Ռուսաստանը նպատակ ունի ռազմաբազա ստեղծել Ադրբեջանում․ մեկնաբանություն Բաքվից

Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի առաջնորդների հերթական եռակողմ հայտարարությունը, որն ընդունվել է Մոսկվայում հունվարի 11-ին, հիասթափեցրել է ինչպես հայ, այնպես էլ ադրբեջանցի փորձագետներին։

Ադրբեջանցի քաղաքագետների կարծիքով՝ Ղարաբաղում հրադադարի հաստատումից հետո մի շարք լուրջ խնդիրներ կան, որոնք անհապաղ լուծում են պահանջում։

Սակայն երեք երկրների առաջնորդների նոր հայտարարությունը դրան չի նպաստում։

• Հայաստանն ու Ադրբեջանը կկապեն տրանսպորտային միջանցքներ․ մոսկովյան հանդիպման արդյունքները
• «Արյուն, քրտինք, արցունքներ և կոմպետենտություն»․ ճգնաժամից Հայաստանի ելքի բանաձև՝ քաղաքագետից
• Հարավային Կովկաս․ որտեղ է բնակչությունն ավելի հարուստ՝ միմյանց և մնացած աշխարհի համեմատ

«Ինչպես երևում է նոր եռակողմ հայտարարությունից, Ռուսաստանն այս փուլում իր ողջ ուշադրությունն ուղղել է 2020 թ. նոյեմբերի 10-ի հայտարարության իններորդ կետի պայմանների կատարմանը», — ասում է քաղաքագետ Շահին Ջաֆարլին։

Նա նշում է, որ, ըստ հայտարարության այդ կետի, որը վերջ է դրել ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմին, պետք է վերականգնվեն տնտեսական և տրանսպորտային կապերը տարածաշրջանում, այդ թվում՝ տրանսպորտային կապն Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի միջև։

«Անկասկած, սա մեզ համար կարևոր հարց է։ Ադրբեջանի քաղաքացիները, Բաքվում իրենց մեքենան նստելով, կարող են անարգել Նախիջևան հասնել և հետ վերադառնալ։ Այն ապրանքները, որոնք մինչ օրս Նախիջևան էին տեղափոխվում Իրանի տարածքով, մայրուղիներով և երկաթուղով, այնտեղ կուղարկվեն և հակառակ ուղղությամբ կբերվեն ավելի կարճ ճանապարհով՝ Հայաստանի տարածքով։ Թեկուզ Ռուսաստանի վերահսկողությամբ, բայց կունենանք վրացական ճանապարհի համեմատ ավելի կարճ երթուղի դեպի Թուրքիա և այլն», — ընդգծում է փորձագետը։

Սակայն, ըստ նրա, այստեղ զգալիորեն ավելի լուրջ խնդիրներ կան, որոնք հուզում են ադրբեջանական հասարակությանը։ Քաղաքագետը դրանց մասին խոսում է հետևյալ հերթականությամբ․

— Ադրբեջանի պետական ինքնիշխանության վերականգնում Ղարաբաղի՝ ռուս խաղաղապահների վերահսկողության տակ գտնվող հատվածում,

— ադրբեջանցի փախստականների վերադարձ այդ շրջաններ,

— Լեռնային Ղարաբաղում առկա հայկական զինված խմբավորումների ճակատագիր,

— Լեռնային Ղարաբաղի խամաճիկային անջատողական ռեժիմի և դրա պարագլուխների ճակատագիր,

— ռուս խաղաղապահների գործունեության ոլորտների և նրանց մանդատի հետ կապված հարցեր,

— Մարտակերտը Քելբաջարին կապող ճանապարհի բացում։

Շահին Ջաֆարլին նշում է, որ այս հարցերն, ինչպես երևում է, դեռևս քննարկման թեմա չեն։ Հնարավոր է, որ դրանք պետք է լուծվեն խաղաղության պայմանագրի շրջանակում և քննարկվեն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակում, կարծում է նա։

«Սակայն ինչո՞ւ է Ռուսաստան իր ուշադրությունը սևեռել 2020 թ․ նոյեմբերի 10-ի համատեղ հայտարարության իններորդ կետի վրա։ Կարծում եմ, երկու պատճառ կա», — շարունակում է Ջաֆարլին։

«Նախևառաջ, Մոսկվան ուզում է Ադրբեջանի տարածքով Հայաստանի հետ հուսալի և անխափան ավտոմոբիլային և երկաթուղային կապ հաստատել հնարավորինս արագ։

Ներկա պահին ռուս-հայկական առևտրային կապերն իրականացվում են հիմնականում Վրաստանի տարածքով, «Վերին Լարս» հսկիչ անցակետի միջոցով։ Սակայն ձմռանն այս ճանապարհը դժվարանցանելի է դառնում, երբեմն էլ երթևեկությունն անհնար է։ Այդ պատճառով էլ այլընտրանքային ճանապարհի անհրաժեշտություն կա։

Մյուս կողմից, Վրաստանի կառավարությունը թույլ չի տալիս կամ հազվադեպ է թույլ տալիս իր տարածքով ռազմական բեռների տեղափոխում Հայաստան։ Փաստացի՝ ռուսական ռազմաբազաները Հայաստանում գոյատևում են տրանսպորտային-լոգիստիկ հնարավորությունների բացակայության պայմաններում։ Իսկ եվրատլանտյան ինտեգրացիոն քաղաքականության օգտին վրացական իշխանությունների միանշանակ ռազմավարական ընտրությունը նշանակում է, որ վրացական երթուղին չի կարող Ռուսաստանի համար հուսալի և երկարաժամկետ ուղի լինել առևտրային հարաբերությունների և ռազմական բեռների տարանցիկ փոխադրման համար։

Իսկ Ադրբեջանի տարածքով Ռուսաստանը կարող է իր ռազմաբազաները դուրս բերել բլոկադայից և առանց խոչընդոտների աշխատանք տանել բեռների փոխադրման և ռոտացիայի ուղղությամբ տարվա ցանկացած եղանակի (բնականաբար, Ադրբեջանի թույլտվությամբ)։

Մյուս խնդիրն այն է, որ Հայաստանը ցամաքային կապ չունի Եվրասիական տնտեսական միության ոչ մի պետության հետ, երկիրն այդ միասնական տնտեսական տարածքում անկլավի վիճակ ունի։ Իսկ Ադրբեջանի տարածքով կարճ ճանապարհը Հայաստանը կկապի Ռուսաստանին և այս խնդիրն էլ կլուծի։

Երկրորդ հերթին՝ կարծում եմ, որ կապի և տրանսպորտային ուղիների վերականգնումից հետո Ռուսաստանը կարող է օրակարգում ներառել Եվրասիական տնտեսական միությանն Ադրբեջանի անդամակցության հարցը։

Սահմանների և հաղորդակցության բացումը բարենպաստ հիմք է ստեղծում դրա համար։ Եթե Մոսկվան նման առաջարկ բարձրաձայնի, Բաքվի համար հեշտ չի լինի հրաժարվել։ Հակառակ դեպքում՝ Ռուսաստանը մեզ համար Ղարաբաղում խնդիրների ստեղծման լծակներ ունի։ Անդամակցությունը ԵԱՏՄ-ին կարող է մեզ փրկել այդ ռիսկերից։

Կարծում եմ՝ այս տարածաշրջանի հետ կապված ռուսական տեսլականը կարելի է հետևյալ կերպ ձևակերպել․ ինչպես նախկին ԽՍՀՄ տարիներին էր, Լեռնային Ղարաբաղը մնում է Ադրբեջանի կազմում, և այնտեղ ապահովվում է մեր երկրի ինքնիշխանությունը, կողմերը սկսում են ակտիվորեն համագործակցել, աստիճանաբար մոռացվում է նրանց միջև թշնամանքը, Ղարաբաղում խաղաղապահ կոնտինգենտը վերափոխվում է ռուսական ռազմաբազայի, այդպիսով խաղաղություն և կայունություն է ապահովվում Ռուսաստանի հովանու ներքո», — նշել է Շահին Ջաֆարլին։