«Չանտեսել Կովկասում ծավալվող ուկրաինական սցենարը». Freedom House-ի հորդորը

JAMnews

Երևան

Freedom House-ը՝ ՀՀ դեմ Ադրբեջանի քայլերի մասին

Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի գործողությունների և Լեռնային Ղարաբաղի ու Հայաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի ձեռնարկած քայլերի միջև զուգահեռներ է տարել Freedom House միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը։

«2014 և 2022 թվականներին Մոսկվայի կողմից ուկրաինական տարածքի բռնագրավումը հանգեցրեց տեղի բնակչության իրավունքների և ֆիզիկական անվտանգության ապահովման կորստին։ Կան բազմաթիվ ցուցիչներ, որ Բաքվի վերահսկողության ընդլայնումը Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի որոշ հատվածների նկատմամբ նույն կերպ կվերացնի տեղի բնակչության ազատությունն ու անվտանգության ապահովումը»,- ասված է կառույցի վերջին զեկույցում։

Ազգերը անցումային շրջանում 2023 (Nations in Transit 2023) տարեկան զեկույցում շեշտվում է, որ Կովկասում ծավալվող ուկրաինական սցենարը սակավ ուշադրության է արժանանում։ Freedom House-ը ժողովրդավարական պետություններին հորդորում է չանտեսել այդ վտանգն ու «ձեռնարկել հնարավոր ամեն քայլ՝ ամրապնդելու Հայաստանի ժողովրդավարությունը և ապահովելու բոլոր նրանց պաշտպանությունը, ովքեր ապրում են Ադրբեջանի տիրապետության ներքո կամ փախչում վերջինիս օկուպացիայից»։

«Որևէ իշխանություն իրավասու չէ»․ արձագանք Փաշինյանի ելույթին

«Երկու աթոռի վրա նստելու քաղաքականություն չենք վարում»․ Փաշինյան

ՀԱՊԿ-ից դուրս գալը Երևանի օրակարգում չէ․ ինչո՞վ է վտանգավոր

«ԼՂ-ի հայերի մեկուսացում «բնապահպանական» պատրվակով»

Զեկույցում Freedom House-ն այսպես է բնորոշել Լաչինի միջանցքի արգելափակումը։

2023 թվականի զեկույցը հրապարակվել է «Պատերազմը խորացնում է տարածաշրջանային պառակտումը» վերտառությամբ։ Եվ կառույցը շեշտել է, որ 2020 թվականի պատերազմում տարած հաղթանակից հետո Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի ռեժիմը շարունակել է «ռազմական ճանապարհով կյանքի կոչել իր տարածքային նկրտումները»։

Փաստաթղթում հատուկ անդրադարձ կա այդ թվում՝ Ադրբեջանի կողմից իրականացված լայնածավալ ներխուժմանը Հայաստանի Հանրապետության տարածք։ Խոսքը 2022-ի սեպտեմբերին տեղի ունեցած ռազմական գործողությունների մասին է։

Հայաստանը՝ անցումային, Ադրբեջանը՝ ավտորիտար

Տարեկան զեկույցում գնահատվում է Կենտրոնական Եվրոպայում և Կենտրոնական Ասիայում ժողովրդավարության մակարդակը: Հայաստանը ներկայացված է «Անցումային շրջանի կառավարություն կամ հիբրիդային ռեժիմ» (Transitional Government or Hybrid Regime) խմբում։ Հետխորհրդային երկրներից այս նույն խմբում են նաև Ուկրաինան, Մոլդովան և Վրաստանը։

3.11 ցուցանիշով Հայաստանը զիջում է Ուկրաինային (3.36) ու Մոլդովային (3.14), սակայն մի փոքր առաջ է Վրաստանից (3.04):

Երկրների վարկանիշները գնահատվում են յոթ բալանոց սանդղակով: Նախորդ տարի Հայաստանի վարկանիշը գնահատվել էր 3.04:

Հարևան Ադրբեջանը «Համախմբված ավտորիտար ռեժիմներ» (Consolidated Authoritarian Regime) խմբում գտնվող երկրների շարքին է դասվել այնպես, ինչպես Ռուսաստանն ու Բելառուսը։

«Ռուսաստանի ներխուժումն Ուկրաինա, ադրբեջանական ներթափանցումը Հայաստան և բռնաճնշումները Կենտրոնական Ասիայում՝ ցույց են տալիս ավտորիտար ռեժիմների ներկայացրած մահացու սպառնալիքները»,- ընդգծել է Freedom House-ը։

Հայաստանն ապաքրեականացնում է ծանր վիրավորանքը

Փորձագետները կարծում են՝ կառավարությունն իր գործած սխալն ընդունել է ոչ թե Հայաստանում գրանցված փոփոխությունների, այլ արտաքին ճնշումների արդյունքում։

Ծանր վիրավորանքի ապաքրեականացում Հայաստանում

Ժողովրդավարական զարգացում կա, բայց այն «բախվում է հզոր հակազդման»

Իրավապաշտպան կառույցը նշել է, որ թեև Հայաստանը դեռ չի դիմել ԵՄ թեկնածության համար, սակայն 2022 թվականին շարունակել է հաջողություններ գրանցել ժողովրդավարական բարեփոխումների ուղղությամբ՝ դառնալով Nations in Transit 2023 զեկույցում հիշատակված «միակ երկիրը, որն ունի բարելավված մեկից ավելի ցուցանիշ»։

Զեկույցի համաձայն՝ Հայաստանն առաջադիմել է նաև ՀԿ-ների և անկախ լրատվամիջոցների ուղղություններով։ Մատնանշվում է այն հանգամանքը, որ հասարակական կազմակերպություններն ու լրատվամիջոցները իրենց առարկություններով կառավարությանը համոզեցին հետ կանգնել «2021 թվականի վիճահարույց օրենսդրությունից, որը քրեականացնում էր վիրավորանքը»:

Freedom House-ը, սակայն, արձանագրել է, որ Հայաստանում պահպանվում է իրավիճակի վատթարացման հավանականությունը՝ նշելով, որ այդ մասին են վկայում նախորդ տարվա օգոստոսին ՏԻՄ ընտրություններից առաջ ընդդիմադիր թեկնածուների ձերբակալությունները։

«Կախվածություն ունենալով ավտորիտար Ռուսասատանից, և թշնամական ու նույնքան ավտորիտար հարևան Ադրբեջանից պաշտպանվելու համար՝ Հայաստանի ժողովրդավարական նախագիծը բախվում է հզոր հակազդման»,- ասված է զեկույցում:

Հեղինակավոր կառույցը շեշտում է, որ վերջին տարիներին իրենց ժողովրդավարական ինստիտուտներն անշեղորեն կատարելագործել են Ուկրաինան, Մոլդովան և Հայաստանը։ Հրապարակման համաձայն՝ այդ երկրներն առաջ են շարժվել քաղաքացիական ակտիվության և ընտրությունների ճանապարհով։

Շեշտվում է, որ ժողովուրդը ու նրա կողմից ընտրված առաջնորդները կառավարումը բարելավելու համար պայքարել են նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ավտորիտար ռեժիմների ագրեսիան սպառնում էր նրանց անվտանգությանը։