Ռուսաստանցիները Հայաստանում․ ինչո՞ւ են գալիս, ինչպե՞ս են իրենց այստեղ զգում և արդյո՞ք երկար կմնան
Ի՞նչ է փոխվել Երևանում ռուսաստանցիների ներհոսքի հետ
Ամենամոտավոր տվյալներով՝ մարտին Հայաստանի մայրաքաղաք է ժամանել Ռուսաստանի 50-100 հազար քաղաքացի։ Նրանցից ոմանք մեկնել են Վրաստան, ոմանք էլ տուն կվերադառնան (կամ արդեն վերադարձել են)։ Սակայն ոմանք անորոշ ժամանակով դեռ այստեղ կմնան։ Կկարողանա՞ արդյոք ոչ մեծ Հայաստանը նրանց համար երկրորդ հայրենիք դառնալ։
«Նովայա գազետայի» թղթակից Նատալյա Լավրինովիչի ռեպորտաժը Երևանից, որտեղ այժմ ռուսաստանցիներն ավելի շատ են, քան զբոսաշրջային սեզոնին։
- Ի հեճուկս համավարակի և պատերազմի․ զբոսաշրջության զարգացումը Հայաստանի հարավում՝ Ադրբեջանի հետ սահմանին
- Հանքերն՝ ընդդեմ զբոսաշրջության, մարդիկ՝ ընդդեմ հանքերի
- Ագրոհեղափոխություն Հայաստանում։ Ի՞նչ է դա՝ երկու գյուղերի օրինակով
«Ֆեյսբո՜ւք, Ինստագրա՜մ, առա՜նց VPN»
Միներալնիե Վոդիի օդանավակայանում Երևանի չվերթի համար գրանցումն ուշանում է կես ժամով։ Ոմանք անհամբեր շարժումներ են անում, Կուբայից զույգը շների՝ փոքրիկ չիհուահուաների հետ քայլում է, Տաջիկստանի քաղաքացիները պպզել են մի անկյունում։ Վերջապես, միջազգային չվերթների մեկնման սրահը բացվում է։
Սկզբից՝ անձնագրային ստուգումն է, տպավորիչ շիկահեր աշխատակցուհին հարցնում է․
— Ո՞ւր եք մեկնում։ Որքա՞ն ժամանակ եք մնալու մեկնման երկրում։
Ճշմարտությունն եմ ասում․ «Մեկնում եմ Հայաստան, այնտեղից, գուցե, Վրաստան։ Դեղորայքս, որը կենսական անհրաժեշտության է և կարևորագույն դեղամիջոցների ցանկում է, վաճառքում էլ չկա։ Ցույց եմ տալիս հաշմանդամի վկայականը, բուժհաստատության արձանագրությունները, դեղատոմսը»։
Սառցե թագուհու դեմքը մեղմվում է, դնում է կնիքը և հրաժեշտ տալիս ինձ։
Միջանցքում՝ գրանցման կետում ևս երկու աշխատակից կա։ «Դոլա՞ր, եվրո՞», — խորհրդավոր հայացքով հարցնում են նրանք։ «Սպի՜րտ, սպի՜րտ, տաք-տաք հավե՜ր», — նույն տոնայնությամբ 90-ականների կեսերին կայարաններում պտտվում էին չարչիները։ Կրկին ճշմարտությունն եմ ասում․ «Այո, ունեմ, բայց շատ քիչ»։
«Ազիմուտ» ավիաընկերության չվերթները հիմնականում ճիշտ ժամանակին են մեկնում, իսկ դա այս օրերին հազվադեպ երևույթ է։ «Չվերթը հետաձգվել է մինչև 21.30, չվերթը հետաձգվել է», — Մինվոդիի օդանավակայանի Departures էկրանին այս տողերը շարված են մեկը մյուս հետևից։
Չեղարկվում և հետաձգվում են չվերթները դեպի Ստամբուլ և Երևան։ Թուրքական Pegasus Airlines լոուքոսթերը չեղարկել է Ռուսաստանից թռիչքային ծրագիրը մինչև ապրիլի վերջ։ Մինչև ապրիլի 15-ը բոլոր չվերթները դեպի Հայաստանի մայրաքաղաք չեղարկել է Armenia ավիաընկերությունը։ Չեղարկումների դեպքեր են գրանցվել Utair-ի չվերթներում։ Քիչ թե շատ կայուն են Red Wings-ն ու «Ազիմուտը»։
50 րոպեից հազիվ սկսում են նշմարվել ամպերով պատված լեռները, օդանավը վայրէջք է կատարում «Զվարթնոց» օդանավակայանում։ «Ֆեյսբո՜ւք, Ինստագրա՜մ, առա՜նց VPN», — ուրախանում է երիտասարդ աղջիկը, որը հերթում ինձնից առաջ է։ «Ազատության շո՜ւնչ», — միաժամանակ ասում է մի քանի մարդ։ Խայտաբղետ ամբոխ է․ երեխաներով, ընտանի կենդանիներով մարդիկ։ Հայաստանում և Վրաստանում ռելոկացիայի թեմայով չատերում տեղացիները զարմանում են, որ ռուսաստանցիներն ամենուրեք իրենց հետ տանում են իրենց կենդանիներին։ Հսկա ճամպրուկները սողում են ուղեբեռային ժապավենի վրա․ ոչ ոք չգիտի, թե երբ է հետ վերադառնալու և արդյո՞ք վերադառնալու է։
Անձնագրային ստուգումը մի քանի րոպե է տևում։ Եվս մի քանի րոպե ՊՇՌ թեստը կամ պատվաստման վկայականը ցույց տալու վրա է գնում (ընդունվում է նաև «Սպուտնիկ V»)։ Բարի գալուստ Հայաստան։ Բարև ձեզ, ասում են տեղացիները հայերեն։
«Գինը բարձրացնում եմ։ Կամ վճարում եք, կամ ռուսներին կհանձնեմ տունը»
— Այսքան շեկ մարդկանց փողոցներում ես երբեք չեմ տեսել, նույնիսկ՝ Մոսկվայում, — ծիծաղում է լրագրող և CivilNet-ի քաղաքական մեկնաբան Արշալույս Մղդեսյանը։ — Հիմնականում գալիս է երիտասարդությունը, 40-ից բարձր մարդիկ գրեթե չկան։ Ընկերս, որ ապրում է Երևանի ծայրամասում՝ Նոր Արեշում, պատմում է․ «Մեր թաղերում նախկինում ընդհանրապես ռուս չեմ տեսել, իսկ հիմա՝ որքան ասես»։
Արշալույսի խոսքով՝ պաշտոնական տվյալներ, թե քանի մարդ է այս չորս շաբաթում Հայաստան եկել, չկան․ «Ժամանածների մի մասը հենց հայերն են․ և՛ աշխատանքային միգրանտները, և՛ Ռուսաստանի քաղաքացիները։ Ոմանք վախենում են համընդհանուր մոբիլիզացիայից, մյուսները նկատում են բիզնես միջավայրի վատթարացումը։ Ինչպես հաշվել ռուսներին, նույնպես պարզ չէ․ նրանցից շատերը երկիրն օգտագործում են՝ Վրաստան տեղափոխվելու համար։ Տեղափոխությունների ամենաթեժ օրերին՝ մարտի առաջին երկու շաբաթում, Ռուսաստանից Հայաստան 42–43 չվերթ է իրականացվել, իսկ դա օրական 8 500 մարդ է»։
Մոտավոր հաշվարկները ցույց են տալիս, որ մարտին մեր երկիր է եկել 50-100 հազար ռուսաստանցի։ Թե նրանցից քանիսն են մնացել այստեղ, հայտնի չէ։
Ապրիլին սպասվում է երկրորդ ալիքը։
Բնակարանների վարձակալության ընկերությունների և հոսթելների տվյալներով՝ «հատուկ գործողությունից» առաջ բնակարանային և հյուրանոցային ֆոնդի բեռնվածությունը մոտավորապես 40 տոոկս է եղել․ սա նորմալ ցուցանիշ է տարվա այս եղանակի համար։ Այժմ այն կազմում է 75–80 տոկոս․ ապրելու տեղ գտնել դեռ հնարավոր է, սակայն վարձով բնակարաններն արդեն թանկացել են նվազագույնը 30–40 տոկոսով, իսկ որոշ դեպքերում՝ նույնիսկ ավելին։
Արշալույսն ընտանիքով երկուսենյականոց ոչ մեծ բնակարան է վարձակալում կենտրոնի և ծայրամասի սահմանին $300-ով։ Մեկ ամսում այդ թաղամասում վարձով բնակարանները թանկացել են $100-ով և ավելին։ «Եղել են դեպքեր, երբ բնակարանի տերը զանգահարել է և վարձակալներին ասել․ «Գինը բարձրացնում եմ։ Կամ վճարում եք, կամ ռուսներին կհանձնեմ տունը»», — պատմում է նա։
Վարձակալների և վարձատուների միջև պայմանագրերն այստեղ հազվադեպ երևույթ են, չէ՞ որ դա նշանակում է հարկերի վճարում և վերջնական գնի բարձրացում։ Նախընտրում են գործարքները բանավոր կատարել։
— Այժմ հաճախ ենք իրավիճակներ տեսնում, երբ վարձատուները խզում են նախկին պայմանագրերն ու բնակարանը վարձով հանձնում նոր գներով, — ասում է քաղաքագետ Ջոնի Մելիքյանը։ — Կարծում եմ, ամռանն ամեն ինչ կկարգավորվի, պահանջարկն ու առաջարկը կհավասարակշռվեն։ Հատկապես, որ կառավարությունը ծրագիր ունի երիտասարդ հայ ընտանիքների համար, որով հիպոթեկի համար տոկոսագումարները կարելի է վճարել եկամտահարկի հաշվին։ Ենթադրվում է, որ հաջորդ տարի այն կտարածվի նաև երկրի շրջանների վրա, և մշտական կացության իրավունք ունեցող մարդիկ նույնպես կկարողանան դրան մասնակցել։
Չնայած դրան՝ ռուսներին ամենուրեք մեծ համակրանքով են վերաբերվում, ինչը նկատվում է նույնիսկ կենցաղային մակարդակում։
Բուժքույր Մարիան կողքս է նստում զավեշտալի փոքր, բայց բավականին կանոնավոր աշխատող ավտոբուսում։ Իմանալով, թե որտեղից եմ՝ հուզմունքից գրկում է։ Միասին ենք դուրս գալիս, և Մարիան իմ փոխարեն 100 դրամ է վճարում վարորդին, թեև ես հակառակվում եմ։
Էքսկուրսավար Ռոզան լահմաջո՝ աղացած մսով բարակ լոշիկ է հյուրասիրում իր սիրած սրճարանում։ Փող հրաժարվում է վերցնել։ Ռոզայի բիզնեսն այս տարօրինակ մարտ ամսին լրիվ ձախողվել է․ նրանք, ովքեր վաղուց պետք է գային, հետաձգել են ճամփորդությունն անորոշ ժամանակով։ Երևանի նոր բնակիչները դեռևս ուշքի չեն եկել, էքսկուրսիայի ժամանակ չէ։ Բայց կան նաև հաճելի բացառություններ․ ոմանց գումարը հերիքել է միայն մեկ ուղղությամբ տոմսի համար, հետ են վերադառնալու ավտոբուսներով, բայց արձակուրդը չեն չեղարկել․ մարտի 29-ին «Աէրոֆլոտի» ինքնաթիռով պետք է ժամանի ռուսաստանցի զբոսաշրջիկների մեծ խումբ։
«Վերջերս օգնում էինք IT-ընկերություն տեղափոխել, որի աշխատակիցներից մեկը Ռուսաստանի քաղաքացիությամբ ադրբեջանցի էր, — պատմում է Ռոզան։ — Շատ էինք վախենում, որ նրան կարտաքսեն։ Բայց ամեն ինչ լավ անցավ․ անձնագրային ստուգման բաժնում նրան մի ժամ հարցաքննել են, բայց թույլ են տվել երկիր մտնել»։
«Ամեն օր այստեղ եմ արդեն չորրորդ տարին, — պատմում է Արթուրը՝ Խաչատուր Աբովյանի փողոցի անտիկվար իրերի «Հին կրպակի» տերը։ Դրա երկրորդ հարկը լցված է գորգերով, առաջին հարկում ազգային տարազով արձանիկները միախառնվել են Լենինի կիսանդրիներին, դաշույններն՝ ինքնաեռներին։ Նախկինում Արթուրն այսպիսի կրպակ է ունեցել Ռուբլյովկայում՝ «Գազմանովի տան կողքը», բայց վերջին տարիներին հայրենիք է վերադարձել․ մայրը ծեր է, նրան օգնություն է պետք։ — Ռուսները շատացել են։ Երեկ ձերոնցից մեկն եկավ, կարմիր փայտից երեք փիղ գնեց, յուրաքանչյուրը՝ $50։ Եթե ձեզ որևէ բան պետք լինի, եկեք, հարցրեք, հաճույքով կբացատրեմ»։
— Տարբեր սոցիոլոգիական հարցումներ կար, որոնք խոսում են այն մասին, որ հայերը ռուսաստանցիներին, ընդհանուր առմամբ, լավ են վերաբերվում, նրանց գալը դրական են ընկալում։
Ռուսաստանը որպես սպառնալիք չեն ընկալում, ավելին՝ այն դիտարկում են՝ որպես երկիր, որը կարող է Հայաստանին օգնել վերականգնել իր ներուժը պատերազմից հետո, — ասում է Արշալույս Մղդեսյանը։ — Մյուս կողմից, Ռուսաստանը պայմանագրային հիմքով Հայաստանի անվտանգության երաշխավորն է։ Դա բավականին մեծ կախվածություն է և տնտեսական, և քաղաքական առումներով։ Մարդկանց մի մեծ շերտ կա, որն աշխատում է Ռուսաստանում և այնտեղից փող ուղարկում։ 2020 թ-ին, պաշտոնական տվյալներով, խոսքը $824 միլիոնի մասին էր, դա Հայաստանի բյուջեի մեկ հինգերորդ մասն է։
«Մեզ համար մեկ էր, թե ուր մեկնել, միայն թե փախչեինք»
— Մեր հյուրանոցում ռուսաստանցիները հնգակի ավելացել են, — պատմում է Խորենը՝ քաղաքի կենտրոնում փոքր հյուրանոցի տերը; — Այսինքն՝ ամառվա համար այդ թիվը նորմալ կլիներ, բայց ոչ մարտին։
Երկհարկանի հյուրանոցը Նոյյան տապանն է հիշեցնում․ ոչ բոլորն են այստեղ զույգերով, բայց յուրաքանչյուր կենվոր իր պատմությունն ունի, հաճախ՝ ոչ հասարակ։
Օրինակ՝ Գրետան Ղարաբաղի հայ է Շուշիից, փախստական է։ Ստեփանակերտից 11 կմ հեռավորության վրա է մնացել նրա ողջ ընտանիքը, սակայն Գրետան արդեն մեկ տարուց ավելի Երևանում է ապրում, ներկա պահին՝ կանանց համար նախատեսված չորստեղանոց համարում։ Գրետայի հարազատները երկու շաբաթ է՝ առանց գազ նստած են․ չպարզված հանգամանքներում շրջանի գազատարը վնասվել է։ Հայկական կողմն ադրբեջանականին մեղադրել է, որ նա թույլ չի տալիս վերանորոգման աշխատանքներ կատարել։
«Երկու շաբաթ է՝ երեխաները դպրոց և մանկապարտեզ չեն գնում, մարդիկ չեն աշխատում, — նեղսրտում է Գրետան։ — Տաքանում են վառելափայտով, սնունդ պատրաստում կրակի վրա»։
Հայաստանում այս տարի մարտը ծայրահեղ ցուրտ էր․ 24-ին Երևանը հերթական անգամ ձնով է ծածկվել, որը փափուկ փաթիլներով իջնում էր արդեն բացված մանուշակների վրա։ Անցյալ տարի այս ժամանակ երկիրը ծաղկուն դեղձի այգի էր։ Գրետայի հույսը ռուսական խաղաղապահ զորքերն են, որոնք կանգնած են Ղարաբաղում․ նրանք պետք է իրենց վրա վերցնեն բանակցային գործընթացը։ Բանակցություններն ընթանում են, սակայն արդյունք չկա․ ավելի քան 100 հազար մարդ այդպես էլ մնացել է առանց ջեռուցման և տաք ջրի։
Բոլոր հույզերի ֆոնին Գրետային զանգահարում է ընկերուհին Մոսկվայից, հեռախոսը բարձրախոսի վրա է․ «Մեզ մոտ ամեն ինչ լա՜վ է, — գոռում է նա։ — Պուտինն ի՞նչ կապ ունի։ Նա ինչո՞ւմ է մեղավոր»։
Մատնահարդար Գրետան հեռախոսը դնում է և ամբողջ օրով գնում գեղեցկության սրահ։ Աշխատանքը ծանր է, բայց եթե լավ աշխատես, ամսական $500-1000 կվաստակես։ «Ձեզ մոտ Ռուսաստանում մատնահարդարումը լավ չեն անում», — իր վճիռը կայացնում է նա։ Կինն արդեն լրացրել է հայտը և հերթի մեջ սպասում է Աբու Դաբի մեկնելուն, այնտեղ նրա մակարդակի վարպետին եռակի ավելին են վճարում։
Ահա Պյոտրը։ Նա Խարկովից է, բայց վերջին տարիներին մոր հետ Ղրիմում է ապրել։ 21 տարեկան է, երկու անձնագիր ունի՝ ռուսական և ուկրաինական, Երևանը նրա համար ժամանակավոր կեցավայր է։ Ռուսական անձնագրով նա մեկնել է Ղրիմից Միներալնիե Վոդի, այնտեղից արդեն՝ «Ազիմուտով» Երևան։
Ուկրաինական անձնագրով երիտասարդը պատրաստվում է Վիեննա հասնել, հետո՝ Լայպցիգ, որտեղ հատուկ սոցիալական տանն ապրում են նրա տատն ու պապը։ Երբ սկսվեց այն, ինչ չի կարելի անվանել իր անունով, Խարկովի ծերերին նստեցրեցին տաքսի և հասցրին սկզբից Չերկասի (50 հազար ռուբլուն համարժեք գումարով), այնուհետև ավտոբուսով՝ մինչև լեհական սահման։ Լեհաստանում նրանց դիմավորել են բոլորովին անծանոթ գերմանացի կամավորներ և տեղափոխել Լայպցիգ։
Պյոտրի տատն ու պապը վատ չեն ապրում տրամադրված երկսենյականոց բնակարանում, արդեն նպաստ են ստացել։ Սակայն բողոքում են, որ շփման պակաս ունեն․ այդ շենքի բազում կենվորներից ոչ ոք ռուսերեն չի խոսում։ Միայն լեզվի իմացությամբ կամավորներն են երբեմն օգնում կենցաղային հարցերում։
Պյոտրն ականջակալներով լսում է Ալեքսեյ Արեստովիչի ելույթը։ Երբեմն գրվում է ընկերների հետ․ նրանք բոլորը լքել են Խարկովը, մեծ մասն այժմ անվտանգ վայրում է։ Միաժամանակ Պյոտրի խորթ եղբայրը մասնակցում է ռազմական գործողություններին Ուկրաինայի կողմից, իսկ եղբոր կինը մեկնել է ընկերների մոտ՝ Խարկովի շրջանի հյուսիս, ռուսական սահմանին մոտ․ այնքան էլ տրամաբանական չէ, բայց միասին այդքան սարսափելի չէ։
Պետերբուրգից եկած Օլեգն ու Տատյանան ՏՏ մասնագետ և ֆինանսիստ են։ Երբ Տատյանան կովիդից հետո առաջին անգամ փողոց է դուրս եկել և Z տառով երթուղային տեսել, ինքնազգացողությունը վատացել է։
«Մեզ համար միևնույն էր, թե ուր մեկնել, միայն թե փախչեինք այնտեղից», — ասում է աղջիկը։ Նրանց չեն կանգնեցրել ոչ վարկերը, ոչ էլ այն փաստը, որ Տանյայի արտասահմանյան անձնագրի ժամկետը լրանալու է այս տարի, իսկ Հայաստանում ռուսական հյուպատոսության միջոցով նորը տրամադրվում է նվազագույնը կես տարում։
Օլեգը շենգենյան վիզա ունի, նրան ուրախությամբ պատրաստ են ընդունել Սկանդինավիայում, սակայն Ֆինլանդիա կամ Շվեդիա առանց Տատյանայի մեկնել պահեստային զորքերի կապիտանը կտրականապես հրաժարվում է։ Իսկ առանց կացության իրավունքի նա Հայաստանում շենգեն չի ստանա։
Դեպի Երևան մեկ ուղղությամբ ուղիղ չվերթների արժեքը մարտի սկզբին հասնում էր 75–80 հազար ռուբլու, այդ պատճառով էլ զույգը մեկնել է Ստամբուլ, այնտեղից էլ՝ Հայաստանի մայրաքաղաք։
Նրանք արդեն գրեթե երկու շաբաթ այս հոսթելում են և շուտով կտեղափոխվեն վարձով բնակարան։ Եվրավերանորոգված երկսենյականոց բնակարանը կենտրոնից 15 րոպե հեռավորության վրա է, զույգն այն վարձակալել է կես տարով ամսական $600-ով, սակայն շատ է փնտրել։ Երկուսն էլ լավատեսորեն են տրամադրված այստեղ աշխատանք գտնելու հեռանկարի հարցում․ ՏՏ ոլորտը Հայաստան է տեղափոխվում ամբողջական աշխատանքային կոլեկտիվներով։
«Մեր մոսկվացի ընկերներին ասել են․ ով չի ուզում մեկնել, սեփական ցանկությամբ դիմում թող գրի։ Մեկնել ցանկացել են բոլորը»։ Եվ թեև «Յանդեքսը» հերքել է իր շտաբ-բնակարանը Երևան տեղափոխելու մասին լուրը, ընկերության աշխատակիցների քանակը, որոնք վերջին շաբաթներում երկիր են եկել, հասել է հարյուրի, նրանց համար քովորքինգի տեղ են փնտրում։
Զույգն արդեն բախվել է նրան, որ տեղի ՏՏ ոլորտի մասնագետները զգուշավորությամբ են վերաբերվում մրցակցության սրման հեռանկարին։ Նույնը շուտով վերաբերելու է նաև մյուս մասնագիտություններին։ «Մյուս կողմից, նոր սփյուռքի ձևավորումը կբերի նրան, որ ռուսաստանցիները՝ բարիստաները, վարսավիրները, դայակները, լրագրողները, ցուցասրահների մասնագետները և մյուսները շուտով կսկսեն աշխատել հենց իրենց հայրենակիցների՝ ռուսների համար», — ասում է Տատյանան։ Նա մտադիր է ֆինանսիստի աշխատանք փնտրել։
«Միր» քարտերն ամենուր ընդունվում են
— Առանց լեզվի իմացության՝ բավականին դժվար է աշխատանք գտնել պետական հաստատություններում, այլ ոլորտներ էլ կան, որտեղ հայերենի իմացությունը պարտադիր է։ Սակայն մեծ նշանակություն է տրվում ՏՏ ոլորտին, զբոսաշրջությանը, արտահանմանը, խրախուսվում է ռուսերենի և անգլերենի իմացությունը։ ՏՏ ոլորտն այստեղ զարգացած է։ Ասում են, որ Վրաստան են մեկնում նրանք, ովքեր սովոր են զբաղվել գովազդով, այնտեղ այդ ուղղությունն է զարգացած։
Իսկ տեղեկատվական տեխնոլոգիաները՝ Հայաստանն է, թափուր հաստիքները շատ են, պրոֆեսիոնալներն, անկախ ռուսերենի, անգլերենի կամ բուրունդիերենի իմացությունից, մեծ պահանջարկ ունեն։ Նրանց միջին աշխատավարձն էլ սկսվում է $3000-ից, — ասում է Արշալույս Մղդեսյանը։ — Կարծում եմ՝ լավ մասնագետն ամեն տեղ գործ կգտնի։ Հայաստանում որակավորված կադրերի մեծ պակաս կա՝ սկսած փականագործներից և սանտեխնիկից, ավարտած պահեստապետներով, կահույքագործներով, ծառայությունների ոլորտի ներկայացուցիչներով և այլն։
Նրա ծանոթի՝ Նյու Յորքի համալսարանի հայտնի պրոֆեսորի մոտ մի քանի ռուս գործընկերներ են եկել։ Ապրում են մի բնակարանում «մինչև լավ ժամանակներ գան»։ Հայկական սոցցանցերում համայնքն առաջարկում է ամեն ինչ անել՝ պրոֆեսորական կազմն այստեղ պահելու համար․ դա մեծ խթան և շանս է երկրի ուսանողության համար։
— Մենք բոլորս Եվրասիական միությունում ենք, և դրա ստեղծման գաղափարի հիմքում չորս ազատություններ են, որոնցից մեկն աշխատուժի ազատ տեղաշարժն է, — պատմում է Ջոնի Մելիքյանը։ — Եվրասիական միության ստեղծումից հետո տարիներ շարունակ այն գործել է միայն մեկ ուղղությամբ․ Հայաստանի քաղաքացիները Ռուսաստան են մեկնել՝ գումար վաստակելու։ Այժմ ստացվում է, որ հակառակ հոսք էլ կա, կան մարդիկ, որոնք աշխատանքի հույսով այստեղ են գալիս։
Հավանաբար, մրցակցային մասնագետներն այստեղ կարող են տեղավորվել, հատկապես՝ այնպիսի փորձով մարդիկ, որոնք աշխատել են, օրինակ Ernst & Young-ի կամ դրա պես այլ ընկերությունների մոսկովյան գլխավոր գրասենյակներում։ Սակայն այդպիսիք, հավանաբար, տասնյակներ կլինեն, ոչ ավելին։ Մնացածները կարող են խնդիրներ ունենալ․ մեր շուկան փոքր է, պետական լեզվի իմացությունը շատ տեղերում սկզբունքային է։ Սակայն զբոսաշրջության, ծառայությունների մատուցման և այլ ոլորտները կհաջողեն, կսկսեն զբաղվել համաքաղաքացիներով։ Օրինակ՝ իրանցիներն այս հարցում հաջողություն ունեն, նրանք ընկերություններ, թարգմանչական բյուրոներ, իրավաբանական ձեռնարկություններ են բացում, որոնք հիմնականում սպասարկում են հենց իրենց հայրենակիցներին։
Նրանց, ովքեր չեն կարողանում իրենց բնակարան թույլ տալ երևանյան նոր գներով, խորհուրդ են տալիս համակեցության ձևաչափ մշակել կամ դիտարկել երկրի մյուս քաղաքները։ Այն, ինչ մայրաքաղաքում վարձակալվում է 200 հազար դրամով ($400), Գյումրիում, որը Երևանից 100 կմ հեռավորության վրա է, կարելի է վարձակալել կես գնով, իսկ Վանաձորում՝ $150-ով։
Դիլիջանի քաղաքապետարանի գրառումը
«Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի Հանրապետության հարգելի՛ քաղաքացիներ, որոնք ժամանել են Դիլիջանի համայնք, — մարտի 18-ին գրել է համայնքապետարանը, — հայտնում ենք, որ Դիլիջանի քաղաքապետարանը պատրաստակամություն է հայտնում աջակցել առաջնահերթ խնդիրների լուծմանը ՝ տեղեկությունների տրամադրում, բնակարանի որոնում, թափուր աշխատատեղերի մասին իրազեկում, փաստաթղթաշրջանառություն, երեխաների տեղավորում նախադպրոցական հաստատություններ, աջակցություն բիզնեսին, ինչպես նաև օպերատիվ արձագանք ցանկացած խնդրի։ Հայտնում ենք, որ յուրաքանչյուր հինգշաբթի ժամը 10.00-ից Դիլիջանի քաղաքապետի ընդունելության օրն է, որին կարող եք դիմել որևէ խնդրի առաջացման դեպքում»։
Հայաստան տեղափոխվելը տեսականորեն շատ պլյուսներ ունի։
Այստեղ գների կարգը համադրելի է ռուսական գների հետ։ Առաջին տեղափոխվածները, որոնք գնումներ են անում մոսկովյան «Ազբուկա վկուսա» թանկ ցանցին նման SAS և «Երևան Սիթի» սուպերմերկետներից, դեռ չեն գնահատել շուկաների և փոքր մասնավոր խանութների առավելությունները, սակայն փորձն ընթացքում է գալիս։
Ռուսաստանցիների համար Հայաստանում գործում է կացության իրավունքի ստացման պարզեցված ընթացակարգ։ ԱՁ-ի՝ սեփական գործի գրանցումը տևում է մեկ օր (ամենաբարդ դեպքում՝ մեկ շաբաթ)։
Այստեղ հեշտ է հաշվեհամար բացել և բազմարժութային քարտ ստանալ, «Միր» քարտերն էլ ամեն տեղ ընդունվում են։
Գրեթե բոլոր հայերը խոսում են լավ ռուսերենով, մետրոյում, հայերենին զուգահեռ, գրված է նաև ռուսերեն, շատ շենքերի վրա կա հասցեն և ռուսատառ։
Քաղաքում մի քանի դպրոցներ կան, որոնք ամբողջությամբ աշխատում են ռուսական ծրագրերով, կան առանձին դասարաններ, մասնավոր ռուսալեզու ուսումնական հաստատություններ, նույնիսկ «սովորական» հայկական դպրոցներում երկրորդ դասարանից պարտադիր են ռուսաց լեզվի դասերը։ Ճիշտ է՝ այդ դասարանները ծանրաբեռնված են, աշակերտների թիվը կարող է հասնել 30-ի։ Սակայն պահանջարկն առաջարկ է ծնում, նորերն էլ կբացվեն։
Թե ինչ կլինի գործնականում, ապագան ցույց կտա։
Հիմա նույնիսկ սովորական զբոսանքը մայրաքաղաքի փողոցներում վերածվում է նոստալգիկ ճամփորդության․ օպերայի շենքի պուրակում ցելոֆանե «տնակում», պատսպարվելով ձնից և անձրևից, մի մարդ ստեղների վրա նվագում է «Прекрасное далеко» ստեղծագործությունը, թեկուզ այն այդքան դաժան է դարձել։
Իսկ երկրում մնալն անվտա՞նգ կլինի նրանց համար, ում հետապնդում է սպասվում հայրենիքում։ ՀԱՊԿ անդամակցությունը կարո՞ղ է առիթ լինել բելառուսական սցենարի կրկնության համար, երբ ռուս ակտիվիստներին, որոնք նկատվել էին Բելառուսի ցույցերի ժամանակ, ձերբակալում և ուղարկում էին քրեական պատիժ կրելու Ժոդինո, Վիտեբսկ և Բարանովիչի։
— Ռուսաստանցի ընկերներս ինձ այդ մասին հարցրել են, բայց չեմ կարծում, որ բանը դրան կհասնի, — ասում է Արշալույս Մղդեսյանը։ — Ի՞նչ են արել տեղափոխվածները։ Մի քանի հայտարարություն, սոցցանցերում են ինչ-որ բաներ գրել։ Այդ մարդկանց գուցե 10 տոկոսն է քաղակտիվիստ, մյուսները տարբեր այլ պատճառներով են եկել։
Չեմ կարծում, որ Հայաստանը դառնա ռուսական լիբերալ ընդդիմության կղզյակ, երկրորդ Լոնդոն։ Սակայն իրավիճակը շատ ու շատ անորոշ է։ Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե որքան արագ այս ամենը կավարտվի, որքան երկարատև կլինեն Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները։ Եթե մեկ կամ երկու ամսից ինչ-որ բան փոխվի, մեղմացումներ կսկսվեն, շատերը կվերադառնան։ Դա ռացիոնալ է, դա նորմալ է։
