«Դեսպանը կգա, կխոսեն, բայց Սաակաշվիլիին ազատ չեն արձակի». Ուկրաինայից Վրաստանի դեսպանի արտաքսման մասին
Վրացի փորձագետները՝ Ուկրաինայից դեսպանին արտաքսելու մասին
Հուլիսի 4-ին պաշտոնական Կիևը Ուկրաինայում Վրաստանի դեսպանին 48 ժամ է տվել երկիրը լքելու համար։ Դեսպանը պետք է վերադառնա Թբիլիսի և Վրաստանի կառավարության հետ խորհրդակցի Միխեիլ Սաակաշվիլիին բուժման նպատակով Ուկրաինա ուղարկելու հարցի շուրջ։ Նման որոշում է կայացրել անձամբ Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին այն բանից հետո, երբ հուլիսի 3-ին հրապարակվել են կադրեր Սաակաշվիլիի դատավարությունից։ Սաակաշվիլին մասնակցում էր հեռավար, շատ նիհար ու հիվանդ տեսք ուներ։
«Այժմ Ռուսաստանը վրացական իշխանությունների ձեռքով սպանում է Ուկրաինայի քաղաքացի Միխեիլ Սաակաշվիլիին»,— ասվում է Վլադիմիր Զելենսկիի հայտարարության մեջ։
Վրաստանի ԱԳՆ-ն դեսպանին արտաքսելու որոշումն անվանել է միջամտություն երկրի ներքին գործերին։
«Ուկրաինայի իշխանությունների որոշումն էական վնաս է հասցնում երկու երկրների ռազմավարական հարաբերություններին և ուղղակի միջամտություն է ինքնիշխան պետության ներքին գործերին։ Հուսով ենք, որ պաշտոնական Կիևը կվերանայի իր որոշումը և ջանքեր կգործադրի երկու երկրների միջև պատմական բարեկամական հարաբերությունների հետագա զարգացման համար»,— հայտարարել է Վրաստանի ԱԳՆ-ն:
Վրաստանի իշխանությունները կտրականապես հերքում են Միխեիլ Սաակաշվիլիի իրավունքների խախտումը և պնդում, որ նա ստանում է անհրաժեշտ բուժում և խնամք։ Իսկ Սաակաշվիլիի հարազատներն ու փաստաբանները երկար ժամանակ է, ինչ նրա վիճակը գնահատում են ծայրահեղ ծանր և պահանջում են նրան տեղափոխել արտերկիր բուժման նպատակով։
- «Վրաստանն այն երկրների շարքում է, որոնք ՌԴ-ին օգնում են շրջանցել պատժամիջոցները»․ Politico
- Սաակաշվիլիի դեմ գործերը։ Ինչո՞ւ են բանտում պահում Վրաստանի նախկին նախագահին
- Վրաստանի դատական համակարգը՝ պատժամիջոցների տակ․ ի՞նչը կփրկի
Սա Վրաստանի և Ուկրաինայի միջև հարաբերությունների սրման առաջին դեպքը չէ վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում։
Ուկրաինա Ռուսաստանի լայնամասշտաբ ներխուժման մեկնարկից հետո Վրաստանի կառավարությունը ոչ միանշանակ դիրքորոշում է որդեգրել՝ զերծ մնալով Ռուսաստանի հասցեին կոշտ հայտարարություններից և չկիրառելով հակառուսական պատժամիջոցներ։ 2023 թվականի մայիսին Թբիլիսին դրական արձագանքեց Վրաստանի և Ռուսաստանի միջև ուղիղ օդային հաղորդակցությունը վերականգնելու մասին Վլադիմիր Պուտինի որոշմանը։ Մայիսից սկսած Թբիլիսի-Մոսկվա-Թբիլիսի չվերթներ, ինչպես նաև Ռուսաստանի քաղաքացիների համար տարանցիկ չվերթներ է իրականացնում Վրաստանի գլխավոր ազգային ավիափոխադրողը՝ «Georgian Airways»-ը (ինչի հետևանքով ընկերությունը հայտնվել է Ուկրաինայի պատժամիջոցների ցանկում 10 տարի ժամկետով):
Միևնույն ժամանակ, վրացական հասարակությունը ցուցադրում է հստակ աջակցություն Ուկրաինային. Թբիլիսիի փողոցները լի են ուկրաինական դրոշներով, և մոտ հազար վրացի մարտիկներ կամավոր կռվում են Ուկրաինայի կողմից:
Որոշ վրացի փորձագետներ Զելենսկու ներկայիս որոշումը համարում են անհիմն կոշտ։
Միջազգային հարաբերությունների մասնագետ, Դանիայում և Իսլանդիայում Վրաստանի նախկին դեսպան Գիգի Գիգիաձեն ասում է, որ համաշխարհային պրակտիկայում չի հիշում նման որոշում, երբ դիվանագետին ոչ թե պերսոնա նոն գրատա են հայտարարում, այլ պարզապես կոչ են անում լքել երկիրը 48 ժամվա ընթացքում և գնալ սեփական կառավարության հետ խորհրդակցելու։
«Այս կերպ ուկրաինացիները կարծես թե թողնում են վերջին հնարավորությունը, ծայրահեղ քայլի չեն գնում։ Սակայն փաստն ինքնին շատ տխուր է»։
Սակայն, ըստ Գիգիաձեի, Ուկրաինան չի դադարեցնի դիվանագիտական հարաբերությունները Վրաստանի հետ։
«Չեմ կարծում, որ ուկրաինական կողմը կգնա դրան, քանի որ, չնայած մեր լսած հայտարարություններին, պարզ է, որ ի տարբերություն կառավարության՝ Ուկրաինայի օգտին է հանդես գալիս վրաց ժողովուրդը, բնակչության ճնշող մեծամասնությունը, որը լիովին համերաշխ է ուկրաինացի ժողովրդի հետ»։
▇ Գիգիաձեն կարծում է, որ վրաց-ուկրաինական հարաբերություններում գրանցված անկումը եվրոպական հեռանկարի իմաստով վնասակար է Վրաստանի համար։
«Եկել է մի ժամանակաշրջան, երբ Վրաստանը պետք է արևմտյան հարթակում դիտարկվի նաև Ուկրաինայի հետ միասին, քանի որ մենք գիտենք, որ տարեվերջին Ուկրաինան, ամենայն հավանականությամբ, ռեկորդ կսահմանի ԵՄ առաջարկությունների կատարման առումով և առաջ կշարժվի Մոլդովայի հետ: Իսկ Ուկրաինայի և Վրաստանի հարաբերությունների վատթարացումը այնքան էլ լավ չի անդրադառնա մեր երկրին թեկնածուի կարգավիճակ տալու հեռանկարի վրա»։։
Գիգիաձեն ասում է, որ Կիևի այս որոշումը ինքնաբուխ չի ընդունվել և «տրամաբանական շարունակությունն ու գագաթնակետն է այն ամենի, ինչի ականատեսն ենք եղել վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում»։
«Վրաստանի կառավարության, իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության կողմից արված և արվող հայտարարությունները և այն դիրքորոշումը, որը նրանք ունեին ի սկզբանե, մշտապես դժգոհություն են առաջացրել ուկրաինացիների շրջանում։ 2023 թվականի մարտի սկզբին Ուկրաինան Վրաստանից հետ կանչեց իր դեսպանին։ Իսկ հիմա էլ սա»։
Միջազգային հարաբերությունների դոկտոր Թոռնիկե Շարաշենիձեն համոզված է, որ Զելենսկու որոշումը փաստացի նշանակում է դեսպանի արտաքսում.
«Իմ կարծիքով՝ սխալ որոշում է… Մեկ այլ երկրի դեսպանին ասել, որ բանակցությունների գնա, դա փաստացի արտաքսում է։ Մենք էլ իրենց դեսպանին կվտարեինք, բայց նա այստեղ չէ, ուստի պայմաններն անհավասար են»։
Շարաշենիձեի խոսքով՝ այս կերպ Զելենսկին արտահայտել է իր դիրքորոշումը Վրաստանի կառավարության նկատմամբ.
«Դեսպանը կգա, կխոսեն, Սաակաշվիլիին ազատ չեն արձակի, և ամեն ինչ կավարտվի։ Կարծում եմ՝ Զելենսկին նույնպես հասկանում է, որ Սաակաշվիլին ազատ չի արձակվի։ Այս հայտարարությամբ նա ուղղակի արտահայտել է իր դիրքորոշումը Վրաստանի կառավարության նկատմամբ, ոչ ավելին։ Դեսպանը կգա այստեղ, և ո՞վ կվախենա դրանից»։
Շարաշենիձեի կարծիքով՝ Սաակաշվիլիի հետ կապված ողջ պատմությունը՝ սկսած տարիներ առաջ Ուկրաինա մեկնելուց, Կիևից Թբիլիսիի դժգոհության իրական պատճառն է։ Մյուս կողմից փորձագետն ընդունում է, որ Վրաստանի կառավարության հռետորաբանությունը պատերազմի մեկնարկից ի վեր բարեկամական չի եղել։
▇ «Շատերին դուր չի եկել Զելենսկու այս որոշումը, և դեսպանն արժանի չէ նման վերաբերմունքի՝ հաշվի առնելով այն, որ նա Կիևում մնաց ամենածանր օրերին, երբ դիվանագետների մեծ մասը հեռանում էր այնտեղից»։
Շարաշենիձեն ասում է, որ Վրաստանում Սաակաշվիլիին ոչ ոք չի խոշտանգում, իսկ հակառակի վերաբերյալ պնդումներն, ըստ նրա, լուրջ չեն։
Քաղաքական գիտությունների դոկտոր Գիա Նոդիան կարծում է, որ Սաակաշվիլիի գործոնը, իհարկե, օբյեկտիվ գրգռող հանգամանք է երկու երկրների հարաբերություններում, սակայն «հիմնական գործոնը Վրաստանի կառավարության դիրքորոշումն է պատերազմի վերաբերյալ»։
«Թվում է, թե ինչ-որ կերպ խթան հանդիսացավ Սաակաշվիլիի գործոնը, բայց այդ գործոնը վաղուց գոյություն ուներ, և Ուկրաինան վաղուց է արտահայտել նրա արտահանձնման իր ցանկությունը»,— ասում է Նոդիան։
Նա չի կարծում, որ Վրաստանը զիջումների կգնա.
«Անկեղծ ասած, ես չգիտեմ, թե ինչու Զելենսկին նման որոշում կայացրեց։ Հասկանալի է, որ Վրաստանի և Ուկրաինայի իշխանությունների հարաբերությունները վաղուց վատ են, բայց դա էլ ավելի կվատթարացնի դրանք»։
Քաղաքագետը չի ակնկալում ոչ երկու երկրների հարաբերությունների կարգավորում մոտ ապագայում, ոչ էլ ավելի դրամատիկ զարգացում.
«Եթե Վրաստանի կառավարությունը հիմնովին չփոխի իր քաղաքականության ուղղությունը, ինչն ինքնին սպասելի չէ, ապա հարաբերությունների բարելավում հավանաբար տեղի չի ունենա։ Սակայն դա չի նշանակում նաև իրադարձությունների դրամատիկ զարգացում։ Պարզապես վատ իրավիճակն էլ ավելի կվատանա»:
Վրացի փորձագետները՝ Ուկրաինայից դեսպանին արտաքսելու մասին
