Սաակաշվիլիի հացադուլից հետո։ Կարծիք
Սաակաշվիլիի հացադուլից հետո
«Սաակաշվիլին կարևոր նպատակի է հասել․ վերադարձել է քաղաքական կյանքի կենտրոն»։ «Կառավարությունն ակնհայտորեն պարտվել է Սաակաշվիլիի հետ բարոյական պայքարում, իշխանության գործողությունների հետևանքով՝ Վրաստանն աննախադեպ կերպով հեռացել է Արևմուտքից»։ Վրացի փորձագետ Գիա Նոդիան՝ Վրաստանի նախկին նախագահի կալանքի և հացադուլի հետևանքների մասին։
Եթե Միխեիլ Սաակաշվիլիի Վրաստան վերադառնալուց, նրա կալանքից և հացադուլից առաջ մենք Վրաստանում տիրող իրավիճակը նկարագրում էինք որպես «ճգնաժամ», ապա հետագա հիսուն օրերն աստիճանաբար վերածվեցին մղձավանջի։
Վերջին երկու շաբաթում Վրաստանի նախկին նախագահը, թվում էր, պատրաստ է բանտում մահանալ, և իշխանությունը նրան թույլ էր տալիս անել դա։ Նա ասում էր, որ հացադուլը Սաակաշվիլիի որոշումն է, հետևաբար՝ մահը նույնպես նրա խղճին է լինելու։
Նոյեմբերի 11-ին Սաակաշվիլին իր պահանջները նվազագույնի հասցրեց՝ տեղափոխվել քաղաքացիական հիվանդանոց, սակայն կառավարությունը չկատարեց այն։ Բանավեճը քաղաքական ոլորտից տեղափոխվեց բարոյահոգեբանական ոլորտ։
Երբ մենք տեղեկացանք, որ իշխանությունը Սաակաշվիլիին ավելի համապատասխան հիվանդանոց է տեղափոխել և վերջինս համաձայնել է դադարեցնել հացադուլը, բոլորս թեթևությամբ շունչ քաշեցինք։
Սակայն այդ պահից նոր հարցեր առաջ եկան․ ի՞նչ է լինելու հացադուլից հետո։ Ի՞նչ պետք է տեղի ունենա այժմ։ Ինչի՞ հասավ Սաակաշվիլին՝ Վրաստան վերադառնալով և կալանքից հետո իր գործողություններով (եթե ինչ-որ բանի հասել է)։ Մենք ստիպված ենք վերադառնալ «նորմալ» քաղաքական հարցերի։
Ինչի՞ հասավ Սաակաշվիլին
Սաակաշվիլիի վերադարձը Վրաստան անսպասելի էր՝ չնայած նրա խոստումներին (կամ էլ հենց այն պատճառով, որ նախկինում նա չէր կատարում դրանք), և շատերի համար՝ ոչ ռացիոնալ։
Իշխանությունը հասկացնում էր, որ կալանավորելու է նրան, հենց ստացվի։ Ինչի՞ հույս ուներ Սաակաշվիլին։
Ես կասկածանքով եմ նայում այն վարկածին, թե նա եկել է, որպեսզի իրեն կալանավորեն, և դրանով վրացական կառավարությունն անհեթեթ վիճակի մեջ ընկնի։
Նա, թերևս, հույս ուներ, որ իր վերադարձը զանգվածային բողոքի ցույց կառաջացնի։ Այդ ֆոնին, մի կողմից, իշխանությունը չէր հանդգնի նրան կալանավորել, ընդհակառակը, նա պետք է զիջումների գնար և ժամանակի ընթացքում հեռանար։ Սակայն դա, նրա տեսանկյունից, լավագույն սցենարն էր․ նա նույնպես հասկանում էր, որ կալանքի հավանականությունը բարձր է, և պատրաստվում էր դրան։
Լավագույն սցենարը չիրականացավ։
Չնայած Սաակաշվիլիի ժամանմանը՝ իշխող «Վրացական երազանքը» տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններում ունեցավ գրեթե նույն արդյունքները, ինչ մեկ տարի առաջ կայացած խորհրդարանական ընտրություններում։ Ավելին՝ նախընտրական հարցումների արդյունքների համեմատությունը որոշ վերլուծաբանների (այդ թվում՝ ձեր խոնարհ ծառային) թույլ է տվել համարել, որ Սաակաշվիլիի էֆեկտն, իր հերթին, օգնել է «Երազանքին» մոբիլիզացնել իր համախոհներին և մեծացնել իր արդյունքները։
Ի աջակցություն Սաակաշվիլիի հանրահավաքը հոկտեմբերի 14-ին ակնհայտորեն խոշորագույնն էր «Վրացական երազանքի» իշխանության գալուց ի վեր (հնարավոր է՝ ամենամասշատաբայիններից մեկը Վրաստանի պատմության մեջ), բայց, այնուամենայնիվ, դա ընդամենը հանրահավաք էր․ այդտեղից իշխանափոխության ճանապարհ չէր երևում։
Սաակաշվիլին նույնպես դա տեսնում էր իր բանտախցից, այդ պատճառով էլ փոխեց հացադուլի սկզբնական պահանջները՝ անհապաղ ազատ արձակել իրեն կամ անկախ միջազգային դատարան, իրեն ադեկվատ հիվանդանոց տեղափոխել։
Սակայն, ըստ ամենայնի, նա հասավ անձամբ իր համար կարևոր նպատակի՝ վերադարձավ քաղաքական կյանքի կենտրոն և բարձրացրեց իր լեգիտիմությունը՝ որպես ընդդիմության առավել կարևոր առաջնորդի։
Խոսքը միայն այն չէ, որ նա ուշադրության կենտրոնում էր հիսուն օր և կարող է մնալ դեռ որոշ ժամանակ։
Գլխավորն այն է, որ Սաակաշվիլիի մասին միֆը, թե նա վախկոտ է և օպորտունիստ, որը տարածում էր ինչպես իշխանությունն, այնպես էլ շատ ընդդիմադիրներ, ցրվեց։
Կալանքից հետո Սաակաշվիլին բնավորության առանձնահատուկ ուժ ցուցադրեց՝ քաղաքական ռեալիզմին զուգահեռ․ նա չէր ենթարկվում ճնշման, սակայն խելամիտ փոխզիջման գնում էր։
Այս պահը կանցնի, և Սաակաշվիլին ոչ միշտ կլինի գլխավոր նորությունը։ Սակայն այլևս ոչ ոք չի կարող ասել, թե Միշան հանգիստ նստած է Ուկրաինայում և այնտեղից վրացիներին կոչ է անում ակտիվ գործողությունների դիմել, մինչդեռ նրա համախոհները բազմամյա կալանքի տակ են։
Արդյունքում՝ նա դարձավ ավելի ուժեղ քաղաքական խաղացող, քան նախկինում էր։
Ընդդիմության կարգավիճակը
Սաակաշվիլիի վերադարձի մյուս հնարավոր արդյունքն այն է, որ նրա «Միասնական ազգային շարժում» կուսակցությունը էլ ավելի գերիշխող դիրք է զբաղեցնում՝ մյուս ընդդիմադիր կուսակցությունների համեմատ։ ՏԻՄ ընտրությունների արդյունքների համեմատությունը նախորդ տարվա խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքների հետ, այլ եզրակացության տեղիք չի տալիս։
Սակայն դա չի նշանակում, որ ընդդիմությունն, ընդհանուր առմամբ, իշխող կուսակցությունից ավելի ուժեղ է, ինչն ավելի կարևոր է։
Եթե ընդդիմությունը, որի մասն են «Միասնական ազգային շարժումը» ու մյուս ընդդիմադիր կուսակցությունները, ուզում է ավելի լավ արդյունքների հասնել, ապա նա պետք է վերաիմաստավորի իր դերն ու ռազմավարությունը։
Եթե Սաակաշվիլիի հացադուլը դիտարկենք ավելի լայն հեռանկարում, ապա դա ճգնաժամի գագաթնակետն էր, որը սկսվել էր 2020 թ-ի խորհրդարանական ընտրություններից հետո, երբ ընդդիմությունը որոշել էր հրաժարվել խորհրդարան մտնել։
Սա նաև նշանակում էր ընդդիմության ռազմավարության արմատականացում․ այն ուզում էր իրավիճակն այլ կերպ փոխել, քան «նորմալ» ինստիտուցիոնալ մեխանիզմների օգտագործումն է։ Ընդ որում, այն արձագանքում էր վրացական հասարակության մի մասի տրամադրությունների փոփոխություններին․ ավելի ու ավելի շատ մարդ էր հիասթափվում ընտրական միջավայրի անարդարության և ընդհանուր առմամբ կառավարման որակի նվազումից։ Դա ստեղծեց «ժողովրդավարական անհամբերության» համախտանիշ։
Սակայն, թեև այս գնահատականներն ու տրամադրությունների համապատասխան փոփոխությունը լիովին հասկանալի է, բանն այն է, որ ո՛չ բոյկոտի քաղաքականությունը, ո՛չ Սաակաշվիլիի վերադարձը զգալի արդյունք չունեցան։
Ինչպես տեսանք, վրացիներն ակնհայտ տրամադրված չեն նոր «գունավոր հեղափոխություն» անելու, մինչդեռ Արևմուտքը՝ Վրաստանում ժողովրդավարամետ բոլոր ուժերի բնական դաշնակիցը, քննադատությամբ և զարմանքով արձագանքեց ընդդիմության վերադարձին դեպի արմատականություն։
Դատելով ընդդիմության գործողություններից՝ նա նույնպես դա տեսավ։ Դժվար է պնդել, որ վերջերս տեղի ունեցած ՏԻՄ ընտրություններն ավելի արդար էին, քան անցյալ տարվա խորհրդարանական ընտրությունները, սակայն այս անգամ համընդհանուր բոյկոտի կոչեր չհնչեցին։
Սաակաշվիլիի հացադուլի ժամանակ կառավարության գործողությունները շատերի մոտ տպավորություն ստեղծեցին, թե այն ուզում էր ընդդիմությանը դրդել բռնի գործողությունների, սակայն «Միասնական ազգային շարժման» ղեկավարությունը բավականին հասուն քայլերի դիմեց՝ իրադարձությունների այդպիսի զարգացումից խուսափելու համար։
Ի՞նչն այժմ պետք է օրակարգում լինի
Ընդդիմությունը պետք է համակերպվի, որ իշխանությունը կրկին «Վրացական երազանքինն» է, և գործի երկարաժամկետ հեռանկարում։
Ընդդիմադիր կուսակցությունները, «Միացյալ շարժումից» զատ, առանձնապես դժվար դրության մեջ են, որը սպառնում է նրանց մարգինալացմանը։ Նրանց կողմից երեխայություն կլիներ իրենց թուլության համար մեղադրել Սաակաշվիլիի հիպերակտիվությունը․ դուր է գալիս նա ինչ-որ մեկին, թե ոչ, նա իր քաղաքական խաղն այնպես է վարում, ինչպես հարկ է համարում։ Ընդդիմության այս հատվածը պետք է վերականգնի իր ինքնությունը, որը նա գրեթե կորցրել է այս տարի։
Սա կարևոր է ոչ միայն նրա համար․ ինչ արդյունք էլ ունենա Սաակաշվիլիի գործունեությունը, նրա կուսակցությունը կարող է երբեք ինքնուրույն չհաղթել «Վրացական երազանքին» ։ Ընդդիմության տարբեր մասերի ուժն ու նրանց միջև համագործակցությունը նույնքան անհրաժեշտ են, որքան նախկինում։
Իշխանությունը
Հիսուն օրվա ընթացքում «Վրացական երազանքի» կառավարությունն ակնհայտորեն պարտվել է Սաակաշվիլիի հետ բարոյական պայքարում։
Նրա «արդարության վերականգնման» ծրագիրն ի սկզբանե հիմնված էր անձնական վրեժխնդրության վրա։ Սակայն այդ դեպքում այն իրեն ցույց տվեց որպես միաժամանակ դաժան, շփոթված, մեկուսացած և պարզապես ոչ ադեկվատ։
Ի վերջո, իշխանությունն, այնուամենայնիվ, ստիպված եղավ կատարել Սաակաշվիլիի տարրական պահանջները, սակայն այդ ճանապարհին նա հեռացավ հնարավոր բոլորից։
Եթե նայենք կառավարության այս տարվա գործողություններին ավելի լայն, ապա տեղի ունեցավ Վրաստանի աննախադեպ հեռացում Եվրոպայից և Արևմուտքից։
Իշխանության արևմտամետ դիրքորոշումը դարձավ զուտ դեկլարատիվ։ Առաջին անգամ արևմտյան քաղաքական գործիչները հարցադրում արեցին, թե արդյո՞ք Վրաստանը հավատարիմ է մնում եվրոպամետ ուղղությանը։
Կարող եմ ենթադրել, որ Իվանիշվիլիի թիմը երբեք իրապես արևմտամետ չի եղել։ Սակայն իշխանության գալու առաջին տարիներին կառավարության հայտարարություններին որոշակի գործողություններ էին հետևում․ նա բարեփոխումներ էր անցկացնում, որոնք անհրաժեշտ են Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման և Շենգենյան համաձայնագրի երկրների հետ առանց վիզայի ռեժիմի հասնելու համար։
Սակայն, կարծես, «Վրացական երազանքի» ղեկավարությունը դա դիտարկում էր որպես զուտ տեխնիկական հարց․ եվրոպական արժեքները նրա համար օտար և անհասանելի մնացին։
Ի սկզբանե, իշխանությունում կային մարդիկ, որոնք ընկալում էին Եվրոպայի էությունն ու շատ էին ուզում, որ Վրաստանը նույնպիսին լինի։ Եթե այդպիսիք դեռ մնացել են «Երազանքի» շարքերում, ապա մենք չենք լսում նրանց ձայները։
Սակայն արդյո՞ք «Վրացական երազանքի» բարոյական ձախողումը վերածվում է նաև քաղաքականի։
Ես հավատում եմ, որ վաղ թե ուշ դա տեղի է ունենալու, և հույս ունեմ, որ դրանով ես միայն ցանկություն չէ, որ հայտնում եմ։
Հնարավոր է, որ, որոշ ժամանակ անց նայելով քաղաքական կյանքի այս փուլին, մենք կարող ենք ասել, որ Սաակաշվիլիի հացադուլն այն քայլերից մեկն էր, որը մեզ մոտեցրեց իշխանափոխությանը։
Սակայն, ինչ էլ լինի, այդ արդյունքին հասնելու ճանապարհն այսօր դեռ հստակ չի նշմարվում։ Հացադուլն ավարտվեց, սակայն մենք դեռ երկար ճանապարհ պետք է անցնենք նախքան բնականոն կյանքին վերադառնալը։
