Ինչպե՞ս կփոխվի տարածաշրջանային կոնֆիգուրացիան Հարավային Կովկասում․ կարծիք Բաքվից
Տարածաշրջանային կոնֆիգուրացիան Հարավային Կովկասում
Հարավային Կովկասը դարձել է գրավչության կենտրոն բոլոր տարածաշրջանային և համաշխարհային ուժային կենտրոնների համար: Փորձագետները սա զարմանալի չեն համարում։ Ի վերջո, այստեղով կարող է անցնել Արևմուտքն Արևելքի հետ կապող ճանապարհը, որը կշրջանցի Ռուսաստանն ու Իրանը:
Ադրբեջանում գործող Հարավային Կովկասի հետազոտական կենտրոնի փորձագետները վերլուծել են տարածաշրջանում գոյություն ունեցող և հնարավոր հեռանկարային կոնֆիգուրացիաները:
- «Հայաստանի տարածքը չեն ճանաչում»․ կարծիք «Արևմտյան Ադրբեջան» խոսույթի մասին
- «Միամիտ ցանկությո՞ւն, թե՞ արդարացում»․ կարծիք՝ ԵԱՏՄ նիստում Փաշինյանի ելույթի մասին
- ՀՀ-ում ռուսական «Սպուտնիկ» ռադիոն 30-օրով եթերազրկվել է․ կա՞ քաղաքական ենթատեքստ
«Հարավային Կովկասը աշխարհի առավել մասնատված շրջաններից մեկն է: Տարածաշրջանը ձևավորող երեք երկրներն իրենց արտաքին քաղաքականության համար որպես առաջնահերթություն ընտրեցին տարբեր վեկտորներ, ինչը հանգեցրեց այս փոքր տարածքում ՀԱՊԿ-ի և ՆԱՏՕ-ի, ԵՄ-ի եւ ԵՏՄ-ի մաքսային կանոնների, ինչպես նաև երրորդ ուղու՝ Չմիավորման շարժման գոյությանը: Այս իրավիճակը օտարերկրյա դերակատարների համար ստեղծում է տարածաշրջանային կոնֆիգուրացիաներին մասնակցելու պայմաններ։ Խոսքն ինչպես սերտ հարևանների, այնպես էլ հեռավոր, բայց հեղինակավոր ուժային կենտրոնների մասին է»։
Գոյություն ունեցող կոնֆիգուրացիաները
«Ադրբեջան / Թուրքիա / Վրաստան — դեռ չի հասել դաշնակցային մակարդակի, բայց ցույց է տալիս շահութաբերություն կոնկրետ նախագծերի իրականացման գործում: Մինչև այսօր այս կոնֆիգուրացիան բազմաթիվ փոխշահավետ գործընկերության ձևեր է ստացել։
Հայաստան / Ռուսաստան և Հայաստան / Իրան — այս ձևաչափերը զուգահեռ զարգացան: Ռուսաստանն ու Հայաստանը ստեղծեցին լիարժեք միություն, իսկ Իրանն ու Հայաստանը ռազմավարական գործընկերներ են: Հայաստանը կիսել չցանկանալու պատճառով Ռուսաստանը թույլ չի տվել եռակողմ ձևաչափ ստեղծել, Հայաստանը չի կարողացել դա անել: 2020 թ․-ին 44-օրյա պատերազմում Հայաստանի պարտությունը ոչնչացրեց նման եռակողմ ուղղության հեռանկարները:
Արևմուտքը, որ ներկայացված է ԱՄՆ ը, ԵՄ և ԵՄ առանձին երկրների տեսքով, իրավիճակային հարաբերություններ է ստեղծում տարածաշրջանի երկրների հետ: Բայց մինչև 2020 թվականը Արևմուտքը չի կարողացել երաշխավորված որևէ բան առաջարկել, բացառությամբ ԵՄ-ի հետ Վրաստանի ասոցիատիվ հարաբերությունների»:
Ապագա կոնֆիգուրացիաների հեռանկարները
«44-օրյա պատերազմի արդյունքները դեռևս ամբողջությամբ չեն իրականացվել, վերջին երեք տարիների ընթացքում ձեռնարկվել են տարբեր քայլեր, որոնք ազդել են տարածաշրջանի կոնֆիգուրացիայի վրա: Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագրի ակնկալվող ստորագրումը, Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորումը կարագացնեն նոր կոնֆիգուրացիայի ձևավորման աշխատանքը: Հարկ է նշել, որ տարածաշրջանային գործընթացների ավանդական մասնակիցները մտադիր չեն այդքան հեշտությամբ հրաժարվել իրենց դիրքերից, հետևաբար դինամիկան կշարունակվի:
Ադրբեջանն ու Թուրքիան պաշտոնապես փաստաթղթավորել են դաշնակցային հարաբերությունները, որոնք ընդգրկում են գրեթե բոլոր ոլորտները: Վրաստանը շարունակում է մնալ ռազմավարական գործընկերոջ կարգավիճակում և մասնակցել եռակողմ ձեւաչափին: Հեռանկարում Հայաստանը կարող է դառնալ այս կոնֆիգուրացիայի գործընկերներից մեկը: Ադրբեջան-Թուրքիա առանցքը գրավիչ է հաղորդակցության բաղադրիչի ակտուալ դառնալու շնորհիվ:
Ռուսաստանը դեռևս Հայաստանի պաշտոնական դաշնակիցն է: Բայց մինչ այժմ ոչ մի կերպ չի կարողանում դրան հասնել Իրանի հետ կամ դա չի ուզում: Այսպիսով, չնայած որ Ռուսաստանից Հայաստանի հեռացումը դեռ պաշտոնապես տեղի չի ունեցել, այս տանդեմի հեռանկարները այնքան էլ փայլուն չեն:
Անցնող երեք տարիների ընթացքում Իրանը չի կարողացել ներկայացնել նոր օրակարգ, որը կտարբերվի իր ձևով ու բովանդակությամբ: Հայաստանը Ռուսաստանից թեքվեց ոչ թե դեպի Իրան, այլ դեպի Արևմուտք:
Վրաստանը իներցիայով շարունակում է իր ինտեգրումը Արևմուտքի հետ:
Ադրբեջանին ուղղված Իրանի սպառնալիքները ոչնչի չհանգեցրին, իսլամական հանրապետությունը ստիպված եղավ բավարարվել Թուրքիայի և Ադրբեջանի տրանսպորտային ծրագրի 60 կմ-անոց հատվածով:
Արևմուտքը տարածաշրջանում ակտիվացավ անմիջապես այն բանից հետո, երբ սկսեցին բացեր ի հայտ գալ Ռուսաստանի հետ Հայաստանի հարաբերություններում: Միացյալ Նահանգներն ու Եվրամիությունը ակտիվորեն փորձում են Հայաստանի հովանավորչության հարցում փոխարինել Ռուսաստանին: Բայց Ադրբեջանի դեմ Հայաստանի ագրեսիվ քաղաքականության պաշտոնական աջակցությունը ձևակերպելու համար «գետնի վրա» ռեսուրսների բացակայության պպատճառով այդ աջակցությունը սահմանափակվում է Հայաստանի սահմաններով:
Դրա հետ մեկտեղ Վրաստանին ԵՄ անդամության թեկնածուի կարգավիճակի տրամադրումը ավելի քան 30 տարվա մեջ առաջին անգամ Արևմուտքին հնարավորություն է տալիս սկսել ձևավորել իր կոնֆիգուրացիան Հայաստան/Վրաստան ձևաչափով: Եթե ձևավորվի նման կոնֆիգուրացիա, Արևմուտքը հնարավորություն կունենա Ադրբեջան/Թուրքիա տանդեմին սահմանափակող գործառույթներ ձեռք բերել և հաղորդակցության նախագծերում իր գործընկերների համար մասնաբաժին ստանալ»:
Ամփոփում
«Եվս մեկ անգամ ընդգծենք, որ 44-օրյա պատերազմի հիմնական աշխարհաքաղաքական արդյունքների չիրականացման պատճառով, մասնավորապես, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության համաձայնագրի չստորագրման, Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև հարաբերությունների չհաստատման, տարածաշրջանային հաղորդակցությունների չբացման, այս կոնֆիգուրացիաները դինամիկայի մեջ են:
Գործընթացներն ընթանում են, դերակատարների ռեսուրսներն աճում են մեծ արագությամբ: Առաջին կայծը կարող է առաջանալ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագրի տեքստի վերաբերյալ համաձայնության ձեռքբերումից հետո»:
