Ջայլամները օգնության կարիք ունեն

Տիգրանի ջայլամները կերակրողին տեսնելիս հստակ գիտեն ինչպես դրսևորեն իրենց. նախկինում պարելով էին դիմավորում տիրոջը, հիմա լուռ մոտենալով` կարծես, կիսում են տիրոջ մտահոգությունները:

Բիզնեսի գաղափարը

Գոնչը, Դանդալոշը, Կույրն ու Փետրավորը Իրանից են Հայաստան եկել: Ամենամեծն ու ազդեցիկը նրանցից Գոնչն է, ագրեսիվ է, մարդամոտ չէ:

Այս ջայլամներին ջրառատցի Տիգրան Խաչատրյանը 7 տարի առաջ է ներմուծել Հայաստան: Սկիզբից ուսումնասիրել էր ջայլամաբուծությունը թեորապես ու հասկացել. եկամտաբեր գործ է:

Մինչև վերջնական որոշում կայացնելը, մասնագիտությամբ բժիշկ Տիգրանը, արդեն գործնականում էր ուսումնասիրել ջայլամաբուծության բոլոր նրբությունները, միջազգային փորձը և մի քանի վերապատրաստման կուրսեր էր անցել արտասահմանում, ապա նոր ջայլամներին Իրանից Հայաստան էր բերել և ինկուբատոր հիմնել:

24 ջայլամներից Տիգրանը տեղ էր հասցրել 19-ին: Ճանապարհին 5 ջայլամի անկում էր ունեցել, ասում է տեղափոխման համար նման կորուստը վատ ցուցանիշ չէ:

Բացատրում է, որ ջայլամը մեծ խնամք պահանջող կենդանի չէ, ծախսատար չէ, հիվանդությունների նկատմամբ կայուն է:

120-160 կգ քաշ ունեցող կենդանին օրական 2-3 կգ կեր է պահանջում, 4-5 րոպե աշխատանք: Ջայլամները ձմռանը դրսում են լինում, լուսավորություն չեն պահանջում, ջեռուցման կարիք ևս չունեն: Սնվում են ցորենով, եգիպտացորենով և աղացած խոտով:

Սկզբնական հաջողությունները

Տիգրանն ուներ հստակ բիզնես ծրագիր, որով մի կողմից զարգացնում էր ջայլամաբուծությունը, մյուս կողմից ապահովում էր բավարար եկամուտ: Անհրաժեշտ էր շենք-շինություններ կառուցել, ձեռք բերել սարքավորումներ, կերի կայուն բազա ստեղծել, որոնց համար մեծ ներդրումներ էին պահանջվում:

Տիգրանն իր ծրագիրը ներկայացրեց բանկերին, որոնք թերահավատորեն մոտեցան ջայլամաբուծության բիզնեսին: Այլ ելք չէր մնում, քան գրավադնել անշարժ գույքն ու թանկարժեք իրերը:

Ջայլամները հարմարվեցին Հայաստանի կլիմայական պայմաններին, կանխատեսված աճը ապահովեցին և 3-4 տարի հետո դարձան սեռահասուն, ինչը նշանակում էր, որ ծախսային փուլն ավարտված է և մեկնարկում է եկամուտ ստանալու շրջանը:

Տիգրանի նպատակն էր վաճառքի հանել ինկուբատորների միջոցով ստացած ջայլամի ճտերը, որի պահանջարկն այդ ժամանակ Հայաստանում բավական բարձր էր: Վերարտադրության արդյունքում Տիգրանը տարեցտարի աճ էր գրանցում, մասնավորապես՝ 2013թվ-ին ստացավ ջայլամի 70 ճուտ, 2014-ին՝ 220, 2015-ին՝ 330 ճուտ:

Աճը կշարունակվեր, եթե ջայլամները շարունակեին բավարար քանակի և որակի սնունդ ստանալ, ինչը խիստ կարևոր է վերարտադրության համար: Թերսնված ջայլամի ձուն սերունդ չի ապահովում: Հենց այդ պատճառով էլ 2016 թվ-ի 6 ամիսների ընթացքում Տիգրանը մոտ 200 ձվից 10 ճուտ է ստացել:

Թերսնվածության պատճառը

Տիգրանն իր բիզնես ծրագրում նախատեսել էր նաև տարբեր տեսակի ռիսկեր և դրանց հաղթահարման ուղիները: Սակայն չէր կարող կանխատեսել, որ մի օլիգարխ կարող է 3000 թև ջայլամի ճուտ ներմուծել Իրանից Կապան և, չունենալով մասնագետներ իր գործը զարգացնելու համար, կկարողանա ոչ միայն 3 տարվա մեջ սեփական տնտեսությունը լիկվիդացնել, այլև բացասական դեր ունենալ ողջ ոլորտի համար:

Արժեզրկվեց ջայլամի միսը, ձուն և ճտերը: Ըստ Տիգրանի, ներմուծվել էին ցածր որակի թռչուններ, և տնտեսվարողը, մեծ կորուստներից խուսափելու նպատակով, պատահական գնով սկսեց վաճառել ջայլամի միսը և ձուն:

Տիգրանի տեղեկություններով, շուկա մտավ միանգամից 600 տոննա ջայլամի միս, որը մի քանի անգամ գերազանցում էր շուկայի պահանջարկը: Ջայլամի մսի 1 կիլոգրամի գինը ավելի քան երեք անգամ արժեզրկվեց՝ 5000 դրամից դառնալով 1500 դրամ:

Վերջին երկու տարիներին շուկայի գնողունակության անկումը և նշված գործոնները Տիգրանի բիզնեսը տարան փակուղի:

Մի կողմից պետք էր սպասարկել բարձր տոկոսադրույքով վարկերը, մյուս կողմից՝ պահպանել ջայլամների գոնե 36 մայրական զույգին: Ստացած չնչին եկամուտները մի կերպ բավարարում են բանկերի ժամկետանց տույժերը վճարելուն: Արդյունքում ոչ միայն հասուն ջայլամները, այլև նորածինները թերսնության պատճառով չեն կարողանում գոյատևել՝ վերջերս բազմաթիվ կորուստներ են եղել:

Միայն խնդիրներ

Ոչ բավարար սնված ջայլամի ձվերից ծնված ճտերն ի վիճակի չեն լինում ինքնուրույն գոյատևել, և Տիգրանը ճտերի կյանքի առաջին օրերին ստիպված է նրանց պահել հատուկ նախատեսված խցում: Այնուամենայնիվ ոչ միշտ է հաջողվում նրանց փրկել: Տիգրանի երկու ինկուբատորներն այս տարի համարյա դատարկ են:

Պարզվել է, որ ոչ բոլոր ձվերն են պիտանի սերունդ տալու համար: Վերջերս 3 արկղ ձու՝ որպես անպիտան, Տիգրանն ինկուբատորից դուրս է բերել: Տնտեսությունը փրկելու համար ստիպված ջայլամների կերաբաժինը հասցվել է կրիտիկական սահմանի: Լինում են դեպքեր, երբ հյուծված թռչյունները չեն կարողանում կանգնել: Տիգրանի համար շատ ծանր է տեսնել ինչպես է տարիների ընթացքում ստեղծած տնտեսությունը քայքայվում:

Նրա խոսքով, ջայլամը այն հազվադեպ կենդանիներից է, որի մարմնի բոլոր մասերը պահանջարկ ունեն՝ սկսած փետուրից, ավարտված կաշվից ու եղունգներից: Նույնիսկ ձվի կեղևը մեծ պահանջարկ ունի զարդեր և աքսեսուարներ պատրաստելու համար: Սակայն խնդիրն այն է, որ Հայաստանում ընդունված չէ մշակել և օգտագործել ջայլամից ստացված հումքը:

Ըստ Տիգրանի, ջայլամի կաշին չի զիջում օձի և կոկորդիլոսի կաշվին, սակայն Հայաստանում չի ձևավորվել ջայլամի կաշվի օգտագործման ավանդույթը, իսկ արտահանելու համար՝ ինչպես մսի, այնպես էլ կաշվի պարագայում, թույլտվություն չի կարողանում ձեռք բերել: Տիգրանի խոսքով, կարելի էր ջայլամից ստացված ամբողջ հումքը արտահանել ՌԴ, սակայն անմշակ մսամթերքի արտահանման վրա Ռուսաստանն արգելք է դրել:

Ինչպես փրկել ջայլամներին

Տիգրանի հաշվարկներով, եթե վարկատու բանկերը մեկ տարի սառեցնեն վարկի սպասարկումը, այդ ժամանակահատվածում հնարավորություն կունենա ստացած եկամուտը ներդնել բարձրակարգ կեր ձեռք բերելու համար, որով կստանա որակյալ ձու, այնուհետև՝ ջայլամի արդյունավետ վերարտադրություն:

Նրա խոսքով, ճտերի պահանջարկը շուկայում ավելացել է, և հնարավոր կլինի այդ մեկ տարվա եկամուտով նոր կյանք հաղորդել ջայլամաբուծությանը և սպասարկել վարկերը:

Մեկ ամսական ջայլամը վաճառվում է 35-40 հազար դրամով, մեկ ձուն՝ 5 հազար դրամով, իսկ մեկ տարեկան նորմալ սնված ջայլամը կարող է 50-60 կգ միս ապահովել: Այսօր Տիգրանի մեկ տարեկան ջայլամները թերսնվելու պատճառով հազիվ թե գերազանցեն 20 կիլոգրամը:

Հրապարակվել է՝ 13.07.2016