Լաչինի միջանցքը փակած «ակտիվիստները» դժգոհել են քիչ ֆինանսավորումից
Ցուցարարների դրամաշնորհային սկանդալ Ղարաբաղում
JAMnews-ը ներկայացնում է «Ազատություն» ռադիոկայանի հոդվածը Ղարաբաղում 138-օրյա ակցիայի [Լաչինի միջանցքի արգելափակմանը] մասնակցած ՀԿ ղեկավարների դժգոհության մասին՝ պետական բյուջեից դրամաշնորհների բաշխման «անարդարության» վերաբերյալ։
«Խոստացել էին 15000 մանաթի [մոտ 8800 դոլար] նախագիծ, բայց չեն հատկացրել։ Վեց հազար մանաթ [մոտ 3,500 դոլար] հատկացվել է Շուշայի [Շուշիի] շեհիդների մասին վավերագրական ֆիլմի համար»,- պատմել է հասարակական կազմակերպության ղեկավար Թահիրա Մամեդովան, ով Լաչինի ճանապարհին բնապահպանների բողոքի ակցիաների ժամանակ հայտնի դարձավ իր բնական մուշտակով և նրանով, որ պատահաբար խեղդամահ արեց մի աղավնու, որին պատրաստվում էր երկինք բաց թողնել։
- «Ադրբեջանը ԼՂ-ից ելքը թույլատրում է, մուտքն՝ արգելում»․ ՄԻՊ արձանագրումը
- ԼՂ-ում համակարծիք են ինքնորոշման հարցի շուրջ. մեկնաբանություն
- «Քիշնևում Ալիևին ծանր զրույց է սպասվում»․ կարծիք Երևանից
Դրամաշնորհներ պետական բյուջեից
Մայիսի 26-ին ՀԿ-ների պետական աջակցության գործակալությունը հրապարակեց 2023 թվականի համար ընտրված դրամաշնորհային ծրագրերի ցանկը։ Գործակալությունն ընտրել է հաղթողներին՝ յոթ ոլորտներում 416 նախագիծ։ Դրամաշնորհային այս մրցույթի շրջանակներում պետբյուջեից հատկացվել է 3 մլն 253 հազար 500 մանաթ [մոտ 1,914 մլն դոլար]։
Բյուջեից դրամաշնորհային ծրագրերի համար հատկացվող միջոցներն այսքանով չեն ավարտվում։ «Հեյդար Ալիևի տարվան» նվիրված դրամաշնորհային մրցույթի շրջանակներում բյուջեից կհատկացվի 135 հազար մանաթ [մոտ 79400 դոլար]։ Այս տարի Ադրբեջանը նշում է նախկին նախագահ Հեյդար Ալիևի 100-ամյակը։
Բողոքի ակցիա՝ հատկացված միջոցների չափի դեմ
Արդյունքների հրապարակումից անմիջապես հետո սկսվեցին ՀԿ-ների ղեկավարների դժգոհությունները։ Մայիսի 27-ի կեսօրին 10-ից ավելի հասարակական կազմակերպությունների ղեկավարներ բողոքի ակցիա անցկացրին նախագահականի դիմաց։ Նրանք դժգոհում էին, որ ՀԿ-ների պետական աջակցության գործակալությունը խտրականության է ենթարկում իրենց՝ կա՛մ չի ընդունում իրենց ներկայացրած նախագծերը, կա՛մ ավելի քիչ միջոցներ է հատկացնում։ Բողոքի ակցիայի մասնակիցներից ոմանք գործակալությանը մեղադրել են 2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ից այս տարվա ապրիլի 28-ը Լաչինի ճանապարհին 138-օրյա բողոքի ակցիային մասնակցելու փաստը հաշվի չառնելու համար։
Այս ակցիան իրականացնողները հիմնականում բնապահպանական պահանջներ էին առաջ քաշում։ Հայաստանը հայտարարում էր, որ ակցիայի պատճառով Ղարաբաղում հայերը հայտնվել են շրջափակման մեջ, պաշտոնական Բաքուն պնդում էր, որ ճանապարհը բաց է մարդասիրական նպատակներով։
«7 հազարը նույնիսկ տաքսիին չի բավականացնում…»
«Սոցիալական աջակցություն պատերազմի վետերան կանանց» ՀԿ նախագահ Ռադա Աբասը, ով ներկա էր նախագահականի դիմաց կազմակերպված բողոքի ակցիային, իր դժգոհությունն արտահայտել է հետևյալ խոսքերով. «Մինչև ե՞րբ ես պետք է գումար խնայեմ երեխայիս վրա և իմ գրպանից վճարեմ գրասենյակի համար»:
«Մենք հաշվել ենք յուրաքանչյուր լումա և ներկայացրել 15000 մանաթի [մոտ 8800 դոլար] նախագիծ։ Ո՞րն է այն արժեքավոր նախագիծը, որն առաջ եք քաշել որպես պետական աջակցության գործակալություն, որ հիմա ձեզ դուր չեն գալիս մեր նախագծերը։ Նրանք հասարակական կազմակերպություններին տալիս են 7000 մանաթ [մոտ 4100 դոլար] մի ամբողջ տարվա գործունեության համար և պահանջում բարձրորակ աշխատանք։ Իրենք էլ գիտեն, որ այդ գումարով հնարավոր չէ լավ գործ անել։ Աշխատում եմ պատերազմի վետերանների հարցերը լուծել, գնում եմ տարբեր կառույցներ, այդ յոթ հազարը նույնիսկ տաքսիին չի բավականացնում»։
2014 թվականին գրանցված այս ՀԿ-ն իր հիմնադրման օրվանից պետությունից ստացել է 26000 մանաթ [մոտ 15300 դոլար]։ Բոլոր միջոցները հատկացվել են ֆիլմերի նկարահանումների համար։
«Խտրականություն»
«Մենք եկել ենք այստեղ՝ ի նշան բողոքի այն փաստի վերաբերյալ, որ գործակալության ղեկավարությունը դրամաշնորհային մրցույթների միջոցները բաժանում է իր ընկերների և ծանոթների միջև, իսկ այդ միջոցները նրա հոր փողերը չեն»,- ասում է «Աջակցություն զինվորների ընտանիքներին» հասարակական միավորման նախագահ Մատանաթ Ասկերկյզին:
Նա նաև նշել է, որ իրենց չի բավարարում ութ հազար մանաթի (մոտ 4700 դոլար) հատկացումը մրցակցային նախագծերի համար, որոնք կապված են Շուշայի՝ [Շուշիի] «թյուրքական աշխարհի մշակութային մայրաքաղաք» հռչակման հետ։ Անցյալ տարի այս հասարակական կազմակերպությանը հատկացվել է 9500 մանաթ [մոտ 5700 դոլար]։
«Մենք մինչև օրս մեր նախագահի կողքին ենք։ Մենք առաջինն էինք, որ գնացինք Շուշա [Շուշի]։ Շաբաթներ շարունակ կանգնած էինք ռուսներին ու հայերին դեմ առ դեմ։ Մեզ ասում են. «Չե՞ք ամաչում հիշեցնել, որ մասնակցել եք Շուշայի [Շուշիի] ակցիաներին»։ Իսկ դուք՝ ինքներդ չե՞ք ամաչում։ Ես չեմ ասում, որ ակցիաներին մասնակցելու համար ինձ 10-20 հազար տան։ Բայց ես կարծում եմ, որ պետք է գնահատել այն մարդկանց, ովքեր միշտ կանգնած են իրենց պետության կողքին»,- ասել է նա։
Հեյդար Ալիևին նվիրված նախագիծը չի անցել
«Ադրբեջանա-իրաքյան մշակութային կապեր» հասարակական միավորումը Թահիրա Մամեդովայի նախագահությամբ ստեղծվել է 2007 թվականին՝ նպատակ ունենալով Ադրբեջանն ու Իրաքը միմյանց ներկայացնել քաղաքական, սոցիալական և մշակութային ոլորտներում։ Կազմակերպությունը հայտնում է, որ վերջին տարիներին զբաղվում է ղարաբաղյան հակամարտության մասին իրազեկմամբ։
Մամեդովան չորս անգամ, այդ թվում՝ այս տարի, պետությունից ֆինանսական աջակցություն է ստացել հայրենասիրական ծրագրերի համար։
«Հեյդար Ալիևը և արևելյան աշխարհը» գիրքը, որ նվիրված էր նրա 100-ամյակին, հրատարակելու նախագիծը, որն ուզում էի ներկայացնել Իրաքում, չընդունվեց»,- ասում է նա։
«Երկրորդը Շուշայի [Շուշիի] շեհիդների մասին պատմող կինոնախագիծն էր, որը մեկնարկեց անցյալ տարի: Պետական միջոցներով ես արդեն իսկ վավերագրական ֆիլմեր եմ նկարահանել նրանցից երեքի մասին, ֆիլմերից մեկն առաջին տեղ է զբաղեցրել, նույնիսկ շնորհակալություն չեն հայտնել։
Չորրորդ ֆիլմի նախագծի համար հատկացրել են վեց հազար մանաթ [մոտ 3500 դոլար]։ Այդ վեց հազար մանաթն ինձ համար վիրավորանք է։ Ինձ խոստացել էին 15000 մանաթի [մոտ 8800 դոլար] նախագիծ, և ես նույնիսկ նախատեսում էի ընդլայնել այն, վավերագրական ֆիլմ նկարահանել, գիրք տպագրել, գովազդել արտասահմանում։ Ցավալի է, որ նրանք չեն աջակցում նրանց, ովքեր աշխատում են»,- ասում է Մամեդովան։
Ի՞նչ է հայտնել պետական գործակալությունը
ՀԿ-ների աջակցության պետական գործակալության վերահսկիչ խորհրդի անդամ Գյունել Սաֆարովան abzas.org-ին պատմել է, որ նախագծերի որակի չափանիշները ցածր են եղել՝ միաժամանակ նշելով, որ ըմբռնումով է մոտենում դժգոհություններին.
«Մենք իրականացնում ենք ուսուցում, սակայն միևնույն է որակը շատ ցածր էր։ Եթե դիտարկենք, թե ինչպես են նախագծերը գրվում և արդյոք դրանք համապատասխանում են ծրագրի հիմնական ցուցիչներին, շատ քիչ նախագծեր հավանության կարժանանան: Դոնոր կազմակերպությունները հայտարարում են մրցույթ. Այդ մրցույթների ընթացքում ոչ մեկը մյուսին չի խոստանում, որ օրինակ՝ «դու հաստատ կհաղթես»։ Ես հասկանում եմ դժգոհությունը, բայց բողոքի ակցիաներ նախաձեռնել, հատկապես՝ այս ձևով, ճիշտ չէ։ Որովհետև մենք ունենք հստակ իրավական ընթացակարգ։ Մեզ դիմում են դժգոհող ՀԿ-ները, և մենք դիտարկում ենք նրանց բողոքները»։
Սաֆարովան հավելել է, որ Շուշայում [Շուշիում] տեղի ունեցած ակցիային մասնակցելը կամավորության սկզբունքով է եղել և չէր կարող ազդել դրամաշնորհային մրցույթի արդյունքների վրա։
«20-30 հազար մանաթ կարելի էր հատկացնել մեկ ՀԿ-ի»
Տնտեսագետ Ֆարիդ Աբբասովը խոսում է գնահատման մեխանիզմների լուրջ բարեփոխման անհրաժեշտության մասին, կարծում է՝ որակյալ աշխատանքի համար տրվող գումարը պետք է բարձր լինի.
«Բայց որքանո՞վ են կարևոր այն ծրագրերը, որոնց համար պետությունը գումար է հատկացնում։ Վերջին մրցույթի արդյունքներով հաղթող նախագծերի մեծ մասը նման են միմյանց։ Օրինակ՝ Շուշայի [Շուշիի] մասին պատմող ֆիլմի համար կարելի էր 20 կամ 30 հազար մանաթ [մոտ 12000-18000 դոլար] հատկացնել ընդամենը մեկ ՀԿ-ի, արդյունքում կնկարահանվեր նորմալ որակի ֆիլմ։ Չնչին գումարներ հատկացնելը համանման աշխատանքների, որոնք չեն հանգեցնի այդ դրանց իրական կատարմանը, պետական բյուջեի ոչ նպատակային օգտագործման արդյունք է։ Ադրբեջանում պետք է ստեղծել կարիքների գնահատման մեխանիզմ, և դրա հիման վրա պետք է որոշել, թե կոնկրետ ոլորտում որքան գումար պետք է հատկացվի նախագծին»։
Քննադատներն ասում են, որ կառավարության կողմից վերահսկվող որոշ հասարակական կազմակերպություններ բացի առանձին դրամաշնորհներից ստանում են նաև կանոնավոր պետական ֆինանսավորում և առաջ են տանում իշխանությունների շահերը: Մինչդեռ մի քանի տարի առաջ օտարերկրյա դոնորները ֆինանսական օգնություն էին ցուցաբերում հասարակական միավորումներին՝ առանց նրանց կախման մեջ դնելու։ 2013 թվականից օտարերկրյա դոնորները սկսեցին լքել երկիրը ստեղծված ծանր իրավիճակի պատճառով։
Ընդհանուր առմամբ, թեև ՀԿ աջակցության պետական գործակալության կողմից տրամադրվող դրամաշնորհների չափերը հասանելի են հանրությանը, սակայն հայտնի չէ, թե բյուջեից որքան միջոցներ են հատկացվում գործակալությանը։
Պաշտոնական տեղեկատվության համաձայն՝ Ադրբեջանում գրանցված է մոտ 4000 հասարակական կազմակերպություն։
