Սուրբ Սոֆիայի տաճար․ քննարկումներ սոցցանցերի ադրբեջանական տիրույթում
Ադրբեջանի հասարակությունում շարունակվում են Թուրքիայի նոր որոշման «կողմ» և «դեմ» քննարկումները, որի համաձայն՝ Ստամբուլի Սուրբ Սոֆիայի հայտնի տաճարը 86 տարի թանգարան լինելուց հետո մզկիթի է վերածվել։ Մեծ մասը քննադատում է այս որոշումը, թեև կողմնակիցներ էլ կան։
Սուրբ Սոֆիայի տաճարը կառուցվել է Կոստանդնուպոլսում 537 թ–ին։ Սկզբից այն ուղղափառ տաճար էր, այնուհետև՝ մզկիթ։
1934 թ–ի նոյեմբերի 14–ին Աթաթուրքի կառավարությունը որոշել է երրորդ անգամ փոխել Սուրբ Սոֆիայի տաճարի կարգավիճակը․ մզկիթը թանգարան է դարձել։
2020 թ–ի հուլիսի 10–ին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը որոշում է կայացրել Աթաթուրքի կառավարության այդ որոշումը չեղարկելու մասին։
86 տարի անց Սուրբ Սոֆիայի տաճարը՝ Ստամբուլի գլխավոր խորհրդանիշներից մեկը, զրկվել է թանգարանի կարգավիճակից և բացվել որպես մզկիթ
Հուլիսի 24–ից Սուրբ Սոֆիան կբացվի որպես մզկիթ։ Դրանում արդեն ազան է հնչել, իսկ տաճարի դիմաց ամեն օր աղոթք է արվում, որին մասնակցում են հարյուրավոր մարդիկ։
Ադրբեջանն Աթաթուրքի կառավարության 1934 թ–ի որոշման չեղարկման վերաբերյալ իր պաշտոնական կարծիքը դեռևս չի հայտնել։ Ինչը չի կարելի ասել հասարակության մասին, որտեղ իսկական մարտեր են ծավալվում։
Կարծիքները, սակայն, բացարձակ մեծամասնությամբ չեն բաժանվել․ գրեթե բոլորը միակարծիք են․ դատապարտում են թանգարանը մզկիթի վերածելու որոշումը։
Մի քանի պոպուլյար գրառում
Հայտնի ադրբեջանցի պատմաբան Ալթայ Գյոուշով, որն այժմ բնակվում է Գերմանիայում․
«Կարող ես թեկուզ չորս անգամ Սուրբ Սոֆիայի տաճարը մզկիթ հայտարարել, ապարդյուն է։ Այն կառուցվել է որպես աշխարհի ամենահայտնի ուղղափառ եկեղեցի։
15–րդ դարում տաճարը մզկիթ էր հայտարարվել՝ ելնելով ժամանակի կանոններից։
20–րդ դարի 30-ական թվականներին, նույնպես ելնելով ժամանակի առաջադեմ ազդեցություններից, այն թանգարանի վերածելն ադեկվատ քայլ էր։
Մեր ժամանակներում թանգարանը եկեղեցու վերածելը կլիներ առաջադեմ քայլ։ Դա Թուրքիային հսկայական հարգանք և շնորհակալություն կբերեր։ Թուրքերի հակառակորդների լեզուն զգալիորեն կկարճանար։
Կամ կարելի էր պարզապես թողնել թանգարանի կարգավիճակը՝ անտեղի իրարանցում չստեղծելու համար։
Տաճարը ևս մեկ անգամ մզկիթի վերածելով՝ չի կարելի փոխել Սուրբ Սոֆիայի շինարարության փաստը որպես քրիստոնեական եկեղեցի։ Սակայն նման քայլը մեծ հարված էր Թուրքիայի և իսլամի հեղինակությանը ողջ աշխարհում։ Իսկ հակառակորդների լեզուն էլ ավելի երկարեց»։
- Ստամբուլ․ քաղաք, որը վեր է սուլթաններից և նախագահներից։ Լուսանկարներ և տեսանյութ
- Թուրքիայի նախագահը դեմ է Youtube–ին, Twitter–ին և Netflix–ին։ Ինչո՞ւ և ո՞վ է հաղթում
Պոպուլյար ռադիոհաղորդավար Ազիզա Իսմայիլովա․
«Սուրբ Սոֆիան մզկիթ է դարձել։ Այդպես էլ չհաջողացրի այն որպես թանգարան այցելել»։
Հայտնի բլոգեր Նամիգ Մամեդովը կատակում է․
«Բայց այս ամենի մեջ լավ բան էլ կա․ Սուրբ Սոֆիա այցելությունն անվճար կլինի»։
Թեև հազվադեպ, բայց հանդիպում են գրառումներ, որոնց հեղինակները չեն թաքցնում կատարվածի վերաբերյալ իրենց ուրախությունը։
Էլնուր Ալիև, ադրբեջանցի պահպանողականների շրջանում հայտնի բլոգեր․
«Շնորհավորանքներս, Թուրքիա։ Ալլահը մեզ հետ»։
Այնպիսի օգտատերեր կան, որոնք չեն հասկանում Սուրբ Սոֆիայի շուրջ կատարվող իրադարձություններին ադրբեջանցիների սուր արձագանքը։ Նրանց կարծիքով, ավելի լավ կլիներ ուշադրություն դարձնել հենց Ադրբեջանի տարածքում գտնվող եկեղեցիների վիճակին։
«Տարօրինակ է կարդալ մարդկանց գրառումները, որոնք վշտանում են Սուրբ Սոֆիայի պատճառով։ Իսկ տեսե՞լ եք, թե ինչ վիճակում է Գախում գտնվող հին ալբանական եկեղեցին։ Մշակույթի նախարարությունն անգամ տեղեկություններ չունի նրա մասին։ Եվ այդպիսի եկեղեցիներ մեզ մոտ լիքն են», — գրում է հայտնի լրագրող, ադրբեջանական լրատվական պարբերականներից մեկի խմբագիր Գյունայ Արդան։
