Պատերազմի սառեցում և բանակցություններ ՌԴ հետ. ի՞նչ սցենարներ է պատրաստում Արևմուտքն Ուկրաինայի համար
Սցենարներ Ուկրաինայի համար
Նյութը՝ ուկրաինական «Заборона» անկախ պարբերականի
Արդեն երկրորդ տարին է, ինչ Ուկրաինան ոչ միայն ապահովում է իր պաշտպանությունը, այլև աստիճանաբար ազատագրում է օկուպացված տարածքները։ 2023 թվականին շեշտը դրվեց Ուկրաինայի զինված ուժերի գարուն-ամառ մեծ հակահարձակման և մեր դիրքերի զգալի բարելավման վրա։ Նախագահի աշխատակազմը նույնիսկ հայտարարություններ է արել Ղրիմում Ուկրաինայի քաղաքացիների համար ամառային սեզոնի բացման մասին, սակայն իրականում ամեն բան ոչ միայն պարզ չէ, այլև շատ բարդ է։
Նոյեմբերին Ուկրաինայի Զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար Վալերի Զալուժնին սյունակ է գրել The Economist ամսագրի համար, հայտարարել է՝ Ուկրաինայի պատերազմը թևակոխում է նոր փուլ՝ վերածվելով դիրքային քայքայման պատերազմի: Այս անկեղծ ճշմարտությունը դրդել է Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի հակաուկրաինական քաղաքական ուժերին կասկածի տակ դնել, եթե ոչ ամբողջ Ուկրաինային հետագա աջակցության նպատակահարմարությունը, ապա գոնե դրա մասշտաբները: Իսկ Արևմուտքում գնալով ավելի ու ավելի հաճախ են ակնարկվում ռուս-ուկրաինական հակամարտության դիվանագիտական լուծման անհրաժեշտության մասին։
«Заборона» -ի խմբագիր Սվետլանա Գուդկովան փորձագետների հետ քննարկել է պատերազմի քաղաքական ավարտի հնարավորություններն ու սցենարները։
Ուկրաինայի պատերազմը երկրորդ պլան է մղվում
Ուկրաինայի պատերազմի թեման աստիճանաբար անհետանում է արևմտյան առաջատար պարբերականների էջերից։ Ուշադրության ֆոկուսը հատկապես փոխվեց հոկտեմբերի 7-ին, երբ Համասը հարձակվեց Իսրայելի վրա, իսկ Իսրայելի պաշտպանության բանակը ռազմական գործողություն սկսեց Գազայի հատվածում։ Ռազմական փորձագետ Իվան Ստուպակն ասում է՝ նույնիսկ առանց դրա Եվրոպան և Միացյալ Նահանգները հեռվացել են Ուկրաինա Ռուսաստանի լայնածավալ ներխուժումից հետո առաջացած առաջին ցնցումից և ավելի ու ավելի են կենտրոնանում իրենց խնդիրների վրա, որոնք, ի թիվս այլ բաների, առաջացել են պատերազմի պատճառով:
«Մի քանի շաբաթ առաջ բրիտանացիներին հարցրի՝ ի՞նչ հետաքրքրություն է վայելում ուկրաինական պատերազմը Բրիտանիայում, արդյոք այս թեման առկա է տեղեկատվական հարթակներում։ Ցավոք, բոլորը պատասխանեցին, որ Ուկրաինան այլևս առաջին տեղում չէ։ Այո, նրանք ափսոսում են կատարվածի համար, բայց բոլորը խոսում են այն մասին, որ անհնար է մեզ մոտ այնքան գումար ներդնել, որքան 2022-2023 թվականներին։ Եթե Ուկրաինան մեծ հաջողություններ ցույց տար ռազմաճակատում, հնարավոր կլիներ ասել, որ մի քիչ էլ, և ամբողջ աշխարհը կճնշի ռուսներին։ Բայց կա նաև քաղաքական բաղադրիչ՝ փոխվում են կառավարությունները, փոխվում են կոալիցիաները, գալիս են նոր առաջնորդներ և աստիճանաբար նվազում է տրվող աջակցությունը»,- պարզաբանում է փորձագետը։
Եվրոպայում քաղաքական տրամադրությունների փոփոխության մասին է վկայում ծայրահեղ աջ կուսակցությունների աճող ժողովրդականությունը, նրանք դեմ են արտահայտվում Ուկրաինային ռազմական աջակցության տրամադրմանը: Համենայնդեպս, դա բացեիբաց հայտարարում է Սլովակիայի կառավարության նորընտիր ղեկավար Ռոբերտ Ֆիկոն և Նիդեռլանդների խորհրդարանական ընտրություններում հաղթած, ծայրահեղ աջ «Ազատություն» կուսակցության առաջնորդ Գերտ Վիլդերսը։ Այստեղ կարող եք ավելացնել նաև Պուտինի վաղեմի ընկեր և Հունգարիայի երկարամյա վարչապետ Վիկտոր Օրբանի անունը: Իհարկե, այս ամենը բացասաբար կանդրադառնա Ուկրաինային աջակցելու վրա։
ԱՄՆ. նախընտրական տուրբուլենտություն
Ուկրաինան օգնություն ստանալու հետ կապված խնդիրների մասին վերջին բացասական ազդակներից մեկը ստացել է դեկտեմբերի 7-ին, երբ ԱՄՆ կոնգրեսականները չկարողացան համաձայնության գալ Ուկրաինային, Իսրայելին և Թայվանին աջակցելու համար միջոցներ հատկացնելու օրինագծի քվեարկությանը։ Պաշտոնական հաղորդագրությունների համաձայն՝ Կիևին փող տալու դժկամությունը դրա հետ կապ չունի։ Ամբողջ հարցը Մեքսիկայի հետ սահմանի ամրապնդման հարցում դեմոկրատների և հանրապետականների միջև եղած տարաձայնությունների մասին է։ Բայց եթե Կոնգրեսում համաձայնության չգան, և օգնություն չտրամադրվի, դա շղթայական ռեակցիա կառաջացնի ԵՄ երկրների շրջանում։
«ԱՄՆ-ը մեզ համար կարևոր է, քանի որ եվրոպական երկրները համեմատվում են նրա հետ։ Պատկերացնենք, որ ԱՄՆ-ում համաձայնության չեն գալիս Ուկրաինային օգնություն հատկացնելու հարցում: Այդ ժամանակ շատ հավանական է իրադարձությունների այնպիսի զարգացումը, երբ Գերմանիան, Մեծ Բրիտանիան, Լեհաստանը և մյուսները մտածեն, թե ինչի՞ համար է դա իրենց պետք, կարո՞ղ են նրանք ինքնուրույն ոտքի կանգնեցնել Ուկրաինան և արդյոք չարժե՞ այլ տարբերակներ դիտարկել: Ես չեմ ասում, որ այդպես էլ կլինի, բայց նման տարբերակը լիովին հավանական է», — ասում է Իվան Ստուպակը:
Միջազգային հարցերով փորձագետ Մաքսիմ Նեսվիթայլովի կարծիքով՝ օգնության համատեղ փաթեթը Կոնգրեսը քվեարկության կդնի մինչև դեկտեմբերի 25-ը։ Բայց, ցավոք, Ուկրաինան փաստացի դառնում է ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի ներքաղաքական գզվռտոցների պատանդը, հատկապես ընտրությունների նախաշեմին։
«Կասկած չկա, որ հանրապետականները հասկանում են Ուկրաինային աջակցելու կարևորությունը ԱՄՆ-ի համար։ Բայց կա ներքաղաքական խնդիրների գործոն: Թեև ես չեմ կարծում, որ սա վկայում է աջակցությունից հրաժարվելու և ինչ-որ արտաքին քաղաքականության ռազմավարության փոփոխության մասին։ 2024 թվականը ռեկորդային տարի է լինելու ժողովրդավարական երկրներում կազմակերպվելիք ընտրությունների տեսանկյունից, դրանք հիմնականում մեր գործընկերներն են: Եվ որտեղ էլ որ նախընտրական քարոզարշավներ լինեն, կենտրոնանալու են ներքաղաքական հարցերի, այլ ոչ թե ուրիշներին օգնելու վրա»,- ընդգծում է միջազգային հարցերով փորձագետը։
Նա կանխատեսում է, որ 2024 թվականը լուրջ տուրբուլենտության տարի է լինելու ԵՄ-ում և ԱՄՆ-ում, ինչն էլ կդառնա պատճառ Ուկրաինային տրամադրվող աջակցության կրճատման համար։ «2024 թվականին մեզ համար գլխավորը դիմակայելն է և գլոբալ հաղթանակները 2025 թվականին պլանավորելը»,- կարծում է Նեսվիթայլովը։
Բանակցություններ Ռուսաստանի հետ
Միացյալ Նահանգները և ԵՄ-ն Ուկրաինայի հետ մեկնարկել են Ռուսաստանի Դաշնության հետ խաղաղության բանակցությունների շուրջ քննարկումները. նոյեմբերի սկզբին այս վերնագրով նյութ էր հրապարակվել ամերիկյան NBC News հեռուստաալիքի կայքում։ Վկայակոչելով ԱՄՆ երկու՝ նախկին և ներկա բարձրաստիճան պաշտոնյաների՝ լրագրողները գրում են, որ քննարկումները տեղի են ունեցել հոկտեմբերին՝ Ուկրաինայի պաշտպանության կոնտակտային խմբի հանդիպման ժամանակ։
Մի քանի օր անց Չեխիայի նախագահ Պետր Պավելը հայտարարեց բանակցային գործընթացի հավանական մեկնարկի մասին։ Ավստրիան նույնպես հույս ունի, որ Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև բանակցություններ տեղի կունենան։ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը նոյեմբերին ասել էր, որ «ժամանակը դեռ չի եկել», որ Ուկրաինան նստի բանակցությունների սեղանի շուրջ, նման որոշում պետք է կայացնի միայն Կիևը։ Բայց հնարավոր է՝ «արդար ու լավ բանակցություններ վարելու, սեղանի շուրջ վերադառնալու և Ռուսաստանի հետ լուծում գտնելու» ժամանակը դեռ գա:
Ընդ որում, Ուկրաինայում Ռուսաստանի Դաշնության հետ քննարկումները չեն դիտարկում։ Կա Ազգային անվտանգության և պաշտպանության խորհրդի որոշում, ըստ որի՝ արգելվում է լայնամասշտաբ պատերազմի կարգավորման շուրջ խաղաղ բանակցություններ վարել ահաբեկչական երկրի հետ, քանի դեռ իշխանության է Վլադիմիր Պուտինը:
Իվան Ստուպակն ասում է՝ իրականում Զելենսկին և Պուտինը կարող են և ստիպված չլինել միասին նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ: Եվ որպես օրինակ է բերում այն ձևաչափը, որով ՄԱԿ-ի միջնորդությամբ ստորագրվել է հացահատիկի համաձայնագիրը։
«Իհարկե, մենք հիմա բանակցությունների մասին չենք խոսում։ Բայց, որպես տարբերակ, համաձայնագիրը կարող է ստորագրվել ԱՄՆ-ի և Չինաստանի միջնորդությամբ, որտեղ Ուկրաինան իր ստորագրությունը կդնի մի թղթի վրա, իսկ Ռուսաստանը՝ մյուսի։ Սա տարբերակ է, որի դեպքում Վաշինգտոնն ու Պեկինն իրենց վրա պատասխանատվություն են վերցնում, որ պատերազմի մասնակից կողմերից յուրաքանչյուրը հավատարիմ կմնա պայմանավորվածություններին։ Միակ հարցն այն է, թե արդյոք ռուսները կանեն դա։ Ես 100%-ով հավատում եմ, որ չեն անի, քանի որ մեկ անգամ չէ, որ դա ապացուցել են»,- ասում է փորձագետը։
Մաքսիմ Նեսվիթայլովն ասում է՝ հենց դա պետք է Ուկրաինան հասցնի Արևմուտքին։ Նրա խոսքով՝ ցանկացած պատերազմ ավարտվում է բանակցություններով և պայմանագրերի ստորագրմամբ, և դա այսպես թե այնպես տեղի կունենա։ Բայց ներկայիս իրավիճակում մենք լավագույն դեպքում կստանանք սառեցված հակամարտություն, որը որոշ ժամանակ անց կվերսկսվի։
«Վատագույն դեպքում մենք Ռուսաստանին կտանք գործառնական դադար, որպեսզի նա ռեսուրսներ կուտակի։ Իհարկե, ճնշումներ կլինեն Արևմուտքի կողմից, մեզ համար դժվար կլինի գլուխ հանել դրանից։ Բայց մենք պետք է մեր դիրքորոշումը փոխանցենք և բացատրենք, որ չկա նման հաջողված դեպք, որը կհանգեցնի հակամարտության ավարտի և խաղաղության։ Ռուսաստանը չի դադարի ագրեսոր լինելուց, քանի դեռ իր գործողությունների համար լուրջ պատասխան չի ստացել, մինչև զգալի պարտություն չկրի։ Ուկրաինայի դեպքը պետք է օրինակ լինի աշխարհի բոլոր ագրեսորների և բռնապետների համար, որ քաղաքակիրթ աշխարհը լրջորեն արձագանքում է դրան։ Քանի դեռ դա չեն զգացել, իրենց ավելի վստահ են պահում»,- ասում է միջազգային հարցերով փորձագետը։
Հակամարտության հավանական սառեցում. որո՞նք են տարբերակներն ու Ուկրաինայի ապագան
Պատերազմի քաղաքական ավարտի սցենարների թվում Արևմուտքն ակտիվորեն դիտարկում է «կորեական» և «գերմանական» սցենարները։ ՆԱՏՕ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենն առաջարկում է ընդլայնել դաշինքի անվտանգության երաշխիքները Ուկրաինայի՝ միայն Կիևի կողմից վերահսկվող տարածքում, ինչպես եղավ Արևմտյան Գերմանիայի դեպքում 1955 թվականին։
Իսկ Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի ուժերի նախկին հրամանատար Ջեյմս Ստավրիդիսը կոչ է անում որոշ ժամանակ հաշտվել ՌԴ կողմից հարավ-արևելքի օկուպացիայի հետ և խաղաղություն հաստատել «կորեական» սցենարով։ Փոխարենը Եվրոպան և Միացյալ Նահանգները պետք է օգնեն վերականգնել Ուկրաինայի կողմից վերահսկվող տարածքը, զարգացնել տնտեսությունը և ապահովել անվտանգության երկաթյա երաշխիքներ, օրինակ՝ այնպես, ինչպես Հարավային Կորեան ստացավ Միացյալ Նահանգների լիիրավ գործընկերոջ կարգավիճակ՝ համաձայն 1953 թվականի պայմանագրի։
«Կարելի է դիտարկել «գերմանական», «կորեական» կամ նույնիսկ «ֆիննական» սցենարներ։ Այսպիսով, Ֆինլանդիայից խլել են իր տարածքի 10 տոկոսը, նման տարբերակ նույնպես կարող է լինել։ Իհարկե, սա տհաճ է, բայց աշխարհի վերջը չէ։ Բայց ցանկացած սցենարի դեպքում՝ լինի դա մեր հաղթանակը, թե զինադադարը, մենք պետք է սկսենք առավելագույն ռազմականացման գործընթաց, որպեսզի ռուսները դա տեսնեն և վախենան նորից մոտենալ»,- ասում է Իվան Ստուպակը:
Ռազմական փորձագետի կարծիքով՝ առաջին հերթին պետք է հույսը դնել սեփական ուժերի վրա, կառուցել պաշտպանական արդյունաբերություն: ՆԱՏՕ-ին անդամակցելը նույնպես կարևոր է, բայց Ստուպակը կարծում է, որ դաշինքը չի կարող Ուկրաինային ընդունել պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո, և կասկածում է, որ դաշինքը կկարողանա պաշտպանել իրենց՝ որպես մասնակից երկրի։
«Իմ կարծիքն այն է, որ ՆԱՏՕ-ն մեզ չի պաշտպանի, այս դաշինքը թուլացել է։ Բայց մենք Սահմանադրության մեջ ամրագրել ենք դեպի դաշինք շարժվելը, դրա համար էլ դա անում ենք։ Այն մեզ անհրաժեշտ է վարժանքների, տեխնոլոգիաների հասանելիության, սարքավորումներ գնելու և օդանավի, սարքավորումների, զենքի և այլնի համատեղ արտադրություն սկսելու հնարավորությունների համար։ Իհարկե, մենք շահագրգռված ենք այլընտրանքային դաշինքների ստեղծմամբ։ Դա կարող է լինել Լեհաստանը, Բալթյան երկրները և Մեծ Բրիտանիան: Դա կախված է նրանից, թե ով է ուզում մեզ հետ նման դաշինք ստեղծել։ Բայց առաջին հերթին պետք է հույս դնենք մեզ վրա»,- ընդգծում է ռազմական փորձագետը։
