Կանայք, որոնց կյանքը ստիպել է ուժեղ կամքի տեր դառնալ
Ղարաբաղյան պատերազմի հետևանքով տասնյակ հազարավոր ընտանիքներ Հայաստանում և Ադրբեջանում մնացին առանց տան տղամարդու՝ առանց կերակրողի: Զոհված մարտիկներին այսօր որպես հերոսների են ոգեկոչում, բայց նրանց այրիների ու երեխաների համար այս ամենը թույլ սփոփանք է:
Այս պատմության երեք հերոսուհիների ճակատագրերը շատ նման են իրար: Նման են նաև նրանց մտքերն ու երազանքները, որոնց համար ստիպված են եղել պայքար մղել:
Երեքն էլ հավասարապես ատում են պատերազմը, որը նրանցից խլեց ամենաթանկ մարդկանց: Նրանցից յուրաքանչյուրը դեռ 30 տարին չբոլորած այրի է դարձել, և յուրաքանչյուրն էլ դեռ շարունակում է սիրել զոհված ամուսնուն՝ պնդելով, որ անգամ եթե կյանքը նորից սկսելու հնարավորություն ունենար, միևնույն է` այլ ամուսին չէր ընտրի:
Խոշգեդեմ Ալեսկերովա
«Վաղը մեր որդու նշանադրությունն է: Ահա, վերցրու այս փողը: Այն քեզ պետք կգա»:
«Աղաչում եմ, ներս արի, մի՛ կանգնիր դռան շեմին: Մի՛ գնա»:
«Չէ՛, չեմ կարող ներս գալ, ներիր, ինձ թույլ չեն տալիս: Պետք է գնամ»:
Նրա երազներում տարիներն ամուսնու կողքով են անցնում. միշտ երիտասարդ է, ամրակազմ ու վճռական՝ ճիշտ այնպիսին, ինչպես նրան ճանապարհել էր առաջնագիծ ուղիղ 24 տարի առաջ:
17-ամյա Խոշգեդեմը ծնվել ու մեծացել էր Հայաստանում, որտեղից Բաքու էր տեղափոխվել 1985 թվականին՝ տեխնիկումում սովորելու նպատակով:
Մի անգամ հարևանի տանը հյուրընկալվելով՝ Խոշգեդեմը հանդիպում է նրա եղբորը՝ 22-ամյա Ռազի Բալաևին: Այդ օրվանից երիտասարդը ջանում է ամեն կերպ արժանանալ աղջկա ուշադրությանը և հավանությանը։ Մեկ տարի անց, նրանք ամուսնանում են:
«Այն, ինչ ուրիշներին սովորական ընտանեկան կյանք էր թվում, մեզ համար իսկական երջանկություն էր: Մենք իրար շատ էինք սիրում: Միասին ութ երջանիկ տարի ենք ապրել», — պատմում է Խոշգեդեմը:
Շուտով ծնվում է նրանց դուստրը՝ Այսելը:
«Ռազին աշխարհի ամենաերջանիկ հայրն էր: Իսկ երբ լրացավ մեր աղջկա երեք տարին, ծնվեց Նամիկը՝ մեր որդին»:
Մինչ այդ, ղարաբաղյան հակամարտությունը վերածվեց լայնամասշտաբ պատերազմի: Իզուր էր Խոշգեդեմն աղերսում ամուսնուն չթողնել իրենց:
«Ռազին անկոտրում էր: Նա վաղուց էր ամեն ինչ որոշել: «Ես չեմ կարող հայրենիքն այս օրհասական պահին լքել», հայտարարեց նա և 1994 թվականի սկզբին որպես կամավոր մեկնեց առաջնագիծ: Մի քանի ամիս շարունակ նրան հաջողվում էր տուն գալ, երբ դադար էր լինում մարտերից հետո: Մեկ անգամ էլ եկավ 1994 թվականի վերջին: Հեռանալիս վերցրեց մեր աղջկա լուսանկարը: Կարծես հենց դրա համար էր եկել: Վերցրեց ու հեռացավ: Այդպես էլ չվերադարձավ»:
Շուտով ստացան մահվան լուրը: Սակայն ընտանիքն այդպես էլ չկարողացավ կազմակերպել Ռազիի հուղարկավորությունը: 1996 թվականին նրանք պարզապես մահվան վկայականը ստացան:
Ամուսնու մահից հետո երկու երեխաների հետ մնացած Խոշգեդեմ Ալեսկերովայի կյանքը լի էր դժվարություններով:
«Ռազին շատ խիզախ էր և ապրում էր մեզնով՝ իր ընտանիքով, նա մեզ համար ամեն ինչի պատրաստ էր: Եթե ողջ լիներ, գուցե ես արդեն տան աշխատողներ ունենայի: Ես պարզապես չէի կարողանա երկրորդ անգամ ընտանիք կազմել: Երբեք չեմ զղջացել, որ ամուսնացել եմ նրա հետ: Եթե ինձ հնարավորություն տրվեր կյանքը նորից ապրել, անգամ իմանալով, որ նա թողնելու էր ինձ, նորից նրա հետ կամուսնանայի, որովհետեւ մինչև հիմա շատ եմ սիրում նրան»:
Գոնչագյուլ Գուրբանովա
«Մեր աղջիկը 25 տարեկան է, իսկ որդին՝ 26: Նրանք, ինձ նման, երբեք իրենց հոր գերեզմանը չեն այցելել: Ինձ անընդհատ թվում է, թե այնտեղ թաղվածը նա չէ: Զոհվելուց հետո մի ամբողջ տարի շարունակ երազում տեսնում էի նրան: Ասում էր՝ այդ գերեզմանում իրեն չեն թաղել»:
Գիզյեթյար Գաջիեւա
«Փոքր թոռանս Ռաֆիկի անունով եմ կոչել: Ինքս շատ ոգևորվեցի դրանով: Կարծես նրա համար ինչ-որ բան արած լինեի»:
Նրան հաճախ եմ տեսնում երազում: Երբ դժվար օրեր են լինում, նա այցելում է ինձ երազում ու հորդորում չանհանգստանալ, ասում, որ «ամեն ինչ լավ կլինի»:
