Ազգային շարժում՝ վերջ միասնությանը

Իրադարձությունն արդեն պաշտոնապես ձևակերպվել է: Նախկին իշխող թիմը՝ երկրի ամենաուժեղ ընդդիմադիր «Միասնական ագային  շարժում» կուսակցությունն այլևս գոյություն չունի այն տեսքով, որը մինչև հիմա կար: Այն լքեց կուսակցության առաջնորդների մի մասը:

«Ապահարզանը» խաղաղ չէր: Կուսակցությունը լքածները դուռը շրխկացրին:

Հունվարի 12-ի ասուլիսին նախկին առաջնորդները Միխայիլ Սահակաշվիլիի հասցեին քննադատություններ հնչեցրին՝ նրան անվանելով «լիդերություն չճառագող» քաղաքական գործիչ, և համեմատելով որպես մետաղի թափոն հանձնելու ենթակա մեքենայի հետ:

 «Այդ փլուզման պատասխանատուն մի մարդ է, այն մարդն, ով ստեղծել է կուսակցությունը», — հայտարարեց կուսակցությունը լքած առաջնորդներից մեկը՝ Գիգի Ուգուլավան, Սահակաշվիլիի երբեմնի ընկերն ու համախոհը:

Նախկին համախոհների հայտարարություններին Վրաստանի նախկին նախագահը պատասխանեց Ֆեյբուքի միջոցով: «Մեր ժողովուրդը ցույց է տվել իր ուժն ու թույլ չի տվել «Միասնական ազգային շարժումը» յուրացնելու և ինձ կուսակցությունից վտարելու Իվանիշվիլիի (իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության ոչ պաշտոնական առաջնորդ) պլանի իրագործումը… Ինձ համար այս օրն «Ազգային շարժման» ազատվելու և հայրենիք վերադառնալու օրն է», — նշեց Միխայիլ Սահակաշվիլին:

Այդպես ավարտվեց մեկ թիմի նախկին անդամների միջև գրեթե 4 ամսվա հանրային դիմակայությունը, որը սկսվել էր 2016թ-ի հոկտեմբերի 8-ին կայացած ընտրություններին կրած պարտությունից հետո:

Ի՞նչ չեն կարողացել կիսել Սահակաշվիլիի կուսակցությունում

Կուսակցությունում առկա խնդիրների մասին տեղեկատվությունն ավելի վաղ էլ էր տարածվել: Սակայն այն, ինչ տեղի ունեցավ հոկտեմբերի 8-ի խորհրդարանական ընտրություններից հետո, այդ քաղաքական թիմից ոչ ոք չէր սպասում:

Այդ ընտրություններին «Միասնական շարժումը» 27% ձայն հավաքեց և երկրորդ տեղը զբաղեցրեց: Ընտրությունները հաղթած «Վրացական երազանքը» հավաքեց ձայների 49%-ը և մեծամասնական ընտրատարածքներում հաղթած թեկնածուների հաշվին սահմանադրական մեծամասնություն ստացավ:

«Ազգային շարժման» շարքերում տարբեր կարծիքներ հայտնվեցին ինչպես պարտվելու պատճառների, այնպես էլ ընտրությունների լեգիտիմության վերաբերյալ:

Կուսակցության անդամների և կողմնակիցների մի մասն անթույլատրելի համարեց ընտրությունների արդյունքներն ընդունելը, որոնք, նրանց կարծիքով, արդար չէին: Նրանք «Միասնական շարժման» ընտրված պատգամավորներից պահանջում էին բոյկոտել օրենսդիր մարմինը և հրաժարվել մանդատներից: Նրանց կարծիքով, պայքարը պետք էր փողոցում շարունակել:

Այդ դիրքորոշումն ուներ նաև կուսակցության առաջնորդ, նախկին նախագահ Միխայիլ Սահակաշվիլին, որն ընտրությունները «համատարած կերպով կեղծված» անվանեց:

Հեկտեմբերի 8-ի ընտրությունների նման գնահատականն արմատապես տարբերվում է տեղացի և արտասահմանյան դիտորդների եզրակացություններից, որոնց համաձայն, չնայած առանձին միջադեպերի, ընտրություններն արտահայտում էին ընտրողների կամքը:

«Միասնական շարժման» ոչ բոլոր անդամներն էին կիսում Սահակաշվիլիի դիրքորոշումը: Կուսակցության «ոչ ծայրահեղ թևը», որում ընդգրկվեցին շարժման գործող ղեկավարությունն ու ընտրված պատգամավորների մեծ մասը, որոշեց շարունակել խորհրդարանական աշխատանքը՝ դրանով իսկ արժանանալով ընդդիմադիրների զայրույթին:

Միաժամանակ «Միասնական շարժման» անդամներն ու համախոհները սկզբում միայն մասնավոր զրույցներում և սոցցանցերում, այնուհետև նաև լրատվամիջոցներում քննարկում սկսեցին, թե ինչու պատրություն կրեց մի կուսակցություն, որը երկիրը ղեկավարել էր 9 տարի շարունակ (2003-2012), իսկ վերջին 4 տարիներին «Վրացական երազանքի» կառավարության ամենաանհարմար և մոլի ընդդիմադիրն էր:

 Սոցցանցերում սկսված քննարկումը վերաճեց իրական դիմակայության, որի ընթացքում կուսակցության տարբեր թևերի ներկայացուցիչներ հաճախ չէին խորշում միմյանց հասցեին անձնական վիրավորանքներ հնչեցնել՝ գործընկերներին «Իվանիշվիլիին ծախված» կամ «կռապաշտ» անվանելով: Սոցցանցերի օգտատերերն ուղիղ ռեժիմով հետևում էին, թե ինչպես էր իրենց աչքի առաջ փլուզվում այն կուսակցությունը, որը երկար տարիների ընթացքում վրացական քաղաքական սպեկտրում ամենաուժեղ, միասնական և համակարգված կուսակցության տպավորություն էր թողնում:

«Ոչ ծայրահեղ», այսպես կոչված «Բոկերիայի թևի» ներկայացուցիչները (Գիգա Բոկերիան նախկին իշխանության ժամանակ Անվտանգության խորհրդի քարտուղարն էր և Սահակաշվիլիի վաղեմի համախոհը) կարծիք հայտնեցին, որ Սահակաշվիլիի ավելորդ ակտիվությունը նախընտրական արշավի ժամանակ (նրա ֆեյսբուքյան գրառումները, հարցազրույցներն ու տեսաուղերձները, որոնցում նա խոստանում էր Վարստան վերադառնալ մեկ թունելի միջոցով, մեկ ծովը կտրելով) հավանաբար վատ ծառայություն մատուցեց «Միասնական շարժմանը», «վախեցնելով» «Վրացական երազանքի» իշխանությունից դժգոհ չեզոք ընտրողներին:

Միխայիլ Սահակաշվիլիի հասցեին հնչող քննադատությունը շարժման մյուս հատվածի՝ այսպես կոչված «արմատական թևի» վրդովմունքն ու ագրեսիան առաջացրեց: Նրանք գործընկերներին մեղադրեցին իշխանության հետ համաձայնության գալու համար: Այդ կարծիքը փաստացի կիսեց նաև Միխայիլ Սահակաշվիլին՝ Ուկրաինայից Սկայպով դիմելով Զուգդիդիում հավաքված իր կողմնակցիներին. «Ես գիտեմ, թե ինչ գործարքներ են տեղի ունեցել, թե ինչ խոսակցությունների մասին է խոսքը և թե ով ում ինչ է խոստանում»:

Ընտրությունների թեմայից սկսված դիմակայությունն անդառնալի և ավելի մասշտաբային դարձավ այն բանից հետո, երբ կուսակցության գործող ղեակավարությունը կուսակցության ներսում բարեփոխումներ անցկացնելու մտադրություն հայտնեց, ինչը ենթադրում էր նաև նոր նախագահի ընտրություններ:

Այժմ այդ պաշտոնը թափուր է: «Ազգային շարժման» հիմնադիր և մինչև 2012թ-ը առաջնորդ Միխայիլ Սահակաշվիլին այսօր հետապնդվում է Վրաստանի իշխանությունների կողմից: Նրա դեմ քրեական գործ է հարուցվել, և նրան զրկել են քաղաքացիությունից: Հետևաբար, որևէ պաշտոն կուսակցությունում նա չի կարող զբաղեցնել:

«Մենք կարծում ենք, որ Բիձինա Իվանիշվիլիին («Վրացական երազանքի» ոչ ֆորմալ առաջնորդը) հաղթելու համար, մենք պետք է առաջ շարժվենք որպես կուսակցություն: Դա ենթադրում է, որ կուսակցությունում նոր մարդիկ պետք է լինեն, նոր նախագահներ, մենք պետք է միասնական թիմ լինենք, որը հասարակությանը նոր բան կառաջարկի», — հայտարարեց «Միասնական շարժման» խորհրդարանական պատգամավոր Էլենե Խոշտարիան:

Նոր նախագահի ընտրության որոշումը պետք է ընդուներ կուսակցության համագումարը, որն, ըստ շարժման ղեկավարության, պետք է 2 հազար մասնակից հավաքեր:

Միխայիլ Սահակաշվիլին և նրա կողմնակիցները «Բոկերիայի թևի» այդ պլանը գնահատեցին որպես «Սահակաշվիլիին իր իսկ կուսակցությունից հեռացնելու» փորձ և ոչ թե կենաց, այլ մահու պատերազմ հայտրարեցին դրան: Նախկին նախագահը ցանկացավ ավելի ներկայացուցչական համագումար անցկացնել (7 հազար պատվիրակ), դրանում շարժման անդամների ավելի մեծ նարկայացվածություն ապահովելու համար:

Նոյեմբերի 29-ին կուսակցության 50 հոգանոց քաղխորհուրդը մեկ ձայնի առավելությամբ կողմ քվեարկեց 7 հազար պատվիրակներով համագումար անցկացնելու Սահակաշվիլիի համախոհների պլանին: Համագումարը կանցկացվի հունվարի 20-ին:

Արարողակարգային պատերազմ

Սահակաշվիլիի համախոհների ճամբարը քաղխորհրդի որոշումն իր հաղթանակը հայտարարեց և սկսեց համագումարի անցկացմանը նախապատրաստվել:

Խորհրդարանական փոքրամասնության առաջնորդ, խորհրդարանի նախկին խոսնակ Դավիթ Բակրաձեն փորձեց հաշտեցման քայլ կատարել՝ հայտարարելով, որ Սահակաշվիլիի արտաքսում չէր պլանավորվում, և ինքն անձամբ չի պատրաստվում իր թեկնածությունն առաջադրել կուսակցության առաջնորդի պաշտոնին, մյուսներն էլ նման բան չեն անի, հետևաբար պաշտոնը թափուր կմնա:

 Սակայն լարվածության թուլանալու փոխարեն իրավիճակն ավելի ու ավելի լարված էր դառնում:

Սահակաշվիլիի համախոհների թևը սկսեց համագումարը կամակերպել՝ շրջանցելով Քաղխորհուրդը, և այդ նպատակով 6 հոգուց բաղկացած հանձնաժողով ստեղծեց՝ մոբիլիզացնելով տարածաշրջաններում պատվիրակներին և համախոհներին: «Ոչ ծայրահեղները» «արմատականների» այս քայլը գնահատեցին որպես կուսակցության ներսում հեղաշրջման փորձ:

Միմյանց դեմ դուրս եկած կողմերը, որոնք բոլորովին վերջերս դեռ համախոհներ էին, չկարողացան մի սեղանի շուրջ նստել: Դեկտեմբերի 27-ին Քաղխորհրդի նիստը, որին պետք է քննարկվեր այս ու այլ վիճելի հարցեր, ձախողվեց, քանի որ ներկա չէին Սահակաշվիլիի համախոհները:

«Արմատականների» գործողություններին ի պատասխան կուսակցության գործագիր քարտուղարը՝ «ոչ ծայրահեղ» թևի ներկայացուցիչ Սերգո Ռատիանին, դիմեց ԿԸՀ՝ պահանջելով Սահակաշվիլիի կողմնակից մի քանի թեկնածուի խորհրդարանական ցուցակից հանել, ինչն «արմատականների» ճամբարի վրդովմունքն առաջացրեց և էլ ավելի սրեց դիմակայությունը:

Հունվարի 6-ին Վերաքննիչ դատարանը կրճատեց Թբիլիսիի նախկին քաղաքապետ Գիգի Ուգուլավայի ազատարկման ժամկետը, որը մեղադրվում էր բյուջետային միջոցների մսխման համար և որին «Ազգային շարժումը» քաղբանտարկյալ էր համարում:

Բանտից դուրս գալուց հետո Ուգալավան հայտարարեց, որ կօգտագործի «թեկուզ մեկ տոկոս շանսը» միասնությունը պահպանելու համար, և պատրաստվում է խոսել երկու խմբերի առաջնորդների հետ: Սակայն միաժամանակ նա Սահակաշվիլիի կողմնակիցներին «գրադարանային ուկլոնիստներ» անվանեց (այդ թևի ներկայացուցիչները որպես իրենց ժամանակավոր գրասենյակ են օգտագործում Սահակաշվիլիի անվան գրադարանը), ինչը վերջիններիս վրդովումնքը հարուցեց: Ավելի ուշ, Թբիլիսիի նախկին քաղաքապետը, որին Սահակաշվիլիի կողմնակիցները «Բոկերիայի խմբի անդամ» անվանեցին, խոստովանեց, որ միասնականության պահպանման շանսեր չեն մնացել:

Արարողակարգային պատերազմի արդյունքում երկու կողմերի դիրքորոշումներն արմատապես բաժանվեցին, իսկ ագրեսիան ու փոխադարձ վիրավորանքներն այդ հաշտեցումն անհնարին դարձրին:

Հունվարի 12-ին կուսակցությունն արդեն պաշտոնապես երկու մասի բաժանվեց, և երբեմնի համախոհները միմյանց համար քաղաքական ախոյան դարձան:

Սահակաշվիլիի խմբի անդամները պատրաստվում են հունվարի 20-ի համագումարին, որին 7 հազար պատվիրակ է հրավիրված: Իսկ նրանց առաջնորդն Ուկրաինայից Սկայպով կմիանա:

Սահակաշվիլիի խմբում վստահ են, որ նախկին համախոհներից բաժանվելուց «Ագային շարժումը» չի տուժի:

Օլիգարխի դրախտ

Չնայած բոլոր տարաձայնություններին, շարժման երկու դիմակայող կողմերն էլ մի բան են ընդունում, որ «Ազգային շարժման» խմորումներն իշխող «Վրացական երազանքի» և դրա ոչ պաշտոնական առաջնորդ միլիարդատեր Բիձինա Իվանիշվիլիի շահերից են բխում:

Հոկտեմբերի ընտրություններից հետո Իվանիշվիլին իր ձեռքերում կենտրոնացրեց երբևէ ամենամեծ իշխանությունը:

Ընտրություններից հետո դրամատիկ փոփոխությունների ենթարկվեց Վրաստանի ողջ քաղաքական սպեկտրը: Պարտություն կրած կուսակցությունները՝ «հանրապետականները», «Ազատ դեմոկրատները», «Պետություն ժողովրդի համար» կուսակցությունը, լքեցին դրանց առաջնորդները: Այդ կուսակցություններն այսօր իրենցից ուժ չեն ներկայացնում, որի հետ կարելի է հաշվիլ նստել, իսկ դրանց առաջնորդների մի մասը ոչ միայն քաղաքական գործունեությունից հրաժարվեց, այլ նաև ընդհանրապես քաղաքականությունից:

 «Միասնական ազգային շարժումը» միակ ուժեղ արևմտամետ ընդդիմադիր ուժն էր, որը պետության կառավարման փորձ, խորհրդարանական ռեսուրս և միջազգային կապեր ուներ: Չնայած որ իշխանությունը 2012թ-ին կորցնելուց հետո կուսակցության առաջնորդների մի մասը տարբեր մեղադրանքներով բանտում հայտնվեց կամ լքեց երկիրը, շարժումն, ի տարբերություն, իշխանական մյուս կուսակցությունների, չմասնատվեց: Ընդհակառակը, վերջին 4 տարվա ընթացքում այն իշխանությունների սուր և արդյունավետ ընդիմությունն էր:

Սակայն հավանաբար միասնության ռեսուրսը սպառվեց: Խորհրդարանական ընտրություններում ևս մեկ պարտությունը շարժման միասնության համար ճակատագրական եղավ: Երկու կողմերն էլ քիչ թե շատ խոստովանում են, որ միակ ուժեղ ընդդիմադիր կուսակցության պառակտումը մեծ վնաս կհասցնի երկրի և ժողովրդավարության շահերին: Սակայն, չնայած դրան, նման սցենարից նրանք չկարողացան խուսափել:

Ինչպես JAMnews-ի հետ զրույցում նշեց Քաղաքականության ինստիտուտի տնօրեն Կորնելի Կակաչիան, «Միասնական շարժման» պառակտումը «երկրում մեծ խնդիր կստեղծի քաղաքական կայունության և քաղաքական համակարգի դիմացկունության առումով»:

Նրա կարծիքով, այս պարագայում ընդդիմությունում ավանդական կուսակցություն չի մնա, որը հասարակության հստակ շերտերի և խմբերի շահերը կարտահայտի, իսկ իշխող կուսակցությունն ուժեղ ընդդիմություն չի ունենա ի դեմ ազդեցիկ կուսակցության:

«Այդ բեռն իրենց վրա պետք է վերցնեն քաղաքացիական սեկտորն ու գործարար շրջանակները, սակայն մենք դեռ չգիտենք, թե որքանով նրանց դա կհաջողվի»:

Կակաչիայի խոսքով, իրավիճակը բարդացնում է այն, որ լիբերալ բնույթի քաղաքական կուսակցությունները ճգնաժամի մեջ են, ինչի պատճառով որոշակի քաղաքական վակուում է առաջանում: Իսկ դա լուրջ խնդիր է երկրի ժողովրդավարական զարգացման համար:

Գալիք ընտրություններին հավանաբար շարժման «Սահակաշվիլիի թևը» կձևավորվի որպես անձամբ նախկին նախագահի համախոհների կուսակցություն՝ զգալի, սակայն սահմանափակ ընտրական ռեսուրսով: Իսկ շարժումից բաժանված խումբն իր կազմում այնպիսի փորձառու առաջնորդներ կունենա, ինչպիսիք են Դավիթ Բակրաձեն, Գիգա Բոկերիան և Գիգի Ուգուլավան, սակայն այն պետք է զրոյից սկսի ընտրողների համակրությանն արժանանալ և կուսակցական կառույցներ ստեղծել:

Կորնելի Կակչիայի կարծիքով, պառակտումից կտուժեն երկու կողմերն էլ: Սակայն թե նրանցից որն ավելի մեծ ազդեցություն կպահպանի, կախված կլինի նրանից, թե նրանցից որն ավելի մեծ ֆինանսական ռեսուրսներ և լրատվամիջոցների վրա ադեցություն ունի:

Նախկին իշխող կուսակցության երկու կողմերի համար էլ առաջին փորձությունը տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները կլինեն, որոնք կկայանան արդեն այս տարվա աշնանը: