում է Ադրբեջանից»։
Հոկտեմբերի 2-ի առավոտյան, այսինքն՝ բանակցությունների մեկնարկից մի քանի ժամ առաջ, Հայաստանի ԱԳՆ-ն հերթական հայտարարությունը հրապարակեց իր կայքում։ Խոսքը վերաբերում է ադրբեջանական զինուժի կողմից հայ ռազմագերիներին մահապատժի ենթարկելու տեսանյութին, որը տարածվում է սոցիալական ցանցերում.
«Ադրբեջանցի օգտատերերի կողմից սոցցանցերում հետևողականորեն տարածվող մի շարք տեսանյութեր վկայում են Ադրբեջանի զինված ուժերի ռազմական հանցագործությունների մասին՝ հայ ռազմագերիների արտադատական սպանությունների, հայ զինծառայողների, այդ թվում՝ կանանց խոշտանգումների, մարմինների պղծման մասին։
Հայաստանի Հանրապետությունը պահանջում է հստակ գնահատական տալ այս և նախորդ ժամանակաշրջաններում ադրբեջանական զինուժի իրականացրած աղաղակող ռազմական հանցագործություններին։ Մենք հետևողական ենք լինելու խնդիրը միջազգային համապատասխան հարթակներում և մարմիններում բարձրաձայնելու, վերոնշյալ հանցագործությունների մեղավորներին և կազմակերպիչներին պատասխանատվության ենթարկելու, այդ թվում՝ միջազգային պատժամիջոցների կիրառման հարցում։ Այս համատեքստում միջազգային պատշաճ հետաքննությունը հրամայական է»։
Ելնելով դրանից՝ հայկական փորձագիտական հանրությունը ենթադրում էր, որ առջևում բարդ բանակցություններ են՝ քննարկվելիք հարցերի երկար ցանկով։
Միրզոյան-Բայրամով հանդիպման նախօրեին Հայաստանի վարչապետը հայտարարեց, որ հոկտեմբերի 2-ին Ժնևում «պետք է սկսվեն Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագրի տեքստի վերաբերյալ առարկայական բանակցություններ»։ Սակայն բանակցությունների արդյունքների մասին պաշտոնական հաղորդագրության մեջ ասվում է միայն այս հարցի շուրջ «կարծիքների փոխանակման» մասին։
Մեկնաբանություն Երևանից
Քաղաքագետ Արմեն Բաղդասարյանի կարծիքով՝ որևէ մեկը չի կարող ասել, թե ինչ ժամկետներում Հայաստանն ու Ադրբեջանը կստորագրեն խաղաղության պայմանագիր։ Ասում է՝ վերջին ռազմական գործողություններից հետո լարվածություն կա, բայց գործընթացը կանգ չի առել։
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ Ադրբեջանն իրականում դեմ է պայմանագիր կնքելուն, այդ թվում՝ միայն Բաքվի առաջարկած հինգ սկզբունքների հիման վրա։
«Բաքվին պետք է, որպեսզի խաղաղության պայմանագիրը չստորագրվի, բայց դա ներկայացվի որպես հայկական կողմի մեղք։ Պայմանագրի ստորագրումը կնշանակեր սահմանների փոխադարձ ճանաչում, այսինքն՝ նոր ագրեսիաների ճանապարհը կփակվեր։ Իսկ նրանք չեն էլ թաքցնում, որ ուզում են ամբողջ Սյունիքը, Սևանի ավազանից ինչ-որ հատվածներ, ինչը անհնարին կլինի խաղաղության պայմանագրի ստորագրման դեպքում»,- JAMnews-ի հետ զրույցում ասել է Բաղդասարյանը։
Նրա խոսքով՝ սա է պատճառը, որ Ադրբեջանը քարոզչական դաշտում ակտիվ աշխատանք է տանում՝ ցույց տալու համար, որ հայկական կողմն է մերժում իրենց առաջարկները։ Նույն պատճառով էլ չի անդրադառնում Հայաստանից պաշտոնապես ուղարկված վեց առաջարկներին։
«Վստահ եմ, որ դրա հետ է կապված նաև հայ գերիների դաժան սպանության կադրերի հրապարակումը, ինչը, բնականաբար, կտրուկ մեծացնում է խաղաղության դեմ տրամադրությունները Հայաստանում։ Փորձում են ազդել նաև հասարակական կարծիքի վրա, ցույց տալ, որ հայկական կողմն է ավելի ագրեսիվ, վրեժի կոչեր է հնչեցնում, այսինքն՝ Հայաստանն է մերժում խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը»։
Թե ինչ փուլում է Հայաստան-Ադրբեջան բանակցային գործընթացը՝ Բաղդասարյանը դժվարանում է ասել։ Նկատում է՝ կա նաև ոչ հրապարակային մաս, որի մասին ինֆորմացիայի ինքը չի տիրապետում։
Խոսելով Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև քննարկումների մեխանիզմի ստեղծման մասին քաղաքագետը նշել է, որվաղ, թե ուշ այդ բանակցությունները կայանալու են։ Ասում է՝ թեև Բաքուն բանակցելու ցանկություն չունի, բայց այլընտրանք չկա։
Քաղաքագետի դիտարկմամբ՝ Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի միջև հաղորդակցությունը կարող է լինել ուղիղ կամ միջնորդավորված՝ Ռուսաստանի հետ։
«Համենայն դեպս այս պահին Արցախի Պաշտպանության բանակն ի վիճակի չէ ինքնուրույն ապահովել սեփական անվտանգությունը, ուրեմն դա հնարավոր է անել միայն ռուս խաղաղապահների տևական ներկայությամբ և նույնիսկ լիազորությունների ընդլայնմամբ»,- նշել է նա։
Արմեն Բաղդասարյանի խոսքով՝ միայն Ադրբեջանն է պնդում, թե Ղարաբաղի հարցը լուծված է, այդ տեսակետը միջազգային հանրությունը չի կիսում, հետևաբար «հարցը փակված չէ, և Բաքուն չի կարող խուսափել դրանից»։
Նրա կարծիքով՝ անվտանգային ինչ մեխանիզմ էլ, որ գործի Լեռնային Ղարաբաղում, Արցախը պետք է ունենա իր սեփական զինված ուժերը․ դա անվտանգության բաղադրիչներից մեկն է։
Անդրադառնալով ԼՂ-ից «հայկական զորքերի դուրսբերման» Ադրբեջանի պահանջին՝ փորձագետը շեշտել է, որ եթեԲաքուն փորձի հարցը լուծել ուժային ճանապարհով, դա կնշանակի ոչ թե լուծարել Պաշտպանության բանակը, այլ վերջնականապես հայաթափել Արցախը․
«Արցախի Պաշտպանության բանակի գոյությունը, լիազորությունները պետք է լինեն հետագա բանակցությունների առանցքային մաս»։
Քաղաքագետի խոսքով՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին լարվածությունն էապես կթուլանա, եթե սահմանի երկայնքով տեղակայվի միջազգային դիտորդական առաքելություն։
«Քանի որ Հայաստանն էլ, Ադրբեջանն էլ Եվրախորհրդի անդամ են, այո, շահագրգռվածություն պիտի լինի այստեղ իրավիճակը վերահսկելու, թույլ չտալու, որ հայ-ադրբեջանական լարվածության միջոցով, մանիպուլյացիաների միջոցով այստեղ որևէ այլ երկիր փորձի մեծացնել իր ազդեցությունը»։
Կարծում է՝ Եվրոպան և ԱՄՆ-ն շահագրգռված են մշտադիտարկման նման մեխանիզմի գործարկմամբ։
Բաղդասարյանն ասում է՝ Ադրբեջանին պետք չէ Հայաստանի սուվերեն վերահսկողության ներքո գտնվող ճանապարհ։
«Հետևաբար, եթե մենք դա պնդում ենք, Ադրբեջանը ամեն կերպ տորպեդահարելու է կոմունիկացիաների ապաշրջափակումը, այսինքն՝ շարունակելու է Հայաստանը պահել շրջափակման մեջ։ Միջազգային ընկալում կա, որ այդ ճանապարհները պետք է անցնեն տվյալ երկրի ինքնիշխանության ներքո։ Բայց չեմ կարծում, թե միջազգային հանրությունը ունի Ադրբեջանին ճնշելու բավարար լծակներ»,- ամփոփել է վերլուծաբանը։
Տեղեկություններ Բաքվից
«Հոկտեմբերի 2-ին Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Ջեյհուն Բայրամովը Ժնևում իր հայ գործընկեր Արարատ Միրզոյանի հետ երկկողմ հանդիպման ժամանակ ընդգծել է Ադրբեջանի Հանրապետության տարածքից հայկական զինված ուժերի ամբողջական դուրսբերման անհրաժեշտությունը»,— ասված է Ադրբեջանի ԱԳՆ տարածած հաղորդագրությունում։
Աղբյուրի համաձայն՝ հանդիպումը կազմակերպվել է խաղաղության պայմանագրի տեքստի պատրաստման վերաբերյալ ԱԳ նախարարներին տրված հանձնարարականի համաձայն։ Այն տրվել էր օգոստոսի 31-ին Բրյուսելում Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի մասնակցությամբ կայացած Փաշինյան-Ալիև հանդիպման ընթացքում։
«Բայրամովն ընդգծել է, որ հետհակամարտային շրջանում կարևոր է կենտրոնանալ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև միջպետական հարաբերությունների կարգավորման և խաղաղության պայմանագրի ստորագրման վրա։ Այդ կապակցությամբ նախարարը հայկական կողմի ուշադրությունն է հրավիրել համաձայնագրի տարրերի՝ Ադրբեջանի առաջարկած հինգ հիմնարար սկզբունքների վրա։
Հանդիպման ընթացքում, հաշվի առնելով դեռ դելիմիտացիայի չենթարկված սահմանին լարվածությունը, Ադրբեջանն առաջարկել է սահմանազատման հարցերով երկկողմ հանձնաժողովի հաջորդ նիստն անցկացնել ոչ թե նոյեմբերին, ինչպես ավելի վաղ պայմանավորվել էին, այլ հոկտեմբերին։
Բայրամովը շեշտել է Ադրբեջանի տարածքից հայկական զինված ուժերի ամբողջական դուրսբերման անհրաժեշտությունը՝ համաձայն Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի ղեկավարների կողմից ստորագրված եռակողմ հայտարարությունների և նրանց միջև ձեռքբերված պայմանավորվածությունների: Ընդգծել է նաև փոխվարչապետների գլխավորած եռակողմ հանձնաժողովի շրջանակներում ձեռքբերված նախնական պայմանավորվածությունների հիման վրա հնարավորինս շուտ տրանսպորտային հաղորդակցությունների բացման անհրաժեշտությունը՝ սահմանազատման աշխատանքներում առաջընթացի հասնելու համար։
«Անդրադառնալով հումանիտար խնդիրներին՝ նախարար Ջ.Բայրամովը կարևորել է շուրջ 4000 անհետ կորած ադրբեջանցիների ճակատագրի պարզաբանումը, հայկական կողմի՝ Ադրբեջանի տարածքում ականանետերի կիրառումը շարունակելու անթույլատրելիությունը, ինչը բազմաթիվ ողբերգական կորուստների հանգեցրել, բացի այդ՝ եռակողմ հայտարարությամբ Հայաստանի ստանձնած պարտավորությունների կոպիտ խախտում է և զինվորական հանցագործություն։
Ադրբեջանի ԱԳՆ ղեկավարը ևս մեկ անգամ հայտնել է տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության ապահովման ու խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու Ադրբեջանի պատրաստակամությունը։ Պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել շարունակել քննարկումներն այս ուղղությամբ»,— հայտնել է ԱԳՆ-ն։
Սոցցանցերում տարածված տեսանյութերի մասին
Երկու երկրների արտգործնախարարների հանդիպման նախորդ օրը սոցցանցերում տեսանյութ է տարածվել, որում իբր ադրբեջանցի զինծառայողները մոտ տարածությունից կրակում են Հայաստանի զինված ուժերի զինծառայողների վրա։
Այս փաստի վերաբերյալ հայտարարություններ են արել Ադրբեջանի գլխավոր դատախազությունն ու արտաքին գործերի նախարարությունը։
«Ադրբեջանի զինդատախազությունը հետաքննություն է սկսել սոցիալական ցանցերում տարածված տեսանյութերի առնչությամբ, որոնք ներկայացված են որպես ադրբեջանցի զինվորների կողմից հայ զինվորների մահապատժի ենթադրյալ պատկերներ։
Զինվորական դատախազությունը լիարժեք և բազմակողմանի քննություն է իրականացնում՝ պարզելու, թե արդյոք այդ կադրերը իսկական են՝ նշելով կադրերի նկարահանման ժամը և վայրը, դրանց վրա պատկերված զինվորականների ինքնությունը, ինչպես նաև բոլոր մյուս կետերը, որոնք կարևոր են օբյեկտիվ ճշմարտության բացահայտման համար»,— ասված է մամուլի ծառայության տարածած հաղորդագրությունում։
Գերատեսչությունն ընդգծել է, որ քննության արդյունքներով կձեռնարկվեն օրենքով նախատեսված բոլոր միջոցները։
«Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարության 2022 թվականի հոկտեմբերի 2-ի հայտարարությունը՝ Ադրբեջանի Զինված ուժերին, իբր, պատերազմական հանցագործություններ կատարելու մեղադրանքով, մի երկրի կեղծավորության վառ օրինակ է, որն ինքը տասնամյակներ շարունակ ագրեսիվ քաղաքականություն է վարել, արտաքսել է շուրջ մեկ միլիոն մարդկանց իրենց տներից, վայրագություններ է կատարել զինվորականների և քաղաքացիական անձանց նկատմամբ»,— ասված է Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի ծառայության հաղորդագրության մեջ՝ ի պատասխան ռազմական հանցագործությունների մասին ՀՀ ԱԳՆ հայտարարությանը։
«Մենք ընդգծում ենք, որ ի տարբերություն Հայաստանի, Ադրբեջանը լրջորեն է վերաբերվում իր միջազգային պարտավորություններին, և ռազմական գործողությունների ընթացքում կատարված հանցագործությունների հետ կապված մեղադրանքները հետաքննվում են համապատասխան պետական կառույցների կողմից»,— նշված է հաղորդագրությունում։
Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հիշեցրել է, որ «ղարաբաղյան առաջին պատերազմից ի վեր հայկական զինված ուժերը աննախադեպ ջարդ են իրականացրել ոչ միայն ադրբեջանցի զինվորականների, այլև քաղաքացիական անձանց նկատմամբ։ 1992 թվականի փետրվարի 26-ին Խոջալու քաղաքում ընդամենը մեկ գիշերվա ընթացքում դաժանաբար սպանվեց 613 խաղաղ բնակիչ։ Մինչեւ այսօր Հայաստանը որևէ տեղեկություն չի տրամադրել հակամարտության սկզբից ի վեր անհետ կորած մոտ 4000 ադրբեջանցիների ճակատագրի մասին։
2020 թվականի հոկտեմբերին հայկական զինված ուժերը, բալիստիկ հրթիռներով գնդակոծության ենթարկելով Ադրբեջանի Գյանջա, Բարդա և Մինգենչաուր քաղաքների խաղաղ բնակչությանը, իրականացրել են ջարդեր, որոնք հանցագործություն են մարդկության դեմ։
Իսկ Հայաստանի կողմից դրված ականներն այսօր էլ լուրջ վտանգ են ներկայացնում տարածաշրջանի մարդկանց կյանքի համար։ 2020 թվականի նոյեմբերից մինչ օրս ականների զոհ է դարձել մինչև 250 մարդ, հիմնականում՝ քաղաքացիական անձինք։
Միևնույն ժամանակ, հայտնաբերված ականների թվում կան նաև 2021 թվականին Հայաստանում արտադրված զինամթերք, ինչը վկայում է այն մասին, որ այս պետությունը շարունակում է իր ռազմական հանցագործությունները ադրբեջանցիների նկատմամբ։
Հայաստանի կառավարությունը դեռևս գործնական միջոցներ չի ձեռնարկել կատարված ռազմական հանցագործությունները կանխելու կամ կատարված հանցագործությունների համար համապատասխան անձանց պատասխանատվության ենթարկելու համար», — ասված է Ադրբեջանի ԱԳՆ հաղորդագրության մեջ։
Բաքուն խստորեն դատապարտում է «միջազգային հանրությանը մոլորեցնելու և իր պատասխանատվությունը թաքցնելու Հայաստանի փորձերը, որոնք ուղեկցվում են անհիմն մեղադրանքներ տարածելով»։
«Մենք պահանջում ենք, որ Հայաստանը կատարի իր միջազգային պարտավորությունները և պատասխանատվության ենթարկի բազմաթիվ ռազմական հանցագործությունների մեղավորներին», — ասված է Ադրբեջանի ԱԳՆ հաղորդագրության մեջ:
Մեկնաբանություն Բաքվից
«Ժնևում է կայացել Ադրբեջանի և Հայաստանի արտգործնախարարների հանդիպումը։ Շվեյցարիան իրեն աշխարհում դիրքավորում է որպես չեզոք երկիր՝ հեռու հակամարտություններից ու քաղաքական խաղերից։ Ուստի սա Միրզոյանի հետ Բայրամովի հանդիպմանը բանակցություններին երրորդ կողմի չմիջամտելու լրացուցիչ ֆոն է ստեղծում»,- կարծում է ադրբեջանցի փորձագետ Աղշին Քերիմովը։
Քաղաքական մեկնաբանը հավելում է, որ մի փոքր խորանալով քաղաքական վայրիվերումների մեջ՝ կարելի է տեսնել, որ այս հանդիպումը կազմակերպվել է Եվրամիության աջակցությամբ, գուցե ԱՄՆ-ի առաջարկով։
Ասվածը հաստատելու համար Քերիմովը ուշադրություն է հրավիրում երկու նրբերանգի վրա.
1. Ժնևյան բանակցությունների փուլում քննարկվել են օգոստոսի 31-ին Բրյուսելում Ալիև-Փաշինյան հանդիպմանը բանակցված խաղաղության պայմանագրի տեքստի պատրաստման խնդիրները։
2. Երկու երկրների արտգործնախարարների Ժնևյան հանդիպման օրը ԱՄՆ ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանը Ստամբուլում հանդիպել է Թուրքիայի նախագահի խոսնակ Իբրահիմ Կալինի հետ։ Քննարկված հարցերի թվում է եղել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղ բանակցություններին աջակցելը։
«Եթե փորձեք մեկնաբանել այն հանգույցները, որոնք առաջին հայացքից կարծես թե խճճված են, ապա կարելի է նկատել, որ թե՛ ԱՄՆ-ն, թե՛ Ռուսաստանը Թուրքիային տեսնում են որպես Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի կենտրոնական խաղացող:
Թուրքիան լավ հարաբերություններ ունի Ռուսաստանի հետ. Ճիշտ է, խնդիրներ կան Արևմուտքի հետ հարաբերություններում, բայց Անկարայի չափավորությունը շահավետ է երկու շահագրգիռ կողմերի համար, ինչը թույլ է տալիս հավասարակշռություն պահպանել գլոբալ ուժերի միջև։
Ներկայումս Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ն ուշադրությամբ հետևում են Հարավային Կովկասում տեղի ունեցող գործընթացներին և իրենց ուշադրության ներքո են պահում այս տարածաշրջանը։ Վաշինգտոնը փորձում է տարածաշրջանում Ռուսաստանի պատմական, քաղաքական և ռազմական դերը հասցնել ներկայիս գործընթացներին չմիջամտելու մակարդակի։
Սակայն ցանկությունները միշտ չէ, որ համընկնում են իրականության հետ։ Ռուսաստանը օգտագործում է Թուրքիայի հետ համագործակցությունը և Ադրբեջանի հետ լավ հարաբերությունները՝ Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու և տարածաշրջանում Սպիտակ տան ազդեցությունը զսպելու համար։
Չնայած Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության օրակարգի շուրջ գլոբալ ուժերի պայքարին, այս հարցն արդեն հայեցակարգային մակարդակից տեղափոխվել է պայմաններ մանրամասնելու մակարդակ։
Կարելի է կանխատեսել, որ խաղաղ բանակցություններին զուգահեռ Ադրբեջանը կարող է իր ռազմական գործողությունները տեղափոխել նոր փուլ, քանի որ Երևանը հակված չէ արձագանքել սահմանային բուֆերային գոտի ստեղծելու Բաքվի պահանջին։ Բայց դա դժվար թե ազդի բանակցությունների ընթացքի վրա։
Պատկերավոր ասած՝ խաղաղությունն ու պատերազմը ձեռք ձեռքի տված շարժվում են և գրում են խաղաղության պայմանագրի տեքստը։
Բայց մենք արդեն ունենք նոր համաձայնագրեր, որոնք կօգնեն հաղթահարել երկու երկրների միջև առկա դժվարությունները։ Այսպիսով, Բայրամովի և Միրզոյանի հանդիպման ժամանակ կողմերը պայմանավորվել են սահմանազատման հանձնաժողովների նիստը նոյեմբերից տեղափոխել հոկտեմբեր։ Կարելի է ենթադրել, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը շտապում են կյանքի կոչել դեռևս չհրապարակված փոխադարձ պայմանավորվածություն։
Միաժամանակ Բաքուն կրկին պահանջել է դուրս բերել հայկական զինված ուժերը Ադրբեջանի տարածքից՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի եռակողմ հայտարարության 4-րդ հոդվածի համաձայն։ Այս պահանջը նոր չէ, և նոր բովանդակություն է ստանում սահմանային վերջին լայնածավալ բախումների ֆոնին»,- ասել է Քարիմովը։
Փորձագետը նաև կիսվել է երկու երկրների միջև խաղաղության օրակարգի վերաբերյալ իր կանխատեսումներով .
«1. Խաղաղության պայմանագրի նախնական մանրամասն տարբերակը մշակվել է, և դրանից հետո գլոբալ ուժերը՝ ի դեմս Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների, կշարունակեն ջանքերը՝ այդ մանրամասները իրենց շահերին համապատասխանեցնելու համար: Այդ իսկ պատճառով, առաջիկա ամիսներին չի կարելի բացառել Ադրբեջանի և Հայաստանի սահմանին դրսից հրահրվող ռազմական բախումները։
2. Ուկրաինայում շարունակվող պատերազմի ֆոնին Հարավային Կովկասը կարող է դառնալ տարբեր սցենարների թատերաբեմ, իսկ Ադրբեջանը ուժի դիրքերից կարող է ընդլայնել իր պահանջները տարածաշրջանային անվտանգության համատեքստում։
3. Թուրքիան կշարունակի փորձել իր օգտին փոխել պայմանները Հարավային Կովկասում՝ հաշվի առնելով նաև Ադրբեջանի շահերը»։
Միրզոյան-Բայրամով հանդիպումը Ժնևում
