ԼՂ-ում սովամահության դեպք է գրանցվել: Թարմ տվյալներ իրավիճակի մասին
Սովամահության դեպք Լեռնային Ղարաբաղում
«Արցախում սովամահության դեպք է արձանագրվել»,- նախօրեին հայտարարեց Արցախի օմբուդսմեն Գեղամ Ստեփանյանը։ Քրոնիկ թերսնուցման, սպիտակուցաէներգետիկ անբավարարության հետևանքով զոհվել է Ստեփանակերտի 40-ամյա բնակիչ։ Օր օրի խորացող հումանիտար աղետի մասին հայտարարություններ են հնչում նաև Երևանից։ Հայաստանի ՄԻՊ-ը հանդես է եկել հայտարարությամբ՝ ներկայացնելով 247 օր շրջափակման մեջ գտնվող Լեռնային Ղարաբաղում ստեղծված իրավիճակը։
«Գրանցվել է նաև չծնված երեխայի մահվան դեպք` վառելիքի բացակայությամբ պայմանավորված շտապ օգնության անհասանելիության պատճառով»,- տեղեկանում ենք հայտարարությունից։
Մի խումբ արցախցիներ Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակման պահանջով բողոքի ակցիա են իրականացրել Իվանյանում՝ ռուս խաղաղապահների ռազմաբազայի առաջ և ընդգծել՝ «բոլոր մահերը մնալու են Պուտինի խղճին»։
Շրջափակմանը զուգահեռ վերջին օրերին Բաքուն հնչեցնում է պնդումներ, թե հայկական կողմը զորք և զինտեխնիկա է կուտակում սահմանին, միաժամանակ կրակոցներ արձակում այդ պնդումները հերքող ԵՄ դիտորդների ուղղությամբ։
ԼՂ-ը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհը՝ Լաչինի միջանցքը փակ է 2022 թ․-ի դեկտեմբերի 12-ից։ Հունիսի 15-ից Ադրբեջանը դադարեցրել է բոլոր տեսակի մատակարարումները, այդ թվում՝ սննդի և դեղորայքի։ Հուլիսի 26-ին Հայաստանը մարդասիրական օգնություն է ուղարկել արցախցիներին, այն դեռևս սպասում է Կոռնիձորի մոտակայքում։ Բաքուն արգելում է բեռների մուտքը՝ առաջարկելով օգնություն տրամադրել Ադրբեջանի տարածքով՝ Աղդամով, ինչը հայկական կողմն անընդունելի է համարում։
Արցախ ելումուտ ունի միայն Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն, կառույցը բուժման կարիք ունեցողներին Երևան է տեղափոխում։ Այս գործընթացը ևս միջադեպերով է ուղեկցվում։ Հուլիսի 29-ին Ադրբեջանը Հակարի կամրջի մոտ տեղակայված անցակետից առևանգել է 68-ամյա Վագիֆ Խաչատրյանին, որը ԿԽՄԿ ուղեկցությամբ Հայաստան էր տեղափոխվում բուժման նպատակով։
Ի՞նչ իրավիճակ է ԼՂ-ում և դրա շուրջ․ ամփոփ տեղեկատվություն
«Վերջնանպատակը ԼՂ-ն իր բնիկ հայ բնակչությունից դատարկելն է»․ Հայաստանի ՄԻՊ
Հայաստանի ՄԻՊ Անահիտ Մանասյանն արձանագրում է, որ Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի շրջափակումը հանգեցրել է ԼՂ բնակչության հիմնարար իրավունքների կոպիտ խախտումների, ներառյալ՝ կյանքի, արժանապատվության, ֆիզիկական և հոգեկան առողջության պահպանման, ազատ տեղաշարժի, անձնական և ընտանեկան կյանքի, բնակարանի, կրթության, սննդի, բավարար կենսամակարդակի, սոցիալ-տնտեսական և մշակութային իրավունքների․
«Հումանիտար ճգնաժամը հատկապես անբարենպաստ ազդեցություն ունի խոցելի խմբերի ներկայացուցիչների իրավունքների վրա, ինչպիսիք են երեխաները, տարեցները, կանայք, հաշմանդամություն ունեցող անձինք և այլն։ Մասնավորապես, շրջափակման մեջ են գտնվում 30․000 երեխա, հաշմանդամություն ունեցող 9․000 անձ, 20․000 տարեց և 60․000 կին»։
Մարդու իրավունքների պաշտպանի փոխանցմամբ՝ շրջափակման հետևանքով առաջացած հումանիտար աղետը դրսևորվում է մարդկանց բնականոն կյանքի բոլոր ոլորտներում, մասնավորապես՝
- Բոլոր մթերային խանութներում արձանագրվել է սննդի, առաջին անհրաժեշտության ապրանքների և հիգիենայի պարագաների իսպառ բացակայություն կամ սուղ սակավություն, իսկ վերջիններիս ձեռքբերումը իրականացվում է հսկայական հերթերի միջոցով։
- Արձանագրվել են դեղորայքների սակավության, իսկ առանձին դեպքերում՝ դեղամիջոցների իսպառ բացակայության դեպքեր։
- Մարդկանց առողջության ամենօրյա վատթարացման և թերսնման պատճառով շարունակում են աճել նաև ուշագնացության դեպքերը:
- Բավարար սննդի բացակայության պայմաններում Լեռնային Ղարաբաղում վաղաժամ ծնունդների դեպքերի աճ է գրանցվել։
- Վառելիքի սուր սակավության պատճառով հուլիսի 25-ից ի վեր հասարակական տրանսպորտը բացարձակապես չի գործում:
- Արձանագրվել են նաև էլեկտրամատակարարման խափանումների հետևանքով խմելու ջրի ապահովման հետ կապված հարցեր՝ ազդելով բնակիչներին տրամադրվող ջրի և՛ քանակի, և՛ որակի վրա։
Մանասյանը նշել է, որ օրհասական վիճակում են գտնվում հատկապես Լեռնային Ղարաբաղի Շուշի շրջանի Եղցահող, Հին Շեն, Մեծ Շեն և Լիսագոր համայնքների բնակիչները։ Բանն այն է, որ 2023 թվականի ապրիլից, երբ ադրբեջանական անցակետ տեղադրվեց Հաքարի կամրջի եզրին, այս բնակավայրերը կտրված են ԼՂ տարածքից և գտնվում են բացարձակ շրջափակման մեջ։
«Ներկայիս հումանիտար աղետը ադրբեջանական իշխանությունների հայատյացությամբ սնուցվող և բորբոքվող էթնիկ զտումների ու ցեղասպան քաղաքականության ուղղակի դրսևորումն է, որի վերջնական նպատակն է Լեռնային Ղարաբաղը դատարկել իր բնիկ հայ բնակչությունից»,- հայտարարել է մարդու իրավունքների պաշտպանը։
Նա ընդգծել է րոպե առաջ մարդասիրական աղետի անդառնալի և սաստկացող զարգացումները կանգնեցնելու հրատապությունը, ինչպես նաև մարդասիրական առաքելությունների իրականացման համար իրական հնարավորություններ ապահովելու ծայրահեղ անհրաժեշտությունը։
«Բոլոր մահերը Պուտինի խղճին են մնալու»․ ակցիա ԼՂ-ում
Օգոստոսի 15-ի գիշերվանից Արցախի մի խումբ քաղաքացիներ խաղաղ ակցիա էին իրականացնում Ստեփանակերտի օդանավակայանում, ավտոմեքենայով փակել էին ռուս խաղաղապահների տեղակայման վայրի մուտքը: Նախաձեռնող խմբի անդամ Արթուր Օսիպյանի փոխանցմամբ՝ իրենց պահանջը Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակումն է և այդ նպատակով դեպի Հակարի կամուրջ նախատեսվող խաղաղ ավտոերթի անվտանգության ապահովումը: Վերջինից ռուս խաղաղապահները հրաժարվել էին գրավոր։
Անդրադառնալով Արցախում ստեղծված իրավիճակին՝ Օսիպյանը նշել է՝ կա մեծ վտանգ, որ սննդամթերքի բացակայությունը կվերաճի կոլապսի, ինչը ցեղասպանության տանող ճանապարհ է։ Խաղաղապահներին հորդորել է իրենց գլխավոր հրամանատարին՝ ՌԴ նախագահ Պուտինին փոխանցել, որ «բոլոր մահերը մնալու են նրա խղճին», քանի որ խոստացել էր արժանապատիվ կյանք, բայց իր այդ խոստումը չի պահել։
«Եթե դուք անտեսում եք Իլհամ Ալիևի ցեղասպան քաղաքականությունը, ուրեմն՝ Ռուսաստանը դառնում է ցեղասպանության մասնակից։ Դուք պետք է հետևեք ձեր նախագահի ստորագրած նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կատարմանը։ Հակառակ դեպքում, Ռուսաստանը և Վլադիմիր Պուտինը դառնում են Ալիևի նախապատրաստած ցեղասպանության մասնակիցը»,- խոսքն ուղղելով խաղաղապահներին՝ ասել է Օսիպյանը։
Այսօր առավոտյան ՌԴ խաղաղապահ զորախմբի զինծառայողներին հաջողվել է ուժի կիրառմամբ հեռացնել ռազմաբազայի մուտքն արգելափակած ավտոմեքենան։
«Աղդամի ճանապարհի գործարկմամբ Լաչինի միջանցքն առհավետ կփակվի»
Խոսելով Ադրբեջանի տարածքով՝ Աղդամով ԼՂ հումանիտար բեռներ հասցնելու Բաքվի առաջարկի մասին՝ Արցախի օմբուդսմենը հայտարարել է․ «Վտանգ և սպառնալիք ենք տեսնում, որ Աղդամի ճանապարհի գործարկմամբ Լաչինի միջանցքն առհավետ կփակվի»։ Այդպիսով, նրա գնահատմամաբ՝ «մայր Հայաստանի հետ կապը կկորցնեն»․
«Երկրորդ՝ պետք է հասկանալ, որ Ադրբեջանից դեպի Արցախ եկող ցանկացած բեռ Արցախի ժողովրդի համար անընդունելի է, սա արցախյան իշխանությունների քմահաճույքը չէ»։
«Ազատության» հետ զրույցում Գեղամ Ստեփանյանը նշել է, որ քաղաքացիներն էլ հանդիպումների ընթացքում շեշտում են՝ ադրբեջանական ապրանքների մատակարարումն իրենց համար «արժանապատվության ոտնահարում» կլինի։
«Միայն ու միայն Լաչինի միջանցքի ամբողջական ապաարգելափակումից հետո կարելի է խոսել այլընտրանքային ճանապարհների մասին», — հայտարարել է Ստեփանյանը:
ԵՄ դիտորդների թիրախավորումը՝ «փոքրիկ պատիժ Ալիևից»
Երեկ Հայաստանի պաշտպանական գերատեսչությունը հաղորդեց, որ Ադրբեջանի ԶՈՒ ստորաբաժանումները կրակ են բացել Վերին Շորժայի ուղղությամբ պարեկություն իրականացնող ԵՄ դիտորդների և նրանց պատկանող ավտոմեքենայի ուղղությամբ: Առաքելությունը նախ հերքեց այս լուրը։ Ավելի ուշ, երբ տելեգրամյան ալիքներում հայտնվեց տեսանյութ, որում դիտորդներից մեկը պատմում էր իրենց ուղղությամբ արձակված կրակոցների մասին, տեղեկությունը հաստատեցին, իսկ հերքումը՝ հեռացրին։
«ԵՄ դիտորդական առաքելության պարեկը ներկա է գտնվել մեր պատասխանատվության գոտում տեղի ունեցած կրակոցներին»,- հայտնեց առաքելությունը։
Քաղաքական վերլուծաբան Հովսեփ Խուրշուդյանի կարծիքով՝ Ադրբեջանը չի կարողացել կուլ տալ այն, որ ավելի վաղ ԵՄ դիտորդական առաքելությունը հերքել էր Բաքվի մեղադրանքները Հայաստանի՝ սահմանին ռազմական տեխնիկա և զորքեր կուտակելու մասին։
«Ալիևը որոշեց փոքրիկ պատիժ կազմակերպել եվրոպացիների հանդեպ»,- Factor TV-ի եթերում ասել է նա։
Պաշտոնական Բաքուն օգոստոսի 14-ին էր նման հայտարարություն արել։ Հայկական կողմը հերքել էր այդ տեղեկությունն ու ընդգծել, որ «Ադրբեջանի կողմից կազմակերպվող ապատեղեկատվական արշավի նպատակներից մեկը Լեռնային Ղարաբաղում օր օրի ահագնացող հումանիտար ճգնաժամից և հումանիտար աղետի հրահրման միջոցով էթնիկ զտումներ իրականացնելու իր քայլերից միջազգային հանրության ուշադրությունը շեղելն է»։
«Մենք չենք տեսնում ոչ մի արտասովոր ռազմական տեղաշարժ կամ կուտակում՝ հատկապես Լաչինի միջանցքի մոտ»,- շեշտել էր Հայաստանում ԵՄ դիտորդական առաքելությունը՝ այդ կերպ հերքելով Ադրբեջանի մեղադրանքները։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Սովամահության դեպք Լեռնային Ղարաբաղում
