Ֆեմինիզմը Ադրբեջանում, ինչպես որ կա
Փետրվարի 4-ին մի խումբ ֆեմինիստներ հավաք են անցկացրել Բաքվի կառավարության շենքի դիմաց: Նրանք «Կանանց սպանությունները քաղաքական են» գրությամբ պաստառներ են պահել՝ այդպիսով փորձելով ուշադրություն հրավիրել երկրում ընտանեկան բռնության փաստերի վրա: Ոստիկանությունը ցրել է ակցիան: Իսկ ովքե՞ր են ադրբեջանցի ֆեմինիստները: Ի՞նչ են ուզում նրանք: Ինչո՞ւ են սպանությունները քաղաքական:
- Ասեքսուալություն․ կողմնորոշում, որի մասին ընդունված չէ խոսել ոչ Կովկասում, ոչ աշխարհում
- Անպատեհ առաջարկ․ վրացական խորհրդարանը քննարկում է գենդերային քվոտաները
Ակցիայից հետո սոցիալական ցանցերում ծավալված քննարկումներից պարզ է դառնում, որ շատերը չեն հասկանում «ֆեմինիզմ» բառի բուն իմաստը, առավել ևս՝ դրա էությունը: Թեման հստակեցնելու և այլ հետաքրքիր հարցերի պատասխաններ ստանալու համար JAMnews-ը զրուցել է ակցիայի մասնակիցներ Գյուլնարա Մեհթիևայի և Նարմին Շահմարզադեի հետ:
Հարց, որի պատասխանը շատերը չեն կարող գտնել
Գյուլնարա Մեհթիևան ասում է, որ նահապետական հասարակության մեջ կանայք բախվում են մի շարք խնդիրների՝ միայն այն պատճառով, որ կին են: Եվ ամենատարածված խնդիրները ընտանեկան բռնությունն ու կանանց սպանությունն են՝ որպես այս երևույթի գագաթնակետ:
«Եթե առանց քաղաքական միջամտության անհնար է կանխել կանանց ապրած ողբերգությունները, ապա այդ հանցագործությունները քաղաքական են: Մենք այստեղ չենք ասում, որ այդ սպանությունները քաղաքական պատվեր են, ո՛չ, մենք միայն շեշտում ենք դրանց քաղաքական բնույթը: Քանի որ բռնությունները և սպանությունները կանխելու համար պատասխանատու կառույցները չեն կատարում իրենց գործը:
Եթե կանանց խնդիրները բխում են անկրթությունից, գործազրկությունից, իրավապահ մարմինների անտարբերությունից, այն փաստից, որ օրենսդրությունը չի նախատեսում պատշաճ պաշտպանության մեխանիզմներ, ապա ինչպե՞ս կարող ենք այդ խնդիրները հասցնել «ընտանեկան խնդրի», «անձնական հարցի» մակարդակի, կամ համարելով, որ «ինչ-որ տղամարդ բարկացել է»՝ հեռանալ դրանց քաղաքական էությունից»,- հարցնում է Մեհթիևան:
Ինչո՞ւ ամեն տարի հենց մարտի 8-ին
«Մարտի 8-ին ակցիաներ անցկացնելու ավանդույթը մեզ պատմականորեն ժառանգություն է մնացել: Ժամանակի ընթացքում այս օրն աղավաղվել է՝ իջեցվելով տոնի մակարդակի, օծանելիքի, կոսմետիկայի և խաղալիք արջուկների զեղչերի:
Պատմականորեն՝ այս օրը կանանց առաջարկվում էր երթեր անցկացնելու համար՝ իրենց իրավունքների պահանջով: Մենք պարզապես հետ ենք բերում պատմությունը: Իմ կարծիքով, մենք շատ ենք ուշացել մարտի 8-ի հանրահավաքներից»,- ասում է մեր զրուցակիցը:
Կա՞ արդյոք ֆեմինիստական կազմակերպություն Ադրբեջանում
Երկրում չկա մի կազմակերպություն, որտեղ կմիավորվեն հայտնի ֆեմինիստները: Եվ սա մի քանի պատճառ ունի: Ակտիվիստ Մեհթիևայի խոսքով՝ դրա հիմնական ու առաջին պատճառը քաղաքական իրավիճակն է:
«Խիստ օրենք հասարակական կազմակերպությունների մասին, խնդիրներ ստեղծել և այլն: Ես գտնում եմ, որ մենք, որպես շարժում, համեմատաբար վերջերս ենք ձևավորվել: Մեր պատմությունն ընդամենը երկու-երեք տարեկան է»,- ասում է ֆեմինիստը:
Մեհթիևան ակտիվ մասնակցություն է ունեցել տարբեր ֆեմինիստական նախաձեռնություններին: Դրանցից մեկը «Սպիտակ գիծ» կազմակերպությունն էր: Այն գործում էր որպես օգնության հիմնադրամ բռնության զոհ դարձած կանանց համար: Խմբի անդամներն իրենց բլոգներում կիսվում էին նաև բռնության տեսակների մասին պատմող ուսումնական նյութերով: Ցավոք, այս խումբը դադարեցրել է իր գործունեությունը:
«Ներկայումս ֆեմինիստական ամենաակտիվ նախաձեռնություններից մեկը YouTube վիդեոհոսթինգի Fem-utopia ալիքն է: Ես աշխատում եմ այս ալիքի վրա, որը Ադրբեջանում առաջին ֆեմինիստական ալիքն է, որը պատրաստում է ուսումնական նյութեր ադրբեջաներեն լեզվով: Ես ուզում եմ ամեն ինչ անել իմ ուժերի ներածին չափով՝ այս ալիքը զարգացնելու համար: Բայց ես ինձ այլ ՀԿ-ում չեմ տեսնում: Ինձ հարմար է ցանկացած հարցի վերաբերյալ անկախ կարծիք հայտնել: Բայց, այնուամենայնիվ, ես կցանկանայի, որ ֆեմինիստները շատանային և միավորվեին»,- նշում է նա:
Ակցիայի մեկ այլ մասնակից Նարմին Շահմարզադեն էլ մեզ պատմեց ֆեմինիզմի էության մասին:
Ֆեմինիզմի ալիքները
«Ֆեմինիզմի առաջին ալիքը պահանջում էր կանանց քաղաքական և մշակութային իրավահավասարություն: Այլ կերպ ասած՝ ելնում էր նրանից, որ կանայք ունեն նույն իրավունքները, ինչ՝ տղամարդիկ: Այդ ժամանակներում կանայք իրավունք չունեին իրենց երեխաների նկատմամբ, չունեին ձայնի իրավունք: Եվ պայքարում էին դրա համար:
Ֆեմինիզմի երկրորդ ալիքը ուշադրություն էր հրավիրում սեքսուալությանը վերաբերող հարցերին: Կանայք փորձում էին չհանդուրժել իրենց մարմնի հետ կապված հարցերի շուրջ ճնշումներին: Որպես օրինակ՝ մենք կարող ենք խոսել աբորտների մասին: Նրանք պայքարում էին այնպիսի նախապաշարմունքների դեմ, ինչպիսիք էին՝ «Դու մայր ես», «Դու կին ես, քո գործառույթը երեխաներ ունենալն է»:
Ֆեմինիզմի երրորդ ալիքը ներառում է գենդերային հարցերը և ռասիզմի դեմ պայքարի խնդիրները»,- ասում է Նարմինը:
Ի՞նչ սկզբունքով են կանայք միավորվում ակցիաներից առաջ
Նարմինը ասում է. «Տարբեր մարդիկ, նույնիսկ նրանք, ովքեր սովորական կյանքում իրենց ֆեմինիստ չեն համարում, այս օրը միանում են մեզ: Նորմալ պայմաններում այս երթերը լիովին հանգիստ կանցնեին, բայց ոստիկանության անընդհատ միջամտության պատճառով բոլորը դրանք հիշում են սկանդալներով:
Եթե թույլատրվի, ակցիան հանգիստ կանցնի, կհնչեցնենք մեր պահանջները: Եվ այսպես, այս ակցիայի մասին հայտնի է դառնում նաև նրանց, ովքեր չեն մասնակցել դրան, ոստիկանությունը միայն բացասական պատկեր է ստեղծում կատարվածի մասին»:
Ինչպե՞ս են ֆեմինիստները կապ պահպանում միմյանց հետ
«Շփվում ենք հիմնականում սոցիալական ցանցերում: Ինչ-որ մեկը գրում է մի թեմայի մասին, սկսվում են քննարկումները մեկնաբանություններում, խմբերում և այլն: Եթե միջոցառում է անցկացվում, դրա վերաբերյալ նյութեր և լուսանկարներ են տարածվում, և բոլորը տեսնում են:
Շատերը միմյանց գտնում են սոցիալական ցանցերում, և դրանից հետո մենք հանդիպում ենք նրանց հետ, ում գաղափարներն ավելի մոտ են մեզ, կիսվում ենք մեր մտքերով»,- ամփոփում է Շահմարզադեն:
