Ամեն ինչ Նովրուզի մասին. Ե՞րբ է գալիս գարունը

Այս տեսանյութում սովորական բաքվեցիները՝ բնավ ոչ պարողներ, պատրաստվում են Նովրուզ տոնին նվիրված «յալլի» ազգային պարը պարել: Ամեն ինչ Նովրուզի մասին. Ե՞րբ է գալիս գարունը:

Նովրուզը՝ գարնանային գիշերահավասարի օրն, ամենահին տոնն է, որը նշում են Ադրբեջանում: Մարտի 20-ին (կամ 19-ին, կամ 21-ին, հստակ ամսաթիվը հաղորդում են աստղագետները) «հեթանոսական» Նոր տարին է սկսվում, օրն ու գիշերը հավասարվում են, գարուն է գալիս:

Տոնը պարզապես ազգային մակարդակով չի նշվում, դրա առթիվ ամենաերկար արձակուրդներն են լինում՝ այս տարի, օրինակ, 9 օր:

Նովրուզը միշտ մեծ շուքով են նշում: Այժմ, օրինակ, Բաքվում ժողովրդական տոնակատարույթուններ են՝ փողոցային ներկայացումներով, իրենց ողջ դրսևորումներով:

Այն փաստացի սկսում են տոնել մեկ ամիս առաջ: Բանն այն է, որ տոնին նախորդող 4 երեքշաբթիները խորհդանշում են 4 տարերքները, որոնց երկրպագում էին Ադրբեջանի տարածքում վաղնջական ժամանակներից ապրող զրադաշտականները. դա քամին է, հողը, ջուրն ու կրակը:

Տոնին նախորդող վերջին երեքշաբթին՝ հողի երեքշաբթին, ամենակարևորն է, և այն նշվել է տոնական շքերթով և հրավառությամբ:

Երբ արևը ձկան համաստեղությունից անցում է կատարում դեպի խոյի համաստեղություն, գարուն է գալիս: Այլ ոչ թե մարտի 1-ին, ինչպես ոմանք են մտածում: Մեզ համար հետաքրքիր էր, թե ինչպես են Նովրուզը նշում «տանն», այնտեղ, որտեղ առաջինն են իմանում գարնան գալուստը՝ Շամախու աստղադիտարանում:

Փիրգուլուն Շամախայից ոչ հեռու հանգստավայր է՝ բաքվեցիների սիրած հանգստյան գոտին, քանի որ այն հեռու չէ մայրաքաղաքից և թանկ չէ:

 

Ինժեներ Ակիֆ Սոլթանովն այստեղ 40 տարուց ավել է աշխատել: Նրա խոսքով՝ նախկինում աստղաֆիզիկայի ֆակուլտետի շրջանավարտներին այստեղ աշխատանքի էին ուղարկում: Իսկ այժմ ֆակուլտետը կա, սակայն աշխատանք չկա:

Փիրգուլուում տները սկսել են կառուցել 2008թ-ին, իսկ շինարարությունն ավարտել՝ 2013-ին: «Հին շենքերում հնարավոր չէր ապրել, իսկ հիմա նույնիսկ ջեռուցում կա»: Հենց կառուցեցին, տները բաշխեցին աստղադիտարանի աշխատակիցների և նրանց ընտանիքների միջև (ընդհանուր առմամբ աստղադիտարանի տարածքում 150 մարդ է աշխատում): Բնակարանները «հյուսուսի թաինաթլի» դասին են պատկանում, այդ պատճառով էլ բնակչները ոչ թե սեփականատերեր են, այլ «վարձակալներ, որոնք վարձ չեն տալիս» (Ակիֆի խոսքով):

Հենց Շամախու աստղադիտարանում են պարզում իսկական՝ աստղագիտական գարնան գալուստը: Այս տարի գարունը պաշտոնապես մեկնարկել է մարտի 20-ին, ժամը 14:29-ին: Գարնան գալուստը կարելի է մաթեմատիկական միջոցով հաշվարկել 20 արվա համար: Օրինակ, հաջորդ տարի գարունը 6 ժամով ավելի ուշ կսկսվի:

"Երեկոյան ամբողջ բակը հավաքվում է տոնական խառույկի մոտ: Այն դեռ շատ բարձր է, և բոլորը սպասոում են, որ մի փոքր մարի, իսկ հետո կրակի վրայով հնարավոր կլինի թռչել: Համարվում է, որ դա փրկում է բոլոր հիվանդություններից և դժբախտություններից՝ դրանք այրվում են խառույկի մեջ

Դարեր շարունակ Շամախիում սովորույթ կա Նովրուզ Բայրամին գերեզմանոց քաղցրավենիքով և չրերով խոնչա (ծլած ցորենով սկուտեղ) տանել և թողնել այն բարեկամների գերեզմանների մոտ: Թե երբ է սկիզբ առել այդ սովորությունը, հայտնի չէ: Սակայն դա մեծ բարեգործություն է, քանի որ հետո տեղացի երեխաները՝ հատկապես չունևոր ընտանիքներից, գնում և վերցնում են ողջ քաղցրավենիքը:

Շամախիում Նովրուզին հատուկ ուտեստ են պատրաստում՝ ածիկի հալվա: Այդ քաղցրավենիքի պատրաստումը շատ ժամանակ և աշխատանք է խլում: Հալվան պատրաստելուց մեկ շաբաթ առաջ ցորենը լվանում են և թողնում տաք ջրում, շարունակում են ամեն օր այն լվանալ և ջուրը փոխել, երբեմն էլ՝ օրը մի քանի անգամ: Երբ ցորենը ծլում է, այն վերջին անգամ լվանում են և մսաղացով աղում: Այնուհետև այդ զանգվածն անցկացնում են մառլյայով: Ստացված հեղուկի մեջ քաղցր խմոր են հունցում: Այն 4-8 ժամ պղնձե սրածայր թիակով ջանասիրաբար հունցում են մեծ պղնձե կամ թուջե տարայում հատուկ թույլ կրակի վրա՝ ավելացնելով կարագ: Վերջում հալվան շագանակագույն է դառնում: Հենց այդ ժամանակ պետք է ավելացնել տարբեր համեմունքներ՝ մեխակ, դարչին, կոճապղպեղ, սև բիբար, քրքում, չաման, անիսոն: Երբ հալվան սառում է, դրանից գնդիկներ են պատրաստում, կամ այլ ձև են տալիս: Երբեմն մանրացրած ընկույզ են ավելացնում: