Վրաստանը և կորոնավիրուսը․ հաջողո՞ւթյուն, թե՞ բախտ
Վրաստանը տարածաշրջանի իր հարևաններից տարբերվում է կորոնավիրուսով վարակվածների և մահվան դեպքերի համեմատաբար ավելի ցածր թվով։ Սակայն ապրիլի առաջին շաբաթում դեպքերի քանակը կտրուկ աճել է։ Երկրում վարակի տարածումը մոտենում է գագաթնակետին։ Համաճարակի դեմ պայքարի առաջին փուլը՝ զսպումը, փորձագետներն արդյունավետ են համարում։ Սակայն այժմ երկիրը մոտենում է նոր՝ գագաթնակետային փուլին, որը շատ ավելի բարդ է և ռիսկային։ Վրաստանում համաճարակի գագաթնակետն, ըստ տարբեր կանխատեսումների, ակնկալվում է ապրիլին–մայիսին։
Ինֆեկցիոն հիվանդությունների, ՁԻԱՀ–ի և կլինիկական իմունաբանության գիտագործնական կենտրոնի բժշկական տնօրեն Մարինա Էզուգբայան ամեն օր ժամը 10:30 և 19:30 հանդիպում է Թբիլիսիի ինֆեկցիոն հիվանդանոցի մուտքի մոտ հավաքված լրագրողներին և հաղորդում, թե կորոնավիրուսով քանի նոր վարակված է կենտրոն տեղափոխվել, ինչպիսին է նրանց վիճակը, արդյոք որևէ մեկն ապաքինվել է կամ որևէ մեկի վիճակը սրվել է։
Ապրիլի 20–ի դրությամբ՝ երկրում կորոնավիրուսով վարակման 399 դեպք կա։ Հիվանդներից չորսը մահացել են, 86–ն՝ ապաքինվել։
Վրաստանն՝ «արձագանքման առաջատար»
Վրաստանը տարածաշրջանի առաջին երկրներից էր, որը կորոնավիրուսի տարածման պատճառով տարբեր արգելքներ և սահմանափակումներ է կիրառել։
Սահմանափակումները սկսվել են հունվարի 29–ին, երբ Վրաստանը դադարեցրել է Չինաստանի հետ ավիահաղորդակցությունը, որտեղ արդեն մոլեգնում էր վարակը։
- Կորոնավիրուսն ու «վերջին օրերի եկեղեցին»։ Ինչո՞ւ Վրաց եկեղեցին չի չեղարկում պատարագները
- Բյուրոկրատական բացահայտումներ․ թե ինչպես է կորոնավիրուսը Բելառուսի պաշտոնյաներին ստիպել խոսել
Մարտի 21—ին, երբ վարակվածների թիվը հասնում էր 48–ի, երկրում արտակարգ դրություն հայտարարվեց։ Քաղաքային տրանսպորտն ու երկաթուղային հաղորդակցությունն ամբողջությամբ կասեցվեցին, անձնական ավտոմեքենաներով և տաքսիներով թույլատրվում էր երթևեկել երեք հոգուց ոչ ավելի։ Երեք հոգուց ավելի արգելված էր հավաքվել։
Պարետային ժամ է գործում երեկոյան իննից մինչև առավոտյան վեցն, ինչը նշանակում է, որ մարդկանց այդ ընթացքում արգելվում է փողոց դուրս գալ։
Պարբերաբար կարանտինի տակ են առնվում քաղաքներ և շրջաններ։
Շատերը քննադատում են կառավարության այս քայլերը, ոմանք՝ որովհետև կանոնների խստությունն ընտրական է (օրինակ, եկեղեցիների հավատացյալները հավաքվում են, բավականին բազմամարդ թաղումներ են լինում և այլն)։ Իսկ մյուսներն ասում են, որ դրակոնյան միջոցները, որոնք ձեռնարկվել են կառավարության կողմից, մարդկանց դատապարտում են սովամահ լինելուն։
Միաժամանակ, այն պատճառով, որ Վրաստանը կարողացել է երկարաձգել համաճարակի զսպման ժամկետը, կառավարության քննադատները շատ չեն։
Վրաստանի առողջապահական համակարգի աշխատակիցները նույնիսկ ծափողջույնների են արժանացել իրենց տներում փակված բնակիչներից։
Առողջապահական հարցերի փորձագետներն, այդ թվում՝ կառավարության քննադատները, կարծում են, որ երկրում վարակի դեմ պայքարի առաջին փուլը շատ լավ է անցել և առավելագույնս ժամանակ է շահվել, ինչը շատ կարևոր է։
Ըստ մասնագետների՝ առաջին փուլում աշխատել է երեք գործոն․
Նախևառաջ, Վրաստանը սպառնալիքն ի սկզբանե լուրջ է ընդունել և հույսը չի դրել նրա վրա, թե «սովորական գրիպի» հետ գործ ունի։ Այս դեպքում այն փաստը, որ Վրաստանն աղքատ երկիր է բավականին խնդրահարույց առողջապահական համակարգով, որոշակի առումով նրա օգտին էր։ Այլ կերպ ասած, աշխատել է «եթե նման բան է տեղի ունենում Իտալիայում, ի՞նչ է լինելու մեզ մոտ» բանաձևը, այդ պատճառով էլ երկիրն անմիջապես անցել է համաճարակից պաշտպանվելուն։
Երկրորդ գործոն․ ողջ գործընթացի ժամանակ կառավարության անդամները երկրորդ պլան են մղվել։ Այդ թվում՝ առողջապահության նախարար Եկատերինա Թիկարաձեն։ Կառավարությունը գործընթացը վստահել է համաճարակաբաններին, Հիվանդությունների վերահսկման կենտրոնի մասնագետներին։
Եվ երրորդ, շատ կարևոր գործոնը Թբիլիսիի արվարձանում գտնվող եռահարկ ապակեպատ շենքն է՝ Լուգարայի անվան գիտական կենտրոնը։ Լաբորատորիան, որի դեմ տարիներով պայքարում էր ռուսական պրոպագանդան, այդ թվում՝ վրացական ռուսամետ ռեսուրսների միջոցով, և այն անվանում էր Վրաստանում վտանգավոր վարակների տարածման կենտրոն, ցուցադրել է իր կարևորությունը հասարակության անվտանգության համար այս ճգնաժամային իրավիճակում։
Հենց այս լաբորատորիայում է անցկացվում կորոնավիրուսի PCR–թեստավորումը։ Այս ժամանակակից լաբորատորիայի պատրաստվածությունն է մեծ մասամբ հենց պայմանավորել այն, որ զսպման փուլը Վրաստանում այդքան երկար է տևել։
Լաբորատորիայի աշխատակիցներն աշխատում են օրը 24 ժամ երեք հերթափոխով։ Նմուշի մշակումն ու պատասխանի ստացումը տևում է 4-5 ժամ, և այդ պատասխանը ճշգրիտ է, սխալը գործնականում բացառվում է։
«Վրաստանն առաջատարն է արձագանքման առումով, և ես կարծում եմ, որ վրացիները պետք է շատ հպարտանան նրանով, որ Հիվանդությունների վերահսկման կենտրոնը Լուգարայի լաբորատորիայի հետ միասին հաջողության է հասել այն հարցում, որ հանրային առողջությունն առաջնահերթություններից մեկն է դարձրել։ Դա շատ տպավորիչ է», — մարտի 5–ն հայտարարել է Վրաստանում ԱՄՆ դեսպան Քելի Դեգնանը։
Թեստավորումը որպես քննադատության հիմնական առարկա
Ամենաթեժ քննարկումը, որը ծավալվել է երկրում, հենց թեստավորման շուրջ է։
Այժմ, երբ դեպքերի քանակն աճում է, ընդդիմությունը կառավարությանը մեղադրում է, որ այն ուշացնում է արագ թեստերի ներմուծումը՝ հայտարարելով, որ վարակվածների թիվը զգալիորեն ավելի բարձր է, քան հայտարարվում է։
Իր հարևանների, ինչպես նաև այլ եվրոպական երկրների համեմատ՝ Վրաստանում իրոք ավելի քիչ մարդ է հետազոտվել։ Օրինակ՝ ապրիլի 8–ի տվյալներով Վրաստանում, ընդհանուր առմամբ, 3271 թեստ է արվել, ինչը կազմում է 820 թեստ մեկ միլիոն բնակչության հաշվարկով (օրինակ՝ նույն ժամանակահատվածում Հայաստանում մեկ միլիոն բնակչության հաշվարկով 1840 թեստ է անցկացվել, իսկ Ադրբեջանում՝ 5257)։
Ինֆեկցիոն հիվանդանոցի տնօրեն Թենգիզ Ծերծվաձեն ասում է, որ մինչև հիմա Վրաստանում թեստեր շատ չեն արվել, բայց դրանք արվել են նպատակային, «ճիշտ ալգորիթմով»։
Ապրիլի 9–ին Վրաստանում հաստատվել է թեստավորման նոր ալգորիթմ։
Ավելի վաղ միայն ախտանշաններ ունեցողների թեստավորում էր անցկացվում, որոնք արտասահմանում են եղել կամ շփվել են արտասահմանից վերադարձածի հետ։ Այժմ թեստավորվողների թիվը զգալիորեն կավելանա։
Ախտանշաններով և ճամփորդությունների պատմություն ունեցող քաղաքացիներին զուգահեռ՝ այդ ցուցակում նեռվել են նաև նրանք, ովքեր քրեակատարողական հիմնարկներում են, ծերանոցների կենվորներն ու աշխատակիցները, զինված ուժերի ծառայողները, հոգեբուժարանների հիվանդները, վանքերում գտնվող հոգևորականները, հիվանդների մեծ հոսք ունեցող հիվանդանոցների բուժանձնակազմը։ Նրանք բոլորն արագ թեստերով կթեստավորվեն։
«Ոչ ոք պատրանք չունի, որ մենք այնքան դեպք ունենք, որքան այժմ արձանագրված է։ Պարզապես խոսքը հազարների մասին չէ, ինչպես շատերը պնդում են։ Այնուամենայնիվ, հավանաբար, մի քանի հարյուր (չգրանցված) դեպք կա», — ասում է վարակաբան Մայա Բուցաշվիլին։
Ինչպիսի՞ն է լինելու այդ գագաթնակետը։ Կանխատեսումներ
Ըստ տարբեր կանխատեսումների՝ Վրաստանում գագաթնակետն ակնկալվում է ապրիլի վերջին կամ մայիսի սկզբին։
Հիվանդությունների վերահսկման ազգային կենտրոնի ղեկավար Ամիրան Գամկրելիձեի խոսքով՝ առողջապահության նախարարությունը վարակի տարածման երեք սցենար է դիտարկում։
Գամկրելիձեն առավել իրատեսական է համարում այս սցենարը․
«Ապրիլի վերջին վարակված կլինի 1000–1200 մարդ։ Իհարկե, ապաքինվածների թիվը նույնպես կավելանա։ Մենք չենք ուզում երկրաչափական պրոգրեսիա ունենալ, այդ պատճառով էլ խնդրում ենք հետևել հորդորներին։ Դրանցից հիմնականը սոցիալական հեռավորություն պահպանելն է»։
Գամկրելիձեն չի հստակեցրել մյուս երկու սցենարների մանրամասները։ Ըստ առողջապահության նախարար Եկատերինա Թիկարաձեի՝ վատթարագույն դեպքում Վրաստանում շուրջ 400 լուրջ հիվանդ կլինի։
Հիվանդների ակնկալվող հոսքին դիմակայելու համար մոտ 40 այսպես կոչված «տենդի կենտրոն» է ստեղծվելու, հենց այնտեղ պետք է դիմեն մարդիկ, որոնք բարձր ջերմություն ունեն։ «Տենդի կենտրոնները» սովորական շրջանային պոլիկլինիկաներն են, որտեղ առանձին գոտի կստեղծվի բարձր ջերմություն ունեցողների համար, որպեսզի այդ հոսքը չխանգարի մյուս հիվանդներին։
Ինչ վերաբերում է խոշոր կլինիկաներին, որտեղ բուժում են կորոնավիրուսով վարակվածներին, ապա Վրաստանի տարբեր քաղաքներում դրանք 20–ն են՝ Թբիլիսիում, Քութայիսիում, Բաթումում, Գորիում և Զուգդիդիում։
Ընդհանուր առմամբ, երկրում մոտ 15 հազար հիվանդամահճակալ և թոքերի արհեստական օդափոխման 2 հազար սարք կա։
Ըստ առողջապահության նախարարության՝ այս փուլում երկիրը կարող է միաժամանակ սպասարկել մինչև 3500 միջին և ծանր հիվանդների հիվանդանոցներում և ավելի քան 5 հազար մարդու՝ կարանտինային գոտում։
Գագաթնակետի ժամանակահատվածի պլանը հետևյալն է․ թեթև ախտանշաններով հիվանդները մնալու են տանը որքան հնարավոր է երկար։ Եվ եթե հիվանդը տանն առանձին սենյակ չունենա մեկուսանալու համար, կամ խնամակալ և կերակրող չունենա, կամ եթե ընտանիքի անդամները կարող են ռիսկի ենթարկվել, այդ հիվանդը կտեղափոխվի կարանտինային գոտի։
Տանը բուժվելու կարգն արդեն մշակվել է թեթև ախտանշաններով հիվանդների համար․ նրանց բուժումը լինելու է առաջնային օգնության բաժանմունքների՝ ընտանեկան բժիշկների և հենց հիվանդների ձեռքում։
Միաժամանակ իշխանությունները նախազգուշացնում են, որ առողջապահական համակարգի հնարավորությունները սահմանափակ են․ ապրիլի 15–ին առողջապահության նախարարը հայտարարել է, որ երկրում մասնագետների պակաս կա։ Մասնավորապես, 488 ռեանիմատոլոգները միաժամանակ կարող են հոգ տանել 1200 հիվանդի համար, իսկ 256 վարակաբանները՝ 850։ Ըստ նախարարի գնահատկանի՝ ճգնաժամ ու համակարգի գերծանրաբեռնվածություն կլինի, եթե վարակվածների թիվը սկսի աճել օրական 400-500–ով։
«Հոսպիտալային հատվածը թերևս պատրաստ է, և հույս ունեմ, որ հիվանդների հոսքն այնքան էլ մեծ չի լինի, և տեղերի քանակը կբավականանցնի», – ասում է վարակաբան Մայա Բուցաշվիլին։
Նա նաև կարևոր է համարում բնակչության հետ ճիշտ շփումը, որին պետք է բարոյապես նախապատրաստել վարակման դեպքերի աճին։
Եկեղեցին՝ ռիսկի գլխավոր խո՞ւմբ
Արտակարգ դրության սահմանմամբ կառավարությունը կտրուկ կրճատել է ներքին միգրացիան։ Քիչ թե շատ կարգուկանոն է սահմանվել մթերային խանութներում․ շատ վայրերում մարդկանց թիվը, նրանց միջև հեռավորությունն ու սանիտարական միջոցները խիստ վերահսկվում են։
Միակ ինստիտուտը, որին պետությունը ոչ բանակցություններով, ոչ նախազգուշացումներով չի կարողացել ստիպել հետևել արտակարգ դրության կանոններին, եկեղեցին է։
Մինչև այսօր չեն դադարեցվել ոչ միայն ծառայությունները վրացական եկեղեցիներում, այլև այն, որ հավատացյալները հաղորդություն են ստանում ընդհանուր սպասքով։
Ապրիլի 19–ին Վրաստանում ուղղափառ հավատացյելնրը նշեցին Զատիկը։ Երկրի իշխանությունները եկեղեցու հետ պայմանավորվել էին, որ պատարագներն անցկացվելու են միայն մեծ եկեղեցիներում, միայն հեռավորության և պարետային ժամի պահպանմամբ։
Չնայած նրան, որ Զատկի օրը տրանսպորտը չէր աշխատում, և տոն օրերին արգելված էր ավտոմեքենաներով տեղաշարժը, չնայած նման հավաքների վտանգների և վարակի հնարավոր բռնկման մասին վարակաբանների նախազգուշացումներին՝ որոշ եկեղեցիներում բավականին շատ հավատացյալներ էին հավաքվել, թեև մեծ մասամբ նրանք ձգտում էին հեռավորություն պահպանել։
