Հայաստանը գրավիչ է դառնում ներդրումների համար. ԱՄՆ Պետդեպ

2018 թ–ի «թավշյա» հեղափոխությունից հետո, կոռուպցիայի դեմ պայքարում գրանցած առաջընթացի շնորհիվ, Հայաստանը գրավիչ է դարձել ներդրումների համար։ Այս մասին խոսվում է Հայաստանի ներդրումայի կլիմայի մասին ԱՄՆ Պետդեպի զեկույցում։ 

Այստեղ ասվում է, որ, չնայած դրական փոփոխություններին, դեռևս բարեփոխումներ են անհրաժեշտ պետհաստատություններում, որոնք նպաստում են մրցակցային պայմանների ապահովմանը։ Խոսքը դատարանների, հարկայինի, պետական գնումների համար պատասխանատու կառույցների, ինչպես նաև իրավապահ մարմինների մասին է։

•Վառոդի տակառ՝ Փաշինյանի կառավարության համար․ ինչո՞ւ Հայաստանի իշխանությունները չեն կարողանում լուծել «Ամուլսարի» հարցը

•Փոփոխություններ Հայաստանի առևտրի ոլորտում․ նոր կանոնները դժգոհություն են առաջացրել

Ի՞նչ է ասվում հաշվետվությունում

Զեկույցի հեղիակները նշում են, որ Հայաստանում ԱՄՆ զգալի ներդրումներ է կատարում։ Բացի այդ, երկիրը բավական լուրջ վարկանիշներ է ձեռք բերել միջազգային ցուցիչներում, որոնք գնահատում են բիզնեսն ու ներդրումային միջավայրը․

«Հայաստանը ներդրողներին տարբեր հնարավորություններ է տրամադրում։ Երկրի օրենսդրական դաշտն, ինչպես նաև կառավարության քաղաքականությունը ներդրումներ գրավելու նպատակ է հետապնդում, սակայն միջավայրը զուրկ չէ մարտահրավերներից։ Հիմնական խոչընդոտներն են ոչ մեծ շուկան, համեմատական աշխարհագրական մեկուսացումը Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ փակ սահմանների պատճառով, թույլ կողմերի թվում են նաև օրենքի գերակայությունը, դատական համակարգն ու կոռուպցիայի հետևանքները»։

Պետդեպի զեկույցում նշվում է նաև, որ 2018 թ–ի խորհրդարանական ընտրությունները դուրս թողեցին Ազգային ժողովից շատ խորհրդարանականների, «որոնք Հայաստանում զգալի բիզնես ունեին և տնտեսության խոշոր հատվածներում մասնաբաժիններ ունեին»։

«Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանում մրցակցային միջավայրը բարելավվում է, սակայն որոշ ընկերություններ հաղորդում են, որ այդ հաջողությունների զարգացման համար դատական, հարկային, մաքսային, առողջապահական, կրթական, ռազմական և իրավապահ մարմիններում մեծ բարեփոխումներ են անհրաժեշտ», — ասված է հաշվետվությունում։

Պետդեպը հիշեցրել է նաև Ամուլսարի հանքի շուրջ ստեղծված իրավիճակի մասին, որը Հայաստանում ոսկու երկրորդ խոշոր հանքավայրն է։

 Ոսկու արդյունահանման իրավունքը 2012 թ–ն ստացել է «Lydian Armenia» ընկերությունըհանքը։ Իսկ հանքի շահագործման դեմ ցույցերը սկսվել են դեռևս 2011–ին։ 2012 թ–ին արդեն սկսվել է հանքի շահագործման դեմ ստորագրահավաք։ Իսկ 2018 թ–ին ակտիվստները կարողացել են կասեցնել «Լիդիանի» աշխատանքը։

«Երկրի հանքաարդյունաբերության ոլորտում ներդրումային վեճը միջազգային մեծ ուշադրություն է գրավել և արդեն մի քանի տարի է՝ չի լուծվում», — ասված է Պետդեպի զեկույցում։

Բանն այն է, որ «Լիդիան Արմենիան»-ը օֆշորներում գրանցված «Lydian International»-ի դուստր ձեռնարկությունն է: Եվ այն, որ հանքը դեռ չի աշխատում, ներդրողների համար բացասական ազդակ է Հայաստանի կողմից:

Զեկույցում նշվում է նաև, որ ամերիկյան ընկերություններն անհանգստացած են ներդրումային միջավայրում ինտելեկտուալ սեփականության իրավունքի պաշտանության հարցով։

Բացի այդ նրանք «մտավախություններ ունեն անկախ և ուժեղ դատական համակարգի բացակայության վերաբերյալ, ինչը խաթարում է կառավարության հավաստիացումները հավասար վերաբերմունքի և թափանցիկության վերաբերյալ»։

Պետդեպը նշում է, որ Հայաստանի օրենսդրությունը մրցակցության պաշտպանության մասին բարելավվել է․

«Այնուամենայնիվ, հավասար մրցակցային պայմանների ապահովման համար միայն Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի ջանքերն ընկերությունները բավարար չեն համարում․․․ Անհրաժեշտ է բարելավել պետական այլ հաստատությունների աշխատանքը, որոնք նպաստում են մրցակցային պայմանների ապահովմանը։ Դրանք դատարաններն են, հարկայինը, կառույցները, որոնք պատասխանատու են պետական գնումների համար, ինչպես նաև իրավապահ մարմինները»։

Փորձագիտական կարծիք

Տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանն այս հաշվետվությունում որոշակի քաղաքական ճնշում է նկատում․ 

«Այս դեպքում հաշվետվության հեղինակը դե յուրե պետությունն է, այդ պատճառով էլ ազդեցությունը բացառել չի կարելի»։

Ըստ փորձագետի՝ Հայաստանում ներդրումների հոսքը վերջին երեք տարում կայուն էր․

«Այն կազմում էր 250 մլն դոլար, այսինքն՝ ՀՆԱ 2%–ը։ Սա շատ փոքր թիվ է։ 2008 թ–ի ճգնաժամից սկսած՝ ամեն տարի ներդրումների հոսքը Հայաստանում կրճատվում էր։ 2017 թ–ին այն հասավ մոտ 250 մլն դոլարի, և այդ օրվանից կայուն է»։

Մեքայելյանը կարծում է, որ այս զեկույցի դրական եզրակազությունը երկրում ներդրումային միջավայրի մասին հազիվ թե մեծ ազդեցություն ունենա․

«Որոշ տատանվող ներդրողների վրա այս լուրը կարող է ազդեցություն ունենալ, բայց ոչ շատերի վրա։ Խոշոր նախագծերն իրականացվում են այլ տրամաբանությամբ, և այս զեկույցներն ուղղակիորեն չեն կարող ազդել դրա վրա»։