«Օրակարգային առաջնահերթություն է». Երևանը՝ խաղաղության պայմանագրի մասին
Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը Հայաստանի կառավարության օրակարգային առաջնահերթություններից է: Մարտի 7-ին նման հայտարարությամբ հանդես է եկել ՀՀ արտաքին գերատեսչության խոսնակը:
Հայկական կողմի դիրքորոշումը հետևյալն է՝ եթե պայմանագրի շուրջ բանակցություններ սկսվեն, «օրակարգում անպայման պետք է լինի ԼՂ կարգավիճակը հարցը»:
Հայաստանի խաղաղության օրակարգի, ԱԳՆ վերջին հայտարարության և հնարավոր զարգացումների մասին՝ պաշտոնական տեղեկատվություն և փորձագիտական կարծիք։
Հայաստանի ԱԳՆ մամուլի խոսնակի փոխանցմամբ՝ Հայաստանը մի քանի անգամ բարձրագույն մակարդակով հայտարարել է, որ Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը կառավարության օրակարգային առաջնահերթություններից է:
«ՀՀ կառավարությունը Հայաստանի և տարածաշրջանի համար խաղաղ զարգացման դարաշրջան բացելու ռազմավարություն է որդեգրել և բնականաբար այդ ուղղությամբ քայլեր ձեռնարկելու պատրաստակամություն է դրսևորում»,- «Արմենպրես»-ի հարցմանն ի պատասխան նշել է Վահան Հունանյանը:
Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն իր ադրբեջանցի գործընկեր Ջեյհուն Բայրամովի հետ համատեղ ասուլիսում հայտարարել էր, թե Թուրքիան ողջունում է Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու Ադրբեջանի առաջարկը և հույս ունի, որ Հայաստանը ևս ընդառաջ կգնա։
Անդրադառնալով «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին Թուրքիայի ԱԳ նախարար Չավուշօղլուի հայտարարությանը՝ Հունանյանը նշել է, որ հայկական կողմի համար դա «անհասկանալի խոսույթ» է, ինչի մասին բոլորը գիտեն:
Արտաքին գերատեսչության խոսնակը վերահաստատել է, որ գործադիրի առաջնահերթություններից է նաև տարածաշրջանային կոմունիկացիաների բացումը:
«Այս ուղղությամբ կոնկրետ քայլեր են ձեռնարկվում, այդ թվում՝ «Հայկական խաչմերուկ» նախագծի շրջանակներում»,- տեղեկացրել է Վահան Հունանյանը:
Ադրբեջանը բազմիցս հայտարարել է, որ պատրաստ է խաղաղության պայմանագիր կնքել՝ շեշտելով միմյանց տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու անհրաժեշտության մասին: Հայկական կողմն՝ ի դեմս վարչապետի և ԱԳ նախարարի, ընդգծել է՝ պայմանագրի շուրջ բանակցությունների օրակարգում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը ներառելու և քննարկելու կարիք կա: Պաշտոնական Բաքվի դիտարկմամբ՝ ԼՂ հարցը լուծված է, այս դիրքորոշումը տարբեր առիթներով հնչեցրել է հենց նախագահ Իլհամ Ալիևը:
«Խաղաղության առաջարկը Ադրբեջանի մենաշնորհը չէ, մենք ինքներս ենք խաղաղության առաջարկ արել, և մենք ասել ենք, որ այո, պատրաստ ենք այդ քննարկումներին և պատկերացնում ենք, որ այդ քննարկումները պետք է տեղի ունենան ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափում կատարվող աշխատանքի արդյունքներով, մասնավորապես՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման ներառմամբ»,- նախորդ տարվա նոյեմբերին հայտարարել էր Հայաստանի վարչապետը:
Իր ելույթներում ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը բազմիցս ընդգծել է՝ Հայաստանը շահագրգռված է խաղաղության պայմանագրի կնքմամբ և պայմանագրի բանակցությունների մեկնարկով:
«Մեր հռչակած, մեր երկրի և տարածաշրջանի համար խաղաղ զարգացման օրակարգ բացելու համար մեզ ամուր նյարդեր են հարկավոր, որովհետև շատ-շատերն անընդհատ փորձելու են ապացուցել կամ ցույց տալ, կամ մղել մեզ այն մտքին, որ դա հնարավոր չէ: Մենք հետևողականորեն շարժվելու ենք այս ճանապարհով», — տարեսկզբին հայտարարել էր Փաշինյանը:
Թեև խաղաղության հաստատման կարևորության մասին ադրբեջանական կողմը պատերազմից հետո հաճախ է խոսում, սակայն գործնականում այդ ուղղությամբ քայլեր չեն ձեռնարկվում: Մարտի 7-ին, օրինակ, Ադրբեջանի ԶՈՒ ստորաբաժանումները նշանառու կրակ են բացել հայ-ադրբեջանական սահմանի արևմտյան հատվածում տեղակայված հայկական դիրքերի ուղղությամբ: Հայաստանի ռազմական գերատեսչությունը մինչ այս պահը հաղորդել է մեկ զոհի և մեկ վիրավորի մասին:
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի կարծիքով՝ խոսել խաղաղության պայմանագրի առաջնահերթության մասին, չի նշանակում չպաշտպանել անվտանգային առաջնահերթությունները:
«Այդ խաղաղությունը չպետք է լինի Հայաստանի համար հավելյալ ռիսկեր առաջացնելու գնով, այն պետք է լինի հենց անվտանգային ռիսկերը կառավարելու ու խնդիրները լուծելու միջոց, այլ ոչ թե անվտանգության հաշվին իրականացվող նպատակ»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է Հակոբ Բադալյանը:
Ասում է՝ տրամաբանական է, որ ՀՀ նպատակը բոլոր հարևանների հետ խաղաղության ռեժիմի հաստատումն է.
«Սա չի նշանակում, որ դա անպայմանորեն ենթադրելու է որևէ զիջում անվտանգային, կենսական այլ ուղղություններով, բայց միաժամանակ չի էլ բացառում այդպիսի բովանդակության հնարավորությունը և ռիսկը»:
Փորձագետը վստահեցնում է՝ հասարակությունը գործընթացը գնահատելու հնարավորություն կունենա, երբ պայմանագիրը կամ պայմանավորվածությունները «որոշակի X պահից դառնան հանրային սեփականություն»:
Բադալյանը նկատում է՝ ռուս-ուկրաինական զարգացումների ֆոնին Հայաստանում կա «ռիսկերի լայն դիապազոն»:
«Կովկասը այսպիսի իրավիճակում Ռուսաստանի համար դառնում է թիկունքային նշանակության ռեգիոն: Թուրքիան ու Ադրբեջանը կարող են ոչ միայն ճնշել Հայաստանին՝ օգտագործելով ՌԴ զբաղվածությունը, այլև Կովկասում կայունությունը դարձնել Ռուսաստանին ճնշելու միջոց»:
Ասում է՝ այս իրավիճակում պետք է գործի դնել այդ ռիսկերը նվազեցնելու տարբերակները.
«Այդ ռիսկերը չեզոքացնելու միջոց է դառնում նաև Թուրքիայի հետ հարաբերությունների՝ հռետորաբանության և մթնոլորտի դրական տոնայնություն ապահովելը, առնվազն քանի դեռ Ուկրաինայում ծավալվում են այսպիսի անկանխատեսելի զարգացումներ՝ մեր ռեգիոնի վրա իրենց անկանխատեսելի ազդեցությամբ»,- նշում է Հակոբ Բադալյանը:
Երասխում ռազմական սրացումը փորձագետը պատահական չի համարում: Նկատում է՝ միջադեպը հաջորդեց թուրք-ռուսական ակտիվ բանակցային օրվան [մարտի 6-ին տեղի էին ունեցել Էրդողան-Պուտին և Չավուշօղլու-Լավրով հեռախոսազրույցները]․
«Ուշադրության է արժանի հենց այդ հանգամանքը, որ նախիջևանյան ուղղությամբ, որտեղ, ինչպես գիտենք, Թուրքիան առանձնակի ներկայություն և ազդեցություն ունի, տեղի է ունենում սրացումը»:
