Կարանտին կամ ինքնամեկուսացում Վրաստան ժամանելուց հետո․ ինչպե՞ս պաշտպանել սեփական իրավունքները
Կորոնավիրուսի համավարակի մեկնարկից ի վեր Վրաստանի սահմանները փակ են։ Երկրի քաղաքացիներն արտասահմանից վերադառնալիս պարտավոր են 14-օրյա պարտադիր կարանտին անցնել։ Գրեթե բոլորին տեղավորում են երկրի տարբեր շրջաններում գտնվող հյուրանոցներում պետության հաշվին՝ առանց տեղակայման վայրի ընտրության իրավունքի։
Այս գործընթացի միջոցով անցել է արդեն մոտ 20 հազար մարդ։
Սակայն այդ մարդկանցից քչերը գիտեին, որ շատ դեպքերում իրենք սեփական տանն ինքնամեկուսանալու իրավունք ունեն, արդյունքում՝ այդ իրավունքից դեռևս քչերն են օգտվել։
Առցանց դատ
Իրավաբան և իրավապաշտպան Աննա Արգանաշվիլին ԱՄՆ–ից ամուսնու և 11–ամյա որդու հետ հունիսի վերջին վերադառնալուց հետո առաջինն էր, ով կարողացել է կարանտինն ինքնամեկուսացմամբ փոխարինել՝ դատարան դիմելով։ Այնուհետև օգնել է երեխաներով մյուս ընտանիքներին նույնն անել։
Ինչպես պատմել է Աննա Արգանաշվիլին JAMnews–ին տված հարցազրույցում, վերադառնալուց առաջ նա ուշադիր ուսումնասիրել է օրենքն ու իմացել, որ կարանտինին այլընտրանք կա՝ ինքնամեկուսացումը, որը կարելի է տանն անցնել։
• «Հույս է հայտնվել, որ մարդիկ կփոխվեն»։ Համերաշխություն տրանսգենդեր անձանց հետ Վրաստանում
• Սթրեսները համավարակի ժամանակ։ Հոգեթերապևտի կարծիքը
Օրենքում նշված են քաղաքացիների խմբերը, որոնք հնարավորություն ունեն անելու դա։ Խոսքը դիվանագետների, հատուկ պահանջներ ունեցողների, ինչպես նաև անչափահաս երեխաների մասին է։ Բացի այդ, այնտեղ նշված է, որ կարող են ինքնամեկուսացման անցնելու այլ պատճառներ էլ լինել։
«Ժամանելուց առաջ մենք ինքնամեկուսացման հարցում ուղարկեցինք, սակայն մեզ այդպես էլ ոչ ոք չպատասխանեց․․․ Երբ ժամանեցինք, տեսա, որ գործընթացը բավականին անկազմակերպ է։ Ստիպված էինք մի քանի ժամ հերթ կանգնել, ոչ ոք չէր նայում, թե ով որտեղից է եկել, որ ծերեր և երեխաներ կան․․․ Մեզ ասացին, որ մեր ազգանունները չկան ինչ–որ հատուկ ցանկում, և իրենք ոչինչ չգիտեն մեր դիմումի մասին», — պատմում է Աննան։
Արդյունքում՝ ընտանիքին մյուս ժամանածների հետ հյուրանոց են ուղարկել։
«Հյուրանոցում ես միանգամից հասկացա, որ վայրը, որն ընդունելի է մեծի համար, անընդունելի է երեխայի համար։ Երեխան պետք է շարժվի, նա չի կարող ամբողջ օրը մահճակալին պառկել կամ 90 աստիճան անկյամբ աթոռի վրա նստել, նրան անհրաժեշտ է զբոսանք, իր իրերը, հատուկ սնունդ, հատուկ հիգիենա»։
Արդյունքում՝ Աննան որոշել է դատարան դիմել։
«Կարանտինը միայն բժշկական միջոց չէ։ Մարդու իրավունքների տեսանկյունից այն ազատության սահմանափակում է, գրեթե նույնպիսի, ինչպիսին են բանտն ու ձերբակալությունը։
Ազատությունը երաշխավորվում է մեր Սահմանադրության, միջազգային իրավունքի կողմից և պետք է որոշակի նյութական և ընթացակարգային երաշխիքներով ուղեկցվի։ Այսինքն՝ բոլոր դեպքերում, երբ իմ ազատությունը սահմանափակվել է, այդ որոշումը պետք է հիմնավորված, օրինական և համաչափ լինի, այսինքն՝չպետք է անցնի անհրաժեշտի սահմանը»։
Նա հայցն առցանց է ներկայացրել՝ արդեն կարանտինի մեջ լինելով, մասնակցել է դատական նիստին տեսակոնֆերանսի ռեժիմով։ Արդյունքում՝ ընտանիքը կարողացել է լքել հյուրանոցը՝ կարանտինում անցկացնելով 11 օր 14–ի փոխարեն։ Աննան կարծում է, որ իր դեպքում այնքան էլ կարևոր չէ, թե արդյունքում քանի օր է ընտանիքը շահել․ կարևոր է, որ նախադեպ է ստեղծվել, որից կարողացել են օգտվել նաև այլ ընտանիքներ, ընդ որում՝ արդեն առանց դատարան դիմելու․
«Այդ որոշումից բառացիորեն երկու օր անց իմացա դեպքերի մասին, երբ երեխաներին ինքնամեկուսացրել էին։ Ինչպես նաև բոլոր նրանք, ովքեր հետո մեր կազմակերպություն էին դիմել, տեղափոխվել էին հյուրանոցներից»։
Ինչո՞վ է ինքնամեկուսացումը տարբերվում կարանտինից
Ինչպես բացատրում է Աննա Արգանաշվիլին, ինքնամեկուսացման իրավունքից դիվանագետներից, երեխաներով և հատուկ պահանջներով անձանցից բացի կարող են օգտվել բոլոր նրանք, ովքեր կարող են հիմնավորել, որ իրենց դա անհրաժեշտ է՝ բժշկական ցուցումների, հոգեկան խնդիրների կամ որևէ այլ պատճառով։
Ինքնամեկուսացումը ենթադրում է սեփական բնակարանում գտնվելը, սակայն տեղաշարժի և մարդկանց հետ շփման փաստացի նույն սահմանափակումներով, ինչ հյուրանոցային կարանտինի դեպքում։
Հատուկ ծառայությունները դեռ ընտանիքի գալուց առաջ են բնակարանը ստուգում, որ համապատասխանի ինքնամեկուսացման ռեժիմի պահանջներին։ Իսկ կարանտինի ժամանակ գրեթե ամեն օր, երբեմն էլ՝ օրական մի քանի անգամ գալիս են ստուգելու։
Ինքնամեկուսացման դեպքում ռեժիմի պահպանման համար պատասխանատու է քաղաքացին, իսկ դրա խախտումը պատժվում է տուգանքով։
Կարանտինը հանգստավայր չէ
«Պատկերացում կա, որ կարանտինը լավ հյուրանոցում անցկացնելը հաճելի բան է։ Սակայն անգամ լավ հյուրանոցի համարում դուք բացարձակ մենակ եք։ Ձեզ մոտ ոչ ոք չի գալիս։ Չեք կարող նույնիսկ բացել դուռն ու դուրս նայել՝ տագնապի ազդանշան է միանում։ Կարծում եմ, որ այդ ամենի ազդեցությունը հոգեկան առողջության վրա այնքան լուրջ է, որ (կարանտինում գտնվող անձանց) անհրաժեշտ են մասնագետի հաճախակի այցեր, որը կհարցներ, թե ինչպես է մարդը զգում այսօր։ Սակայն, ցավոք, նման բան տեղի չի ունենում», — ասում է Աննան։
Նրա խոսքով՝ կարանտինի ժամանակ երեխաներին նույնպես մանկաբույժի ծառայություններ չեն տրամադրվում, թեև դա անհրաժեշտ է։
«Դրանով է կարանտինը տարբերվում ինքնամեկուսացումից։ Մեր բնակարանում իրավիճակն այլ է, պայմանները՝ նույնպես։
Պետության գլխավոր փաստարկն այն է, որ նա ֆինանսավորում է բավականին թանկարժեք կարանտինային միջոցառումներ, և քաղաքացիները ծախսեր չեն կրում։ Սակայն որպես քաղաքացի մեր փաստարկն այն է, որ, երբ պետությունը վճարում է, նա պետք է վերահսկի որակը։ Այսինքն՝ չպետք է այնպես լինի, որ պետությունը վճարում է մասնավոր հյուրանոցի, իսկ նա ինչ ուզում՝ անում է։ Այդ մասնավոր հյուրանոցն այդ պահին ինձ համար պետությունն է, այսինքն՝ ինձ նման պայմանների մեջ է դրել պետությունը»։
Ըստ իրավապաշտպանի, այժմ միասնական չափանիշներ չկան, որոնց պետք է համապատասխանեն կարանտինի ժամանակ քաղաքացիներ տեղավորող հյուրանոցների պայմանները։ Նա ստիպված է եղել երկար վիճել հյուրանոցի ղեկավարության հետ սենյակում վատ աշխատող օդափոխիչի պատճառով։
Կարանտինի պայմաններից դժգոհություն ունենալու դեպքում Աննա Արգանաշվիլին խորհուրդ է տալիս, նախևառաջ, դիմել հյուրանոցի ղեկավարությանը, եթե դա օգուտ չի տալիս՝ Արտակարգ իրավիճակների համակարգման կենտրոն։
