ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն շարունակում է աշխատել Լեռնային Ղարաբաղ առաքելություն ուղարկելու ուղղությամբ, ընթանում են քննարկումներ։ Կազմակերպության մամուլի գրասենյակից արձագանքել են 44-օրյա պատերազմից հետո Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած տարածքներում հայկական ժառանգության ոչնչացման մասին ահազանգերին։
Ադրբեջանական կողմի հայտարարությունը, Երևանի արձագանքն ու ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի պատասխանը։
Ադրբեջանն ուզում է Արցախից վերացնել հայկական հետքը
Վերջին շաբաթներին Ստեփանակերտն ու Երևանն ավելի հաճախ են խոսում պատմամշակութային ժառանգության պղծման, ձևախեղման ու ոչնչացման դեպքերի մասին։ Պատճառը Բաքվից հնչող հայտարարություններն ու ադրբեջանական կողմի ձեռնարկած քայլերն են։
Պաշտոնական տվյալներով՝ 44-օրյա պատերազմի հետևանքով Ադրբեջանի վերահսկողության տակ են հայտնվել առնվազն 1 456 հայկական հուշարձաններ, այդ թվում՝ 161 վանքեր և եկեղեցիներ, 591 խաչքարեր: Վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում դրանց մի մասը հիմնովին ոչնչացվել է, պղծվել կամ ձևախեղվել։
Ադրբեջանի իշխանությունները հետևողական քայլեր են ձեռնարկում պատմական Արցախից հայկական հետքը վերացնելու ուղղությամբ:
Փետրվարի սկզբին Ադրբեջանի մշակույթի նախարար Անար Քերիմովը հայտարարել էր, որ ձևավորել են «տեղի և արտերկրյա մասնագետներից» կազմված «աղվանական պատմության և ճարտարապետության մասնագետների աշխատանքային խումբ», որի նպատակը «աղվանական տաճարներից» «հայերի թողած կեղծ հետքերը» հեռացնելն է։
«Հայերը հետքեր են թողել մեր հուշարձանների վրա, որի վերաբերյալ այժմ մենք ապացույցներ ենք հավաքում», — լրագրողների հետ զրույցում ասել էր Քերիմովը։
Դեռ ամիսներ առաջ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն այցելել էր Հադրութի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի ու նշել, թե «հայերը ինչպես պղծել են մեր մզկիթները, այնպես էլ հին աղվանական տաճարներն են պղծել»․
«Բայց մենք կվերականգնենք։ Այս բոլոր գրությունները կեղծ են, ավելի ուշ ավելացված գրություններ են», — հայտարարել էր Ալիևը։
«Հաագայի դատարանի որոշման կոպիտ խախտում է»․ հայկական կողմի արձագանքը
Ադրբեջանի մշակույթի նախարարի հայտարարությանը հաջորդեցին Արցախի և Հայաստանի արտաքին գերատեսչությունների դատապարտող հայտարարությունները։ Արցախի արտգործնախարարությունն ընդգծել էր, որ նման գործելակերպը ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանի միջանկյալ միջոցների կիրառման մասին 2021 թ. դեկտեմբերի 7-ի որոշման կոպիտ խախտում է:
ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանը 2021 թ. դեկտեմբերի 7-ին հրապարակել էր «Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» միջազգային կոնվենցիայի համատեքստում քննվող «Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործի շրջանակում հայկական կողմի ներկայացրած հայցի հիման վրա հրատապ միջոցներ կիրառելու մասին որոշումը։
Դատարանի որոշմամբ՝ Ադրբեջանը պարտավորվել էր «ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները՝ կանխելու և պատժելու վանդալիզմի ու պղծման գործողությունները՝ ուղղված հայկական մշակութային ժառանգության, ներառյալ՝ եկեղեցիների և այլ պաշտամունքի վայրերի, հուշարձանների, տեսարժան վայրերի, գերեզմանատների և արտեֆակտերի դեմ»:
Պաշտոնական Երևանը մեջբերել էր Հաագայի դատարանի որոշումն ու ընդգծել՝ հայկական ժառանգության նկատմամբ վանդալիզմի և ոչնչացման դեպքերը կրում են միտումնավոր ու ծրագրված բնույթ, բացի այդ՝ հակասում հաշտության հասնելու՝ Ադրբեջանի հայտարարություններին և լուրջ խոչընդոտներ ստեղծում տարածաշրջանում տևական խաղաղության հաստատման համար։
Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը առաջնահերթ և հրատապ էր համարել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտում ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի փաստահավաք առաքելության իրականացումը։
«Տվյալ պահին անհրաժեշտ պայմաններ չկան»
«Արմենպրես» գործակալության հարցմանն ի պատասխան ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի մամուլի գրասենյակից հայտնել են, որ շարունակում են «աշխատել Լեռնային Ղարաբաղ անկախ տեխնիկական առաքելություն ուղարկելու ուղղությամբ»:
«Հույս ունենք, որ դա հնարավոր կլինի շուտով, բայց տվյալ պահին դրա համար անհրաժեշտ պայմաններ չկան: Ուստի քննարկումները դեռ շարունակվում են», — նշել է գրասենյակի աշխատակից Թոմաս Մալարդը:
Անդրադառնալով Հաագայի դատարանի 2021 թ. դեկտեմբերի 7-ի որոշմանը, ինչպես նաև Ադրբեջանի մշակույթի նախարարի հայտարարությանը՝ ՅՈւՆԵՍԿՕ-ից նշել են․
«Մշակութային ժառանգությունը և պատմությունը չպետք է դառնան գործիք քաղաքական որևէ նպատակի համար: Մենք կոչ ենք անում մեր բոլոր անդամ պետություններին ամբողջ աշխարհով մեկ հարգել այս սկզբունքը»։
Օրեր առաջ Հայաստանի, Ադրբեջանի, Ֆրանսիայի ղեկավարների ու ԵԽ նախագահի տեսակոնֆերանսից հետո պաշտոնական Բաքուն հաղորդել էր, որ կողմերը համաձայնել են ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի առաքելություն ուղարկել Հայաստան և Ադրբեջան։
Հայաստանի արտաքին գերատեսչությունից, սակայն, տեղեկացրել էին, որ դեռևս չկան «կոնկրետ ժամկետներ ու պայմանավորվածություններ»։
