«Ալիևը տորպեդահարում է Թրամփի նախաձեռնած խաղաղության գործընթացը»․ հայ քաղաքագետ
Հայ քաղաքագետը՝ Բաքվի արտատարածքային խոսույթի մասին
Վաշինգտոնում հաղորդակցությունների բացման «Թրամփի ուղի» ծրագրի շուրջ համաձայնությունների ձեռքբերումից հետո էլ Բաքուն շարունակում է արտատարածքային միջանցքի իր խոսույթը։ Այպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին են խոսում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովն ու այլ պաշտոնյաներ։
Նախօրեին Բայրամովը տեղեկացրել է, որ Թյուրքական պետությունների կազմակերպության հռչակագրում երկրների առաջնորդները մատնանշել են «Միջին միջանցքի միջազգային տրանսպորտային երթուղու, այդ թվում՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» զարգացման ռազմավարական կարևորությունը՝ ընդգծելով, որ այն զգալի ներդրում կունենա թյուրքալեզու պետությունների միջև կապերի ամրապնդման, առևտրաշրջանառության ավելացման և ներտարածաշրջանային տնտեսական համագործակցության զարգացման գործում»։
Հայաստանը բազմիցս է հայտարարել՝ «Զանգեզուրի միջանցք» եզրույթն ընկալում է որպես տարածքային պահանջ։ Վերջերս էլ վարչապետ Փաշինյանը սկսել է պնդել, որ այդ ձևակերպումը չի կարող վերաբերվել ՀՀ-ի ինքնիշխան տարածքին և ենթադրել, թե ադրբեջանական կողմն այդպես է անվանում «Հորադիզ-Զանգելան» ճանապարհը։
Քաղաքագետ Լիլիթ Դալլաքյանը կարծում է՝ հայկական կողմը ճիշտ է անում, որ մշտապես արձագանքում է Բաքվի արտատարածքային խոսույթին։ Ասում է՝ ժամանակն է, որ դա արվի ոչ թե անձամբ վարչապետ Փաշինյանի, այլ վարչապետի կամ ԱԳՆ խոսնակի միջոցով, քանի որ «Ալիևը հատուկ է ՀՀ-ին ներքաշում այդ խոսույթի մեջ»։
«Մեր միջազգային գործընկերներին պետք է մատնացույց անենք, որ Ալիևը շարունակում է իր ապակառուցողական քաղաքականությունը և տորպեդահարում է Թրամփի խաղաղության գործընթացը՝ կրկին տարածքային պահանջներ ներկայացնելով Հայաստանին»,- «Շանթ»-ի եթերում հայտարարել է Դալլաքյանը։
- «Միջանցքից» մինչև «հիվանդ» հասարակություն․ ամերիկյան այցից հետո Ալիևի խոսույթը չի փոխվել
- «TRIPP-ը կդառնա Հայաստանի անվտանգության նոր բաղադրիչ». Փաշինյան
- «ԱՄՆ-ն խաղադրույք կատարեց թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի վրա»․ կարծիք Երևանից
Մեկնաբանություն
«Միտք» վերլուծական կենտրոնի ղեկավար, քաղաքագետ Լիլիթ Դալլաքյանն ասում է՝ Հայաստանը ցանկանում է իրականություն դարձնել վաշինգտոնյան պայմանավորվածությունները, մինչդեռ «Ալիևը դեռ մանևրելու տեղ է թողնում՝ կախված նրանից, թե ՌԴ-ն ինչ դիրք կունենա Հարավային Կովկասում»։
Ինքը՝ Դալլաքյանը թերահավատորեն է վերաբերվում Ալիևի՝ խաղաղության գործընթացին նվիրված լինելուն։ Կարծում է՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» շուրջ ՀՀ իշխանությունների հակադարձումները վկայում են՝ նման թերահավատություն ունի նաև պաշտոնական Երևանը։ Միևնույն ժամանակ նկատում է՝ Ադրբեջանի ստանձնած պարտավորությունների կատարումը կախված է լինելու նաև արտաքին միջավայրից․
«Հայաստանն ու Ադրբեջանը փոքր երկրներ են, մշտապես ենթարկվում են միջազգային զարգացումների տրամաբանությանը։ Կախված նրանից, թե աշխարհաքաղաքական որ կենտրոնն ավելի ուժեղ կլինի Հարավային Կովկասում իր ազդեցությամբ, ըստ դրա էլ Ալիևը կկողմնորոշվի։ Սպասենք, տեսնենք, թե միջազգային ասպարեզում, մասնավորապես՝ ռուս-ուկրաինական ռազմաճակատում և ՌԴ-ԱՄՆ հարաբերություններում ինչ փոփոխություններ տեղի կունենան»։
Կարծում է՝ սա է նաև պատճառը, որ օգոստոսի 8-ին «Թրամփի ուղու» շուրջ պայմանավորվածություններից հետո էլ Երևանն ու Բաքուն չեն շտապում ստորագրությունները հետ կանչել 2020 թ․-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունից․
«Սա ինձ թույլ է տալիս մտածել, որ այս երկու երկրների [ՀՀ-ի և Ադրբեջանի] ղեկավարներն էլ սպասում են, տեսնեն՝ ՌԴ-Արևմուտք հակամարտությունում ով իր դիրքերն ավելի ուժեղ կպահի»։
Հիշեցնում է՝ նոյեմբերի 9-ի հայտարարության համաձայն՝ ապաշրջափակվող ճանապարհների վերահսկողությունը պետք է իրականացներ Ռուսաստանի Անվտանգության դաշնային ծառայությունը։ Դալլաքյանի խոսքով՝ այլ երկրի վերահսկողության տակ գտնվող ճանապարհն ինքնին նշանակում է «միջանցք»։
Քաղաքագետը կարծում է՝ նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի՝ դեռևս ուժի մեջ լինելով է պայմանավորված այն, որ հայկական կողմը մշտապես արձագանքում է Բաքվի՝ արտատարածքային ճանապարհ ենթադրող խոսույթին։ Շեշտում է՝ Ռուսաստանը դուրս չի եկել Հարավային Կովկասից, ուստի պետք է հասկանալ՝ ինչ լծակներ ունի Մոսկվան վաշինգտոնյան պայմանավորվածությունները չեղարկելու համար․
«Չեմ կարծում, թե Պուտինն իր զենքերը վայր է դրել։ Նրա և նրա քարոզիչների բոլոր հայտարարություններն ապացուցում են՝ Պուտինը չի հրաժարվել նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունն իրականացնելուց»։
Ընդգծում է՝ Սյունիքում կան ռուս սահմանապահներ, երկաթուղին կառավարում է ՌԴ-ն, ուստի պետք է լինի ամերիկյան ներկայություն, այն էլ «անվտանգային երաշխիքներով», որպեսզի Պուտինը չմտածի, որ կարող է հիբրիդային հարձակումներով ապակայունացնել իրավիճակը։
Ասում է՝ թեև Սպիտակ տանը ստորագրված հռչակագրում ամրագրվել են սկզբունքներ, այդ թվում՝ տարածքային ամբողջականության սկզբունքը, սակայն խնդրահարույց է մնում «անխոչընդոտ» ճանապարհի տրամադրումը, ուստի դեռ պետք է սպասել ՀՀ-ԱՄՆ համաձայնագրի հրապարակմանը։
«Քանի դեռ չկա հայ-ամերիկյան համաձայնագիրը, ես չգիտեմ՝ ով է վերահսկելու ճանապարհը։ Բայց հուսով եմ՝ Հայաստանի իշխանությունները, ի հակադրություն նոյեմբերի 9-ի, այնպիսի պայմաններ են հայ-ամերիկյան փաստաթղթում նշելու, որ չի լինելու որևէ տարընթերցում»,- նկատել է նա։
Անդրադառնալով ռուս-ադրբեջանական լարված հարաբերություններին՝ Դալլաքյանը նկատել է՝ Ալիևը փորձում է Արևմուտքի հետ հարաբերությունները կարգավորել, քանի որ Ռուսաստանը հիմա բարդ իրավիճակում է։
Կարծում է՝ երբ Ադրբեջանի նախագահը տեսնի, որ Արևմուտք-ՌԴ հակամարտության մեջ Արևմուտքը չի կարողանում իր շահերն առաջ մղել, կկողմնորոշվի Պուտինի ուղղությամբ։ Ըստ քաղաքագետի՝ Ալիևը փոխում է իր հենման կետերը՝ կախված նրանից, թե ով է ավելի ուժեղ։
Դալլաքյանի գնահատմամբ՝ որպես խաղաղարար հանդես եկող ԱՄՆ նախագահն ունի խնդիրներ կապված «սեփական խոսքն ու ստորագրությունը արժևորելու» հետ․
«Օրինակ՝ Թրամփն ասում է՝ Պուտինը համաձայն է հանդիպել Զելենսկիի հետ, համաձայն է, որ եվրոպական երկրներն ապահովեն Ուկրաինայի անվտանգությունը։ Հաջորդ օրը Պեսկովն ասում է՝ նման պայմանավորվածություն չկա։ Դա կարո՞ղ է ինձ մոտ կասկած ներշնչել, որ Թրամփն ուղղակի իրականությունը շփոթում է իր ցանկությունների հետ»։
Ըստ նրա՝ պետք է հաշվի առնել նաև այն, որ հաջորդ տարի ԱՄՆ-ում կայանալու են միջանկյալ ընտրություններ (U.S. midterm elections), ուստի կա մտահոգություն, որ հնարավոր է՝ Թրամփը զբաղված լինի ներքաղաքական օրակարգով և մոռանա իր տված խոստումները, Հարավային Կովկասի վերաբերյալ ստանձնած պարտավորությունները․
«Եթե մեր թշնամին լիներ Ադրբեջանը, ՀՀ-ն լիովին կարող էր այդ խնդիրը լուծել, բայց նոյեմբերի 9-ի ճարտարապետը մարդ է [ՌԴ նախագահը], ում առաջ Թրամփը դեռ կոնկրետ քայլեր չի անում Ուկրաինայում։ Հարավային Կովկասը Պուտինի համար ոչ պակաս կարևոր է, քան Ուկրաինան։ Արդյո՞ք Թրամփը Հարավային Կովկասում կգնա Պուտինի հետ առճակատման։ Խոսքը ռազմական առճակատման մասին չէ։ Գոնե խոսքային»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube
Հայ քաղաքագետը՝ Բաքվի արտատարածքային խոսույթի մասին
