Վրաստան․ խորհրդարանական ընտրություններ-2020։ Ի՞նչ է պետք իմանալ դրանց մասին
Հոկտեմբերի 31-ին Վրաստանում խորհրդարանական ընտրություններ կանցկացվեն․ երկրում տասներորդ գումարման խորհրդարան կընտրվի։
Վրաստանը խորհրդարանական հանրապետություն է, այդ պատճառոով էլ նա, ով կհաղթի այս ընտրություններում, երկիրը կղեկավարի հաջորդ չորս տարվա ընթացքում։
Ինչո՞ւ են այս ընտրությունները «պատմական» համարվում
1. Եթե «Վրացական երազանք» կուսակցությունը, որը երկիրը ղեկավարում է վերջին ութ տարիների ընթացքում, վստահաբար հաղթի հոկտեմբերի 31-ին, այն կդառնա Վրաստանի առաջին իշխող կուսակցությունը, որը երրորդ ժամկետն է պաշտոնավարում։
2. Սակայն միաժամանակ բարձր է հավանականությունը, որ ոչ մի քաղաքական ուժ չի կարողանա բավականաչափ ձայն հավաքել՝ ինքնուրույն կառավարություն ձևավորելու համար, այդ պատճառով էլ օրակարգում կլինի կոալիցիոն կառավարության ձևավորումը, որը կազմված կլինի տարբեր կուսակցություններից։ Վրաստանում նախկինում երբեք նման բան չի եղել։
3. Բացի այդ, սրանք առաջին խորհրդարանական ընտրություններն են լինելու, երբ երկրում խորհրդարան է ընտրվելու հիմնականում համամասնական համակարգով։
Սահմանադրական փոփոխությունների համաձայն՝ 150-տեղանոց խորհրդարանում 120 պատգամավոր ընտրվելու է համամասնական համակարգով՝ կուսակցական ցուցակներով, և միայն 30-ը՝ մեծամասնական միամանդատ ընտրատարածքներից։ (Նախկինում 77 պատգամավոր ընտրվում էր կուսակցական ցուցակներով, 73-ը՝ մեծամասնական համակարգով։ Այժմ Վրաստանում 73-ից 30 մեծամասնական ընտրատարածք է մնացել)։
4. Եվս մեկ կարևոր փոփոխությունն այն է, որ այս ընտրություններում նախընտրական շեմը մեկ տոկոս է, այսինքն՝ ընտրողների մեկ տոկոսի աջակցությունը ստացած կուսակցությունը կարող է իր պատգամավորին խորհրդարան անցկացնել։ Սա նշանակում է, որ անգամ ոչ մեծ կուսակցություններն օրենսդիր մարմնում հայտնվելու հնարավորություն ունեն, և դրա արդյունքում երկիրը կարող է ունենալ ավելի բազմազան խորհրդարան, քան երբևէ նախկինում։
Առաջին ընտրությունները համավարակի օրերին
Այս ընտրությունների առանձնահատկությունն այն է, որ նախընտրական արշավի ակտիվ փուլն, ինչպես նաև ընտրությունների օրը համընկել է երկրում կորոնավիրուսի լուրջ բռնկման հետ։
Հոկտեմբերին օրական երկրում գրանցվում է մինչև երկու հազար վարակման դեպք։
2012 թ․ Խորհրդարանական ընտրությունների արդյուքնները․ «Վրացական երազանք»՝ 54,97 տոկոս, «Ազգային շարժում» (նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլիի կուսակցությունը)՝ 40,34 տոկոս
2016 թ․ Խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները․ «Վրացական երազանք»՝ 48,68 տոկոս, «Ազգային շարժում»՝ 27,11 տոկոս, «Հայրենասերների դաշինք»՝ 5 տոկոս
2018 թ․ Նախագահական ընտրությունների արդյունքները․ նախագահ ընտրելու համար երկու փուլ պահանջվեց։ Առաջին փուլում «Վրացական երազանքի» աջակցությունը վայելող թեկնածու Սալոմե Զուրաբիշվիլին հավաքեց 38,64 տոկոս ձայն, իսկ ընդդիմադիր «Միացյալ ազգային շարժման» թեկնածու Գրիգոլ Վաշաձեն՝ 37,74 տոկոս ձայն։ Երկրորդ փուլում Զուրաբիշվիլին հավաքեց 59,52 տոկոս ձայն, Վաշաձեն՝ 40,48 տոկոս ձայն։
Այնուամենայնիվ, ընտրություններն ամեն դեպքում կայանալու են։ Բոլոր ընտրատեղամասերն ապահովվելու են դիմակներով, պահպանվելու է երկու մետր պարտադիր հեռավորությունն ու ձեռքերի ախտահանման կանոնը։
● Վրաստանում հաստատել են անվտագության ընթացակարգերը գալիք ընտրություններում քվեարկելիս
Սակայն կորոնավիրուսի պատճառով հազարավոր քաղաքացիներ չեն կարող մասնակցել ընտրություններին։
Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը շարժական քվեատուփեր կուղարկի կորոնավիրուսով վարակվածներին և ինքնամեկուսացվածներին, սակայն այդ ընտրողների գրանցման ճանապարհին բազում բյուրոկրատական խոչընդոտներ եղան, այդ պատճառով էլ շատերին դա չհաջողվեց։ Բացի այդ, գրանցվել կարելի էր միայն մինչև հոկտեմբերի 27-ն, այսինքն՝ նրանք, ում մոտ վարակն ախտորոշվել է այդ ամսաթվից հետո, չեն կարող քվեարկել։
● Վրաստան․ հազարավոր ընտրողներ չեն կարող քվեարկել կորոնավիրուսի պատճառով
Ո՞վ է իրավունք ունենալու կառավարություն ձևավորել
Ըստ նոր օրենսդրության՝ կառավարություն կարող է ձևավորել կուսակցությունը, որը համամասնական ընտրություններում հավաքել է ոչ պակաս, քան 40,5 տոկոս ձայն։ Եթե կուսակցության արդյունքը դրանից պակաս է, այն չի կարող միայնակ ձևավորել կառավարություն, անգամ եթե հաղթի բոլոր մեծամասնական շրջաններում։
Սակայն 40,5 տոկոսն, այնուամենայնիվ, մեծամասնություն չի նշանակում, որն անհրաժեշտ է կառավարություն ձևավորելու համար։ Այն նշանակում է ընդամենը 48 տեղ, իսկ խորհրդարանում կառավարության հաստատման համար 150 պատգամավորների մեծամասնության՝ 76-ի աջակցությունն է պետք։ Այսինքն՝ կուսակցություններին, որոնք կհաղթահարեն 40,5 տոկոս շեմը, կառավարություն ձևավորելու համար կպահանջվի լրացուցիչ 28 տեղ։ Այն կամ պետք է 28 տեղ ստանա մեծամասնական ընտրատարածքներից, կամ մտածի այլ կուսակցության հետ կոալիցիայի մասին։
Դաշինքներ, կուսակցություններ, առաջնորդներն ու նրանց նախընտրական մարտավարությունը
Ընտրություններին մասնակցում է 48 քաղաքական կուսակցություն և երկու նախընտրական դաշինք։
Բոլոր հարցումների համաձայն՝ իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցությունը համամասնական ընտրություններում առավելագույն քանակությամբ ձայն կհավաքի։
«Վրացական երազանքի» նախընտրական ռազմավարությունն, ինչպես նախորդ ընտրություններին, հիմնված է ընդդիմադիր «Միացյալ ազգային շարժմանը» և նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլիին դիմակայություն կազմելու վրա։
Ինչպես նախորդ ընտրություններին, այս անգամ էլ քվեարկությունից մի քանի օր առաջ կառավարությունում սկսել են խոսել այն մասին, որ ընդդիմությունը պատրաստվում է զինված ապստամբության։
Միլիարդատեր, «Վրացական երազանքի» առաջնորդ և երկրի ոչ ֆորմալ ղեկավար Բիձինա Իվանիշվիլին այս անգամ ակտիվ մասնակցություն չի ունենում նախընտրական գործընթացում։
Ընտրությունների նախաշեմին նա մասնակցում էր մի քանի առանցքային միջոցառումների՝ կուսակցական ցուցակի առաջին քսան անունների ներկայացմանը և այլն։ Ընտրություններին Իվանիշվիլիի մասնակցությունն արտահայտվել է նրանով, որ փողոցներում նրան պատկերող պաստառներ են փակցված։
«Վրացական երազանք» կուսակցության ցանկում առաջին համարը ներկայիս վարչապետ Գիորգի Գախարիան է։ Իշխող թիմը հայտարարում է, որ հաղթանակի դեպքում նա վարչապետ կմնա։
«Միասնական ազգային շարժում – Միացյալ ընդդիմություն» նախընտրական դաշինքը երկրորդ տեղն է զբաղեցնում կուսակցությունների վարկանիշում։ Այդ կուսակցության առաջնորդը երրորդ նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին է, որը ներկա պահին Ուկրաինայում է, սակայն հեռահար մասնակցում է Վրաստանի քաղաքական ընթացիկ գործընթացներին։ Սաակաշվիլին գրեթե ամեն օր ելույթ է ունենում հեռուստաալիքներով, նա ակտիվ է Ֆեյսբուքում։ Ընտրություններից մի քանի օր առաջ քաղաքացիները SMS-հաղորդագրություն են ստացել Սաակաշվիլիի անունից, որում նա դիմում է բյուջետային կազմակերպությունների աշխատակիցներին և խոստանում, որ նրանց չի ազատի աշխատանքից, եթե հաղթի ընտրություններում։
Ընդդիմությունը միավորվե՞լ է
Ընդդիմությունն այս ընտրություններին մեկ դաշինք չի կազմել և նախընտրական կոալիցիա չի ձևավորել, թեև ընդդիմադիր կուսակցությունների մեծ մասը կարևոր պայմանավորվածություններ է ձեռք բերել ինչպես ընտրական գործընթացի, այնպես էլ այն գործողությունների վերաբերյալ, որոնք անհրաժեշտ է ձեռնարկել հաղթանակի և կոալիցիոն կառավարության ձևավորման դեպքում։
Այսպես կոչված «Ընդդիմադիր միասնության» մեջ ներառված է մոտ 30 մեծ ու փոքր կուսակցություն՝ «Ազգային շարժում», «Եվրոպական Վրաստան», Լեյբորիստական կուսակցություն, «Գիրչի» և այլն։
Ընդդիմությունը մի քանի կարևոր պայմանավորվածություններ է ձեռք բերել․
● Ընդդիմությունն ընդհանուր թեկնածուներ է առաջադրել Թբիլիսիի բոլոր մեծամասնական ընտրատարածքներում։
● Ինչ վերաբերում է շրջաններին, ապա այստեղ յուրաքանչյուր կուսակցություն իր թեկնածուն ունի, սակայն նրանք պայմանավորվել են միմյանց աջակցել երկրորդ փուլում։ Նրանք հռչակագիր են ստորագրել, որով հաստատում են, որ ընտրություններում միմյանց ձայներն են պաշտպանելու։
● Ընդդիմությունը համաձայնել է իշխանության գալու դեպքում արդարադատության համակարգի վերակազմավորում սկսել, ինչպես նաև տնտեսական բարեփոխումներ իրականացնել։
Սակայն ամեն ինչ այդքան հեշտ չէ։
Եթե օրակարգում լինի կոալիցիոն կառավարության ձևավորման հարց, ապա այդ մասին պայմանավորվելը հեշտ չի լինի։ Ընդդիմադիր կուսակցությունների միջև առաջին տարաձայնություններն արդեն առաջացել են, դա վարչապետի թեկնածուի հարցն է։
«Միասնական ազգային շարժումը» ներկայացրել է Միխեիլ Սաակաշվիլիին՝ որպես վարչապետի թեկնածու, ինչն անընդունելի է շատ այլ ընդդիմադիր կուսակցությունների, օրինակ՝ նրա նախկին համախոհների՝ «Եվրոպական Վրաստան» կուսակցության համար։
«Աղմաշենեբելիի ռազմավարություն» կուսակցության հիմնադիր Գիորգի Վաշաձեն նույնպես վարչապետի իր թեկնածությունն է առաջադրել։
Կուսակցությունների մեծ մասը վաղաժամ է համարում խոսել կառավարության ղեկավարի թեկնածուների մասին ընտրություններից առաջ։
Արդյո՞ք ռուսամետ կուսակցություններ կան
Ընտրություններին մասնակցող 48 կուսակցություններից և երկու դաշինքներից ոչ մեկը բացահայտ չի խոսում այն մասին, որ Վրաստանը պետք է իր ապագան կապի Ռուսաստանի հետ և վերադառնա նրա ուղեծիր։
Սակայն դա չի նշանակում, որ երկրում ռուսամետ ուժեր չկան։
«Հայրենասերների դաշինքը»՝ Իրմա Ինաշվիլիի գլխավորությամբ, ամենամեծ ժողովրդականությունն է վայելում ռուսամետ կուսակցությունների շրջանում։ Ըստ տարբեր հարցումների՝ այս կուսակցությունը 3-5% վարկանիշ ունի։
Այն չի մասնակցում ընդդիմադիր միությանը և, ինչպես նշում են փորձագետներն, այն իշխանության «արբանյակն» է։ Եվ եթե նրան պետք լինի, կօգնի կոալիցիոն կառավարության ձևավորմանը։
«Դեսյե» լրագրողական հետազոտությունների պլատֆորմը, որը հիմնել է ռուսական ընդդիմության առաջնորդ Միխայիլ Խոդորկովսկին, փաստաթղթեր է հրապարակել, որոնցում նշվում է, որ «Հայրենասերների դաշինքը» ֆինանսավորում է Ռուսաստանն, իսկ նրա նախընտրական արշավը պլանավորում են ռուսական իշխանությունների հետ կապված անձինք, որոնք այդ մասին հաշվետվություն են ներկայացնում պետական կառույցներին։
Այս կուսակցությունն աչքի է ընկնում հակաարևմտյան և հակաթուրքական նախընտրական հռետորաբանությամբ՝ ռուսական սպառնալիքից ուշադրությունը շեղելու համար, կարծում են փորձագետները։
Օրինակ՝ կուսակցության նախընտրական պաստառներից մեկում պատկերված է Վրաստանի քարտեզը, որտեղ Աչարա շրջանը նույն գույնով է նշված, ինչ օկուպացված համարվող Աբխազիան և Հարավային Օսիան։ Գովազդային վահանակի վրա երեք սլաք է նշված, որոնք ուղղված են Թուրքիայի կողմը, իսկ տեքստը քաղաքացիներին կոչ է անում «պաշտպանել Աչարան»։
Նախընտրական հաշվարկներ։ Ընդհանուր քանի՞ ընտրող, ընտրատեղամաս կա և այլն
Վրաստանում ընդհանուր առմամբ 3 մլն 526 հազար 023 ընտրող կա։ Նրանցից 14 170-ն արտասահմանում են։ (Դա 2 635 ընտրողով պակաս է, քան 2018 թ-ի խորհրդարանական ընտրությունների երկրորդ փուլում։ Այն ժամանակ գրանցվել էր 3 528 658 ընտրող)։
Ընդհանուր առմամբ, Վրաստանում 30 ընտրատարածք կա։ Արտասահմանում բացվել է 55 ընտրատեղամաս։
Ամենախոշոր ընտրատարածքը № 23-ն է, որում գրանցված է 155 հազար 010 ընտրող։ Դրա մեջ է մտնում Քութայիսի քաղաքը։
Թբիլիսիի ամենամեծ ընտրատարածքը № 5 Սամգորին է։
Կորոնավիրուսով վարակվածների և ինքնամեկուսացվածների համար նախատեսված է 149 շարժական քվեատուփ։
