Լոնդոնի նոր ռազմավարությունը. ՌԴ դեմ պատժամիջոցներ և էմբարգոյի վերացում Կովկասում
Կովկասում բրիտանական զենքի էմբարգոյի վերացումը
Այս տարվա հոկտեմբերին Մեծ Բրիտանիան իր արտաքին քաղաքականության մեջ երկու կարևոր քայլ ձեռնարկեց. Ուկրաինային ցուցաբերվող աջակցության շրջանակում զգալիորեն ընդլայնեց Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները՝ դրանք տարածելով էներգետիկ ոլորտի վրա, ինչպես նաև վերացրեց 30 տարի Հայաստանի և Ադրբեջանի համար գործող զենքի էմբարգոն։
Առաջին հայացքից այս որոշումները վերաբերում են տարբեր ոլորտների, բայց իրականում դրանք կարելի է դիտարկել որպես Լոնդոնի աշխարհաքաղաքական և անվտանգային ռազմավարությունների փոխլրացնող օղակներ։
Հոդվածում վերլուծել ենք այս երկու որոշումները կապող ռազմավարական գիծն ու փոփոխությունների դրդապատճառները։
Մեծ Բրիտանիայի արտաքին քաղաքական ռազմավարությունը. «Ուժ և ընտրություն»
Ուկրաինայում ընթացող պատերազմի ֆոնին Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը Ռուսաստանի նկատմամբ վարում է «կոշտ ուժի» քաղաքականություն՝ առավելագույնի հասցնելով տնտեսական պատժամիջոցները: Վերջին՝ 90 նոր սահմանափակումների փաթեթը թիրախավորում է Ռուսաստանի խոշորագույն էներգետիկ ընկերությունները՝ «Ռոսնեֆտն» ու «Լուկոյլը», ինչպես նաև Չինաստանում գտնվող չորս նավթային տերմինալները, Ռուսաստանի նավթ արտահանող «ստվերային նավատորմի» 44 լցանավերն ու նույնիսկ հնդկական «Նայարա Էներջի» ընկերությունը:
Այս քայլերը նպատակ ունեն կրճատել Պուտինի «ռազմական արկղը» լցնող եկամուտները. Լոնդոնը բացահայտորեն ցուցադրում է Կրեմլի ֆինանսական հոսքերը կրճատելու իր վճռականությունը։
Միաժամանակ Մեծ Բրիտանիան Հարավային Կովկասում ցուցադրում է «փափուկ ուժ» և դիվանագիտական նախաձեռնողականություն՝ վերացնելով 1992 թվականից գործող զենքի էմբարգոն։ Պաշտոնական հայտարարության մեջ նշվում է, որ այս որոշումն ուղղված է Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ երկկողմ հարաբերությունները ռազմավարական գործընկերության մակարդակի բարձրացնելուն և «հիբրիդային սպառնալիքներին» հակազդելու գործում այդ երկրներին աջակցելուն։
Այլ կերպ ասած, Մեծ Բրիտանիան մի կողմից կոշտ դիրքորոշում է ցուցաբերում՝ կիրառելով պատժիչ միջոցներ (պատժամիջոցներ) ագրեսորի դեմ, մյուս կողմից «մեղմ ազդեցություն» է գործադրում՝ կովկասյան երկրներին առաջարկելով փոխշահավետ համագործակցություն (էմբարգոյի վերացում, անվտանգության ոլորտում համագործակցություն): «Մտրակի և քաղցրահացի» այս քաղաքականությունը ցույց է տալիս, որ Լոնդոնն իր հետաքրքրություններից ելնելով միաժամանակ օգտագործում է և՛ պատժիչ, և՛ խրախուսական գործիքներ:
Ադրբեջանական հետք. հայտնի անուններ պատժամիջոցների ցուցակում
Ռուսաստանի դեմ բրիտանական նոր պատժամիջոցների փաթեթի նշանակալի առանձնահատկություններից մեկը մի քանի ադրբեջանցի գործարարների և մենեջերների ներառումն է ցուցակում։ Սա վկայում է ինչպես կոռուպցիայի և կապիտալի ոչ թափանցիկ հոսքերի նկատմամբ Լոնդոնի քաղաքականության խստացման, այնպես էլ ռուսական տնտեսական ցանցերի միջազգային բնույթի մասին։
Պատժամիջոցների ցուցակում ընդգրկվածների շարքում են հայտնի անուններ՝ «Լուկոյլ»-ի նախագահ Վագիտ Ալեքպերովը, «Կիևի հրապարակ» ընկերության տնօրենների խորհրդի նախագահ Գոդ Նիսանովը և նրա բիզնես գործընկեր Զարախ Իլյևը։
Երկուսն էլ հայտնի են ՌԴ մայրաքաղաքի առևտրային և զարգացման նախագծերում իրենց խոշոր ներդրումներով, նրանց անունները կապվում են Կրեմլին մոտ գտնվող բիզնես շրջանակների հետ:
Բացի այդ, պատժամիջոցների ցուցակում են «Coral Energy Group» նավթային ընկերության տնօրենները՝ Ահմեդ Քերիմովը, Անար Մեդեթլին, Թալեաթ Սաֆարովը, Էթիբար Էյուբը, Թախիր Կարաևը, ինչպես նաև «Mastel Makina» ընկերության ղեկավարներից մեկը՝ Շանլիկ Շուքյուրովը։
Հատուկ ուշադրության է արժանացել Ֆիկրետ Տագիևի անունը: «Ազատություն» ռադիոկայանի փոխանցմամբ՝ 2009 թվականին իրավաբան Սերգեյ Մագնիտսկու մահվան պահին նա «Մատրոսսկայա տիշինա» քննչական մեկուսարանի ղեկավարն էր: Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը նրան պատասխանատու է համարել Մագնիտսկու նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի համար և մեղադրել նրա մահվան հանգամանքների վերաբերյալ ապացույցները թաքցնելու մեջ:
Ցուցակում այս անունների ներառումը ցույց է տալիս, որ Մեծ Բրիտանիայի պատժամիջոցների քաղաքականությունն ուղղված է ոչ միայն պետությունների, այլև կոռուպցիայի և էներգետիկ կապիտալի անդրազգային ցանցերի դեմ։ Այսպիսով, Լոնդոնն ազդանշան է ուղարկում ռուսական համակարգում ինտեգրված, բայց ծագումով այլ երկրից բիզնես գործիչներին։
Այս համատեքստում ադրբեջանական անունների առկայությունն արտացոլում է ռուսական տնտեսական համակարգում Ադրբեջանի էներգետիկ ոլորտի և դրան առնչվող գործարար շրջանակների ինտեգրման աստիճանը: Բացի այդ, այն ընդգծում է բրիտանական պատժամիջոցների քաղաքականության անուղղակի ազդեցությունը Հարավային Կովկասում ձևավորվող տնտեսական և քաղաքական հարաբերությունների վրա:
Անվտանգություն և տարածաշրջանային հավասարակշռություն
Մեծ Բրիտանիայի որոշումները կարելի է դիտարկել նաև նրա՝ եվրոպական անվտանգության համակարգն ու տարածաշրջանային ուժերի հավասարակշռությունը վերակառուցելու ցանկության համատեքստում: Ռուսաստանի դեմ էներգետիկ պատժամիջոցները նպատակ ունեն թուլացնել Մոսկվայի գլոբալ ազդեցությունը: «Ռուսական նավթը շուկայից հեռացնելու» կարգախոսի ներքո Լոնդոնը ձգտում է կրճատել եկամտի հիմնական աղբյուրները, որոնք ձևավորում են Կրեմլի ռազմական բյուջեն:
Սա Ռուսաստանին եվրոպական և արևմտյան դաշինքներում տնտեսապես մեկուսացնելու ավելի լայն ռազմավարության մաս է։ Մյուս կողմից Հարավային Կովկասի երկրների համար զենքի էմբարգոն վերացնելով՝ Մեծ Բրիտանիան ընդլայնում է իր ներկայությունը մի տարածաշրջանում, որը երկար ժամանակ համարվում էր Ռուսաստանի և Թուրքիայի նման տերությունների ազդեցության գոտի։ Այս որոշումը նշանակում է Լոնդոնի ավելի ակտիվ ներգրավվածություն տարածաշրջանի անվտանգային ճարտարապետության մեջ։ Նախորդ տասնամյակներում Մեծ Բրիտանիան հեռավորություն էր պահպանում կովկասյան հակամարտություններից՝ իր տնտեսական շահերը սահմանափակելով Ադրբեջանի նավթագազային ոլորտով։
Զենքի էմբարգոն վերացնելուց հետո Լոնդոնը ցուցադրում է պատրաստակամություն՝ իր տնտեսական ներկայությունը վերափոխելու քաղաքական և ռազմական ազդեցության։
Վերջին հաշվով Մեծ Բրիտանիան ձգտում է խաթարել Ռուսաստանի էներգետիկ գերիշխանությունը Եվրոպայում, միաժամանակ հաստատվել որպես Կովկասում ռազմավարական ուժային նոր կենտրոն՝ տարածաշրջանային հավասարակշռությունը փոխելով իր օգտին։
Դիվանագիտական մանևր՝ խորհրդանշական ուղերձով
Պատժամիջոցներն ու էմբարգոները ոչ միայն ճնշման գործիքներ են, այլև հզոր դիվանագիտական ազդակներ։ Լոնդոնի գործողությունները կարելի է դիտարկել որպես տարբեր լսարանների ուղղված ուղերձներ։
Ուղերձ Եվրոպային և միջազգային հանրությանը. Մեծ Բրիտանիան ցուցադրում է իր վճռականությունը Ուկրաինային աջակցելու հարցում և հայտարարում, որ իր դաշնակիցների հետ միասին «մեծացնում է ճնշումը Պուտինի վրա»։ Արտաքին գործերի նախարար Իվետ Քուփերի խոսքով. «Միացյալ Թագավորությունն ու դաշնակիցները թիրախավորում են Պուտինի նավթային, գազային և ստվերային նավատորմը և չեն դադարի անել դա, մինչև նա չդադարեցնի իր ագրեսիվ քաղաքականությունը»։ Նման հայտարարություններն ամրապնդում են Մեծ Բրիտանիայի հեղինակությունը՝ որպես արևմտյան դաշինքի առաջնորդի, և հաստատում են նրա հավատարմությունը զսպման քաղաքականությանը՝ հանուն Ուկրաինայի անվտանգության։
Ուղերձ Հարավային Կովկասի երկրներին. զենքի էմբարգոյի վերացումը Երևանին և Բաքվին ուղղված ազդանշան է, որ Լոնդոնը մտադիր է ներդրում կատարել խաղաղության և կայունության մեջ, «կառուցողական և գործնական դեր» խաղալ տարածաշրջանում: Բրիտանացի բարձրաստիճան պաշտոնյաներն ընդգծել են, որ «ջերմորեն ողջունում են» Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության վերջին նախաձեռնությունները և դրանք դիտարկում են որպես երկարատև խաղաղության հաստատման հիմք:
Այսպիսով, Լոնդոնը թե՛ մրցակիցներին, թե՛ գործընկերներին ցույց է տալիս, որ ունակ է ճկուն գործել՝ մի տարածաշրջանում կոշտ պայքար մղելով ագրեսորի դեմ, իսկ մյուսում՝ ներդրումներ կատարելով հաշտեցման և համագործակցության գործում։
Լոնդոնի հայտարարությունում ընդգծվում է, որ Մեծ Բրիտանիան մտադիր է Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները բարձրացնել ռազմավարական գործընկերության մակարդակի։ Այս քայլն արտացոլում է Լոնդոնի ցանկությունը՝ ամրապնդել իր ազդեցությունը տարածաշրջանում և աջակցել երկու կովկասյան երկրների ինքնիշխանությանը, մասնավորապես՝ այլ պետությունների և ոչ պետական դերակատարների կողմից «ավանդական և հիբրիդային սպառնալիքների» պայմաններում։
Մեծ Բրիտանիայի Եվրոպայի հարցերով պետնախարար Սթիվեն Դաութին օգոստոսին Երևան և Բաքու կատարած այցի ընթացքում պայմանավորվածություններ ձեռք բերեց տարեկան ռազմավարական երկխոսությունների և պաշտպանության ոլորտում համագործակցության վերաբերյալ, ինչը փաստացի հաստատեց Բրիտանիայի՝ Կովկասում ակտիվ դեր խաղալու ձգտումը:
Ժամանակաշրջանն ու համատեքստը
Այս երկու որոշումների ժամանակային համընկնումը հատուկ ուշադրության է արժանի։ Դա ցույց է տալիս, որ Մեծ Բրիտանիան մտնում է արտաքին քաղաքականության նոր փուլ, որը բնութագրվում է ակտիվ դիրքորոշմամբ և միանգամից մի քանի ուղղություններով նախաձեռնությունն իր ձեռքը վերցնելու ձգտմամբ։ Մինչ Եվրամիությունը քննարկում է պատժամիջոցների 19-րդ փաթեթը, իսկ ԱՄՆ-ի նոր վարչակազմը (նախագահ Դոնալդ Թրամփ) հակված չէ Ռուսաստանի դեմ լրացուցիչ միջոցներ ձեռնարկել, Լոնդոնը ստանձնում է Մոսկվայի էներգետիկ եկամուտներին հարված հասցնելու նախաձեռնողականությունը։
Այլ կերպ ասած, Մեծ Բրիտանիան ձգտում է առաջատար դիրք զբաղեցնել ստեղծված վակուումում՝ ցուցադրելով տրանսատլանտյան համերաշխություն և պահպանելով ճնշումը Կրեմլի վրա, որին համարում է իր ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգ։ Միևնույն ժամանակ Հարավային Կովկասի աշխարհաքաղաքական համատեքստն արագորեն փոխվում է. Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պատերազմից հետո Վաշինգտոնում ԱՄՆ միջնորդությամբ ընթացող բանակցություններում առաջընթաց է գրանցվել, և կողմերը պատմական քայլ են ձեռնարկել խաղաղության համաձայնագրի ուղղությամբ։
Հենց այդ պահին Մեծ Բրիտանիան օգտվեց «հնարավորության պատուհանից»՝ վերացնելով վաղուց ձևական բնույթ կրող էմբարգոն և փաստացի վերաձևակերպելով տարածաշրջանի հանդեպ իր վարած քաղաքականությունը։
Այս որոշումը խորհրդանշում է հին ստատուս քվոյի վերացումը և ցույց է տալիս նոր դարաշրջանում Հարավային Կովկասում ավելի ակտիվ դեր խաղալու Լոնդոնի մտադրությունը: Այլ կերպ ասած, ճիշտ պահ էր ընտրվել. Մեծ Բրիտանիան կարողացավ միաժամանակ ամրապնդել իր դիրքերը և՛ Արևմուտքում, և՛ Արևելքում։
Արդյունքում Ռուսաստանի դեմ բրիտանական պատժամիջոցների ընդլայնումը և միաժամանակ Հայաստանի ու Ադրբեջանի նկատմամբ զենքի էմբարգոյի վերացումն առանձին քայլեր չեն, այլ մեկ ռազմավարական գծի երկու կողմեր։ Լոնդոնի նպատակն է նախաձեռնողականություն ստանձնել գլոբալ հակամարտությունների կարգավորման գործում, թուլացնել մրցակից ուժային կենտրոնների դերն ու թույլ չտալ ազդեցության վակուում իր շահերի գոտում ։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube
Կովկասում բրիտանական զենքի էմբարգոյի վերացումը
