«Ուկրաինական» Սաակաշվիլիի չորս տարբերություն «վրացականից»
Միխեիլ Սաակաշվիլին՝ Վրաստանի նախկին նախագահը, որին զրկել են Ուկրաինայի քաղաքացիությունից նախագահի հրամանով, այժմ բողոքի ակցիաների միջոցով փորձում է իշխանության գալ Եվրոպայի ամենամեծ երկրում: Ինչպիսի՞ն են նրա շանսերը:
Նոյեմբերի 11—ին մի քանի հարյուր մարդ Կիևում դուրս է եկել «Վրդովվածների երթին», որը հայտարարել է Միխեիլ Սաակաշվիլին: Ակցիայի մասնակիցները պահանջեցին իմպիչմենտի մասին օրենք ընդունել և հակակոռուպցիոն դատարան ստեղծել: Գերագույն Ռադայի առջև ակցիաները մշտապես շարունակվում են գրեթե մեկ ամիս:
_____________________________________________________
«Ես վատ նորություններ ունեմ ուկրաինական իշխանությունում հիմնավորված բառիգների համար. մարդիկ ողջ Ուկրաինայից այստեղ են հավաքվել փոփոխություններ պահանջելու: Մենք չենք ընկրկի և չենք համակերպվի», — այսպես Միխեիլ Սաակաշվիլին սկսեց հոկտեմբերի 17-ի իր ելույթը, երբ իր կողմնակիցների հետ միացավ «հանուն մեծ քաղաքական բարեփոխման» ակցիային: Նա ելույթը սկսեց ուկրաիներենով, սակայն արագ անցավ ռուսերենի:
Այն բանից հետո, երբ նախագահ Պորոշենկոն քաղաքացիությունից զրկեց Վրաստանի նախկին նախագահին և Օդեսայի նախկին մարզպետին, նրան Ուկրաինայում չէին սպասում ոչ միայն բողոքի ակցիաներին, այլ անգամ որպես զբոսաշրջիկի, սակայն այժմ նա կանգնած էր Ռադայի դիմաց և հրաժարականով էր սպառնում իր գլխավոր քաղաքական ընդդիմադրին:
«Ուկրաինան Պորոշենկոյի հետ հեռանկար չունի: Նա պետք է հեռանա, — ելույթի ընթացքում Սաակաշվիլին անփութորեն ձեռքերն է թափահարում, հռետորական վարպետությամբ մթագնում է բոլոր նախորդ ելույթ ունեցողներին և բուռն ծափողջույնների արժանանում:
«Միխո, Միխո», — բղավում է ամբոխը Ռադայի առջև՝ ծածանելով տարբեր կուսակցությունների դրոշները:
Այդ օրը Սաակաշվիլիի համար կարևոր դարձավ. ճակատագիրը նրան ևս մեկ, միգուցե վերջին շանսը տվեց ապացուցելու, որ իր քաղաքական կարիերան ավարտված չէ:
Սակայն ցույցին շատ մարդ չկա՝ հաշվի առնելով, որ Կիևը շատ ավելի զանգվածային ելույթներ է հիշում: Սաակաշվիլին վատ տրամադրություն ունի. նա կոտրված և հոգնած է թվում:
Ուկրաինայի գլխավոր դատախազի նախկին տեղակալ Դավիթ Սակվարելիձեն ցույցին նրա կողքը կանգնած միակն է այն տասնյակ վրացիներից, որոնց նախագահ Պորոշենկոն հրավիրել էր 2015թ-ին Ուկրաինայում «վրացական հրաշքը» կրկնելու համար: Նրա կողքը կանգնած է երկու ուկրաինացի պատգամավոր և երեք հոգևորական, որոնք հենց նոր են ավարտել իրենց ելույթը:
Ապագայի պլանների մասին վրացերենով խոսելու վրացի լրագրողի խնդրանքին Սաակաշվիլին պատասխանում է. «Այստեղ ես խոսում եմ ուկրաիներեն, վրացերենը՝ հետո, երբ Վրաստան վերադառնամ»: Ուկրաինա վերադառնալու օրվանից նա աշխատում է ավելի քիչ իրեն շրջապատել Վրաստանից եկած իր հայրենակիցներով:
«Նա ճիշտ է անում: Նա պետք է դեռ ապացուցի, որ ուկրաինական քաղաքական գործիչ է», — մեզ ասում է Մատվեյ Գանապոլսկին՝ Ուկրաինայում աշխատող ռուս լրագրողը, որ երկար տարիներ հետևում է Սաակաշվիլիի քաղաքական կարիերային:
Սաակաշվիլին, արդեն 4 տարի է՝ չի կարող Վրաստան վերադառնալ: Նրա դեմ 4 էպիզոդներով քրեական գործեր են հարուցվել՝ ծառայողական լիազորությունների չարաշահում, խաղաղ ցույցի ցրում և հեռուստաընկերության ավերում, պատգամավորին ծեծի ենթարկում և բյուջետային միջոցների մսխում:
Ներկա պահին նա ոչ մի երկրի քաղաքացիություն չունի: Նա անընդհատ կալանքի կամ արտահանձնման սպառնալիքի տակ է. նրա «գլուխը» վաղուց պահանջում են վրացական իշխանությունները:
«Անձամբ ինձ հանգիստ պետք չէ, սակայն ժամանակն է, որ դուք հանգստանաք ինձնից», — այսպես է նա հրաժեշտ տվել Վրաստանի քաղաքացիներին 2013թ-ի նախագահական ընտրություններից հետո, երբ մեկնել է Նյու Յորք դասախոսություններ կարդալու և Բրուքլինի սրճարաններում ժամանակ անցկացնելու:
Տարբերություն առաջին. հաջող և անհաջող ռեֆորմատոր
Այնուամենայնիվ, ինչո՞վ էր ղեկավարվում Ուկրաինայի նախագահը, երբ Սաակաշվիլիին հրավիրում էր սկզբում որպես խորհրդական, այնուհետև նրան նշանակում Օդեսայի շրջանի մարզպետ:
Պյոտր Պորոշենկոն իր որոշման մասին հայտարարելիս նշել է, որ շրջանը վստահում է «Ուկրաինայի մեծ ընկերոջը, մի մարդու, որին ես ճանաչում եմ ավելի քան 25 տարի, դեռևս համալսարանից. մի մարդու, որը ոչ թե խոսքով, այլ գործով է ապացուցել, որ կարող է ոչ միայն լավ գիտելիլքներ ցուցադրել և կրեատիվ առաջարկներ առաջ քաշել, այլ նաև կյանքի կոչել դրանք, մարդու, որը փոխել է ողջ երկիրը»:
Ինքը Սաակաշվիլին իր աշխատանքն Օդեսայում անվանում էր «Պուտինի դեմ պայքարի առաջնագիծ». նա բազմիցս բացատրել է, որ հաջողակ և բարեփոխված Ուկրաինան հետխորհրդային տարածքում Կրեմլի քաղաքականության պարտություն կնշանակի: Եվ հաշվարկում էր սկսել հենց Օդեսայից:
Սակայն արդյունքում, բացառությամբ մի քանի նախագծի, Սաակաշվիլիի կառավարումն Օդեսայում ձախողմամբ ավարտվեց. առանց կոռուպցիայի և օլիգարխների Օդեսա, ինչպես Սաակաշվիլին էր խոստանում, չստացվեց:
Նրան աշխատանքից ազատելուց հետո արդեն Պորոշենկոն հայտարարել է, որ Սաակաշվիլին Օդեսայում «ոչինչ չի արել նրանից, ինչ կարևոր էր»: Ինքը՝ մարզպետը, բացատրում էր, որ Պորոշենկոն իրեն չի թողել աշխատել և բարեփոխումներ անցկացնել:
«Դա այդպես էլ եղել է, — ասում է ՆՏՎ-ի սերնդի հայտնի ռուս լրագրող Եվգենի Կիսելյովը, որն այժմ աշխատում է նախագահ Պորոշենկոյին հավատարիմ, բիզնես-կենտրոնի 12-րդ հարկում տեղակայված հեռուստաալիքներից մեկում: — Փաստ է, որ ամեն ինչ արվել է, որպեսզի Սաակաշվիլիի մոտ ոչինչ չստացվի: Պորոշենկոյին պետք չէր Սաակաշվիլիի օդեսական հաջողությունը, և ոչ ոք չէր պատրաստվում նրան դարձնել Ուկրաինայում կոռուպցիայի դեմ պայքարի հերոս: Հնարավոր է՝ ցինիկ հնչի, բայց Սաակաշվիլիին Ուկրաինա հրավիրելը Պորոշենկոյի մարտավարական որոշումն էր: Վերջինս նրան օգտագործեց Յացենյուկի կառավարությունից ազատվելու համար: Երբ դա տեղի ունեցավ, Սաակաշվիլին որպես ներքաղաքական պայքարի գործիք կորցրեց իր արժեքը»:
Այսպիսով, ՎՐԱՍՏԱՆՈՒՄ ՀԱՋՈՂ ՌԵՖՈՐՄԱՏՈՐԻ ՀԱՄԲԱՎ ՈՒՆԵՑՈՂ ՍԱԱԿԱՇՎԻԼԻՆ ՈՒԿՐԱԻՆԱՅՈՒՄ ՎԵՐԱԾՎԵՑ ԱՆՀԱՋՈՂ ՄԱՐԶՊԵՏԻ:
Նախևառաջ այն պատճառով, որ, ի տարբերություն Վրաստանի, որտեղ և կառավարությունը, և խորհրդարանը վերահսկում էին նրա համախոհները, ինչի շնորհիվ նախագահը կարող էր կոշտ գործաղությունների դիմել և հաճախ՝ առանց ձևականությունների, Օդեսայում նա բախվեց տեղական կլանների, օլիգարխների շահերի և արդյունքում՝ նախագահի հետ, որը նրան աջակցություն չցուցաբերեց:
«Հենց Սաակաշվիլին բախվեց Պորոշենկոյին մոտ գործարարների շահերին, վերջինս նրան «ջրեց»: Դա սպասելի էր», — ասում է լրագրող Մատվեյ Գանապոլսկին:
Տարբերություն երկրորդ. վարդեր չեն լինելու
Համալսարանական ընկերներ Պորոշենկոյի և Սաակաշվիլիի հարաբերություններն այժմ վերաճել են ոչ թե քաղաքական մրցակցության, այլ անձնական հակակրանքի: Ուկրաինայում շատերն էին մեզ ասում, որ Սաակաշվիլիի դեմ նախագահի գործողություններն իռացիոնալ են և նման են անձնական վրեժի:
Նրանց թվում է լրագրող Սերգեյ Շչերբինան. «Այն քայլերը, որոնք նրա դեմ ձեռնարկում է Պորոշենկոն, անկեղծ ասած, այնքան էլ հասկանալի չեն: Դրանցում ինչ-որ խորն անձնական, մեծ անձնական վիրավորանք կա»:
Օդեսայի մարզպետի պաշտոնից հեռանալուց հետո Ուկրաինայում Սաակաշվիլիի կյանքը կտրուկ փոխվեց. նրան թույլ չեն տալիս համագործակցել գլխավոր ուկրաինական հեռուստաալիքների հետ, կառավարական լրատվամիջոցներում լուրջ արշավ է սկսվել. եթե նախկինում նրան փառաբանում էին որպես մեծ ռեֆորմատորի, այժմ մամուլն ու սոցցանցերը լի են նրա հասցեին ոչ պատվաբեր գնահատականներով՝ ներառյալ «խեղկատակն» ու «պոպուլիստը»:
Օլիգարխ Ռինատ Ահմետովին պատկանող «Ուկրաինա» հեռուստաալիքը գնել է վրացական «Հերոկրատիա» հեռուստասերիալը, որը նկարահանվել է Սաակաշվիլիի ամեհի ընդդիմադիր, ռեժիսոր Գեորգի Խայինդրավայի կողմից: Ռուսերենով կրկնօրինակված սերիալը գեղարվեստական ձևով ներկայացնում է Վրաստանում «Սաակաշվիլիի ռեժիմի» բոլոր սարսափները:
Ընդդիմության շարքերն անցնելուց հետո Վրաստանի նախկին նախագահը ստեղծել է «Նոր ուժերի շարժում» կուսակցությունը և սկսել շրջաններ մեկնել՝ հանդիպելու քաղաքացիների հետ և մերկացնելու կոռումպացված պաշտոնյաներին: ZIK փոքր հեռուստաալիքում Սաակաշվիլին անգամ թոք-շոուի հաղորդավար է դարձել:
Սակայն Սաակաշվիլիի մոտ ոչինչ չէր ստացվում. կուսակցության վարկանիշը չէր գերազանցում երկու տոկոսը, շրջաններում անցկացրած հանդիպումները նույնպես զանվածային բնույթ չէին կրում:
Սաակաշվիլիի քաղաքական կարիերան ակնհայտ մայրամուտ էր սկսում ապրել: Վրաստանի նախկին նախագահի կյանքում վտանգավոր փուլ սկսվեց. նրան սկսեցին մոռանալ:
«Մեկ ամսում նա շատ գիրացավ, սարսափելի ընկճախտ սկսվեց: Նրա հետ հնարավոր չէր խոսել, այդքան նյարդայնացած էր նա, — այդ ժամանակահատվածը հիշում է նրա վրացի համախոհներից մեկը, որն այլևս նրա հետ Ուկրաինայում չէ, — նա պարզապես ֆիզիկապես չի կարող առանց քաղաքականության»:
Սաակաշվիլիին ուկրաինական քաղաքացիությունից զրկելու նախագահ Պորոշենկոյի որոշումը, որն ընդունվել է հուլիսի վերջին, իսկական նվեր եղավ, որի մասին նա չէր էլ կարող երազել: ԱՄՆ-ում գտնվող Սաակաշվիլիի համար այդ որոշումը փակում էր ճանապարհը դեպի Ուկրաինա, սակայն կրկին հնարավորություն էր բացում ուշադրության կենտրոնում հայտնվելու և ուկրաինական քաղաքականությունում ճակատագիրը փորձելու:
Վրացի կինովավերագրող Թոմա Չագելիշվիլին արդեն մի քանի տարի է՝ աշխատում է Միխեիլ Սաակաշվիլիի մասին ֆիլմի վրա: Նրան հարցնում եմ, թե երբ ենք տեսնելու ֆիլմը: «Չգիտեմ, սպասում եմ տրամաբանական ավարտին», — պատասխանում է նա:
«Երբ նրան զրկեցին քաղաքացիությունից, ես մտածում էի, թե դա վերջն է: Ես Լեհաստան մեկնեցի քաղաքական գործչի հետ վերջին հարցազրույցը նկարահանելու, որի կարիերան ակնհայտ անկում է ապրում… Սակայն, ի զարմանս ինձ, ես տեսա մոտիվացված մի մարդու, որը մարզվում է օրական մի քանի ժամ և պատրաստվում է մարտի», — պատմում է Թոման, որը Սաակաշվիլիի հետ է եղել սեպտեմբերի 10-ին լեհ-ուկրաինական սահմանի «ճեղքման» ընթացքում:
Սաակաշվիլին այն ժամանակ մի քանի անգամ փոխում էր իր որոշումը: «Նա այն պահին ինքն էր կառավարում իրավիճակը, օգտագործում բոլորին՝ Յուլյային (Տիմոշենկո), լրագրողներին: Մենք բոլորս նրա պլանի մի մասն էինք», — հիշում է Թոման սահմանը հատելու պահը:
«Ես նայում էի Տիմոշենկոյի դեմքին:
—Մ՛իշա, իսկ հիմա ի՞նչ, — հարցրեց նա:
-Yes, Յուլյա, yes, – բղավում էր Միշան՝ ուրախ դեմքով:
Այս կադրը ֆիլմի համար նկարահանած լավագույններից մեկն է»:
Սահմանին կատարվող իրադարձություններին հետևող վրացիներից շատերն Ուկրաինա ներխուժող Սաակաշվիլիի մեջ տեսան «այն հին», 2003թ-ի Միշային, որն, իր կողմնակիցների ամբոխը գլխավորելով, ներխուժեց խորհրդարանի նիստերի դահլիճ: 36-ամյա Սաակաշվիլին՝ վարդը ձեռքին (ի նշան խաղաղ մտադրությունների), ամբիոնին նախագահ Շևարդնաձեի թողած բաժակով դեռևս չսառած թեյը խմելիս. այդպես է հիշվել Վարդերի հեղափոխությունը, որը սկիզբ դրեց Վրաստանում Սաակաշվիլիի 9-ամյա կառավարմանը:
Շատերը կարծում են, որ Սաակաշվիլին հաշվարկում է մոտավորապես նույն բանն Ուկրաինայում անել:
Մայդան նեզալեժնոստի, Կիև: JAMnews/Դավիթ Պիպիա
Առաջին հայացքից, 2003թ-ի Վրաստանի և 2017թ-ի Ուկրաինայի խնդիրները նման են: Վերցնենք գոնե կոռուպցիան. Transparency International-ի 2016թ-ի կոռուպցիայի ընկալման ցուցիչի համաձայն՝ Ուկրաինան կոռուպցիայի մակարդակով 131-րդ տեղն է զբաղեցնում 176 երկրների շարքում:
Իրականում, կարծես թե, իրավիճակն Ուկրաինայում հեղափոխական դժվար է անվանել:
Եվ բանն այստեղ նույնիսկ այն չէ, որ այն ժամանակ Վրաստանում փողոց էին դուրս եկել ամբողջությամբ հուսահատված մարդիկ, որոնք տանջվում էին էլեկտրականության, ճանապարհների բացակայությունից, ամսական 7 դոլար կենսաթոշակից, որը չէին տալիս կես տարով, հանցավորությունից, համընդհանուր կաշառակերությունից ու պաշտոնյաների դրամաշորթությունից: Ուկրաինայում կան ակնհայտ խնդիրներ, սակայն այդպիսի համընդհանուր հուսահատության բանը դեռ չի հասել:
Վրացի քաղաքագետ Գիա Նոդիան՝ Վարդերի հեղափոխությունում Սաակաշվիլիի դերի մասին
Բանը նաև այն է, որ Վարդերի հեղափոխության վրացական փորձը հաջող էր, ինչը խոստովանում են նույնիսկ Սաակաշվիլիի շատ ընդդիմադիրներ: Իսկ ահա Ուկրաինայում տեղի ունեցած երկու հեղափոխությունների՝ 2004թ-ի Նարնջագույն և 2014թ-ի Արժանապատվության հանդեպ շատերը հիասթափություն են զգում: Իսկ դա կրկին իշխանափոխություն պահանջելու ցանկություն չի ավելացնում:
«Ես չեմ տեսնում ոչ մի նախադրյալ այն բանի, որ այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում, Մայդանի վերածվի: Այն ամենից հետո, ինչ եղավ, մարդկանց մոտ հոգնածություն և հիասթափություն է նկատվում, նրանք կրկին փողոց դուրս չեն գա: Համենայնդեպս, ոչ հիմա», — ասում է Սերգեյ Շչերբինան:
Բացի այդ, մեկ զգալի տարբերություն կա. Վրաստանում 2003թ-ի իշխանափոխությունն անհնար կլիներ առանց ընդդիմադիր «Ռուսթավի-2» հեռուստաընկերության: Ներկայիս ցույցերի առաջնորդներն այդպիսի հզոր դաշնակից չունեն. բոլոր հիմնական լրատվամիջոցներն այսպես թե այնպես իշխանությանն են աջակցում:
Այսպիսով, ՍԱԱԿԱՇՎԻԼԻՆ ՀԱՅՏՆՎԵԼ Է ՈՉ ԱՅՆ ՄԻՋԱՎԱՅՐՈՒՄ, ՈՐԸ ՎՐԱՍՏԱՆՈՒՄ ԷՐ ՎԱՐԴԵՐԻ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ:
Տարբերություն երրորդ. Սաակաշվիլին այդպես էլ չդարձավ ընդդիմության առաջնորդ
Ուկրաինայում շատերն են թերահավատորեն վերաբերվում Սաակաշվիլիի շանսերին և հաջողության հասնելու նրա քաղաքական ուժին:
Լրագրող Եվգոնի Կիսելյովը՝ Սաակաշվիլիի շանսերի մասին
Լրագրող Սերգեյ Շչերբինան կիևյան սրճարաններից մեկում անձեռոցիկի վրա նկարում է ուկրաինացի պաշտոնյաների և օլիգարխների փոխհարաբերությունների սխեման. ով ինչ է վերահսկում, ով ում դեմ է, ով ում հետ է և այլն: Շուտով նկարը կվերածվի էլեկտրամեխանիկական սխեմայի պես մի բանի: Սաակաշվիլիի համար այնտեղ ակնհայտ տեղ չկա: «Տեսնո՞ւմ եք՝ նա որտեղ է հայտնվել: Սաակաշվիլին մտածում է, թե մեծ քաղաքական խաղացող է Ուկրաինայում: Իրականում բոլորը նրանով են խաղում», — ասում է Շչերբինան:
Սաակաշվիլիի հետ մեկտեղ Ռադայի առջև բողոքի ակցիային մասնակցում էր մի քանի երիտասարդ պատգամավոր, որոնց Ուկրաինայում «եվրալավատես» են անվանում: Նրանք քիչ փորձ ունեն, սակայն ապագայում ուկրաինական նոր իթեբլիշմենթ ստեղծելու հավակնություններ ունեն: Սակայն բողոքի ակցիաների իր գործընկերները պատրաստ չեն նրան ընդդիմության առաջնորդ ճանաչել, ինչպես դա տեղի ունեցավ 2003թ-ի Վարդերի հեղափոխության ժամանակ:
Ուկրաինացի քաղաքական գործիչ, նախկին լրագրող Մուստաֆա Նայեմը, որի կոչից սկսվեց 2013թ-ի Եվրամայդանը, կարծում է, որ Սաակաշվիլիի լիդերության մասին վաղ է խոսել: Նրա խոսքով, Սահժակաշվիլին «ընդամենը քաղաքական գործիչներից մեկն է», իսկ իրավիճակն Ուկրաինայում շատ է տարբերվում 2003թ-ին Վրաստանում տիրող իրավիճակից հենց քաղաքական մրցակցությամբ և բազմաթիվ կուսակցությունների ու շարժումների առկայությամբ:
Պատգամավոր Մուստաֆա Նայեմն՝ Ուկրաինայի ցույցերում Սաակաշվիլիի դերի մասին
Սաակաշվիլիի ներկայիս թիմի քաղաքական գործիչներից ոչ ոք (Լեշչենկո, Սոբոլև, Սեմենչենկո, Դերևյանկո) որևէ զգալի տեղ չեն զբաղեցնում սոցհարցումներում: Ինքը՝ Սաակաշվիլին, ըստ օրենքի, չի կարող հավակնել ոչ նախագահական, ոչ պատգամավորական պաշտոնի, քանի որ Ուկրաինայում 10 տարի չի ապրել:
«Սաակաշվիլին Ուկրաինայում հեռանկարներ չունի որպես ընտրված քաղաքական գործիչ: Նա կարող է պաշտոն զբաղեցնել միայն գործադիր իշխանությունում, սակայն թե որքանով է դա նրան հետաքրքիր, բարդ հարց է, նա այնուամենայնիվ հանրային քաղաքական գործիչ է: Եվ անգամ եթե նա կարողանար ընտրվել, նրա կուսակցության վարկանիշը չի կարող դա թույլ տալ», — պարզաբանում է Սերգեյ Շչերբինան:
Սաակաշվիլիի համար իշխանության գալու ևս մեկ ճանապարհ է որևէ ուժեղ կուսակցության հետ միությունը: Սակայն նախկին վարչապետ Յուլյա Տիմոշենկոյի և «Բատկիվշչինա» կուսակցության հետ միությունն ավելի շատ մարտավարական դաշինքի է նման:
Երկու հավակնոտ առաջնորդների հարաբերությունները տարբեր ժամանակներում տարբեր կերպ են դասավորվել. ամեն ինչ սկսվեց Նարնջագույն հեղափոխության ժամանակ ընկերությունից, սակայն 2008թ-ին հենց «Բատկիվշչինան» չսատարեց Ռադայում Վրաստանի դեմ ռուսական ագրեսիայի քննադատման մասին որոշմանը, իսկ Տիմոշենկոն Պուտինի հետ կատակում էր Սաակաշվիլիի մասին, որը փողկապներ էր ծամում: Իսկ 2010թ-ի նախագահական ընտրություններին Սաակաշվիլին և Տիմոշենկոն կրկին դաշնակիցներ դարձան. Վրաստանի նախագահն անգամ դիտորդների էր Վրաստանից ուղարկել Տիմոշենկոյի շտաբի համար:
Եվգենի Կիսելյովը կարծում է, որ Սաակաշվիլիի համար դժվար է ընդհանուր լեզու գտնել նաև շատ երիտասարդ ուկրաինացի պատգամավորների հետ. «Նրանք իրենց քաղաքական հավակնություններն ունեն, Սաակաշվիլին՝ իրենը: Նրանք Սաակաշվիլիի կողքին անհարմարություն են զգում, նա չափազանց վառ աստղ է նրանց համար: Նրանք կորչում են Սաակաշվիլիի ստվերում: Սակայն Սաակաշվիլիին շատ են պետք այդ քաղաքական գործիչները: Դա կարծես փակուղի լինի»:
Տարբերություն չորրորդ. կորցրած խարիզմա
Չնայած իշխանությունների ճնշմանը (նրան քաղաքացիությունից զրկելը, համախոհներին և թիկնապահներին արտաքսելը և վերջին դեպքն՝ օդանավակայանում Սաակաշվիլիի 11-ամյա որդու ձերբակալումը)՝ Վրաստանի նախկին նախագահը ցույց է տալիս, որ կորցնելու բան չունի: Ուկրաինայում նա փորձում է փրկվել և մնալ միջազգային քաղաքական հարթությունում:
«Այն բանից հետո, երբ Սաակաշվիլին ռազմավարական սխալ թույլ տվեց և համաձայնեց Օդեսայի մարզպետ դառնալ, նա անելանելի իրավիճակում հայտնվեց և չի կարող նահանջել: Նա չի ուզում պարտված լինել և անում է ամեն ինչ ջրի տակ չանցնելու և մակերեսին մնալու համար», — ասում է վրացի քաղաքագետ Գիա Նոդիան:
Ո՞րն է Սաակաշվիլիի վերջնական նպատակը: Մնալ Ուկրաինայո՞ւմ, թե՞ վերադառնալ Վրաստան: Այս հարցերի պատասխանները գիտի միայն նա ինքը:
Իսկ նպատակներին հասնելու համար նա չի ամաչում ոչ արտահայտություններից, ոչ էմոցիաներից: Հետխորհրդային ղեկավարների ֆոնին Սաակաշվիլին կարծես անոմալիա լինի՝ էքսցենտրիկ, էմոցիոնալ, հաճախ քաղաքական գործչին անհարիր շարժուձևով և հագուստի ոճով, ինչի պատճառով հաճախ ծաղրի առարկա է դառնում: 2003թ-ին Շևարդնաձեի կառավարությունում խորհրդային ոճի պաշտոնյաների ֆոնին նրան հաջողվեց քաջությունը, ոչ ստանդարտ լինելն ու համընդհանուր կանոններից շեղումն առավելությունների վերածել: Վրացական խառնվածքի համար նրա այդ որակներն ընդունելի եղան:
Սակայն այդ ամենը նույնքան արդյունավետ չի աշխատում Ուկրաինայում: Շատ ուկրաինացիներ բացահայտ խոսում են այն մասին, որ Սաակաշվիլիի շարժուձևն ու ոճն անհասկանալի է իրենց համար: Առաջին հայացքից, Սաակաշվիլին ակնհայտ պոպուլյար է. փողոցում նրա հետ սելֆի են անում, «Միխո» են անվանում, ասում են, որ նա նման չէ մնացած ուկրաինացի քաղաքական գործիչներին: Սակայն այդ ամենը, չգիտես ինչու, չի վերածվում քաղաքական դիվիդենդների:
«Ուկրաինացիները պահպանողական են, — ասում է Եվգենի Կիսելյովը, — նրանք նախընտրում են «ծանոթ զրույցը»: Ձեզ չի՞ զարմացնում, որ երկար տարիներ ուկրաինական քաղաքական բեմում նույն դեմքերն են: Բացի այդ, շատերի համար այստեղ Սաակաշվիլիի խառնվածքն անհասկանալի է»:
Իսկ Վրաստանում մոտ ապագայում Սաակաշվիլիի քաղաքական հեռանկարները կասկածելի են: Եվ էլ ավելի մշուշապատ կլինեն այդ հեռանկարները, եթե Սաակաշվիլին Ուկրաինայում պարտվի: Ընդհակառակը, Սաակաշվիլիի ուկրաինական հաջողությունը պետք է խթան և ռեսուրս դառնա նրա պառակտված և «գլխատված» «Ազգային շարժում» կուսակցության համար (որից հունվարին հեռացավ առաջնորդների մեծ մասը):
Սաակաշվիլին, որը գլխացավանք է դարձել ինչպես Կիևի, այնպես էլ Թբիլիսիի համար, կարող է Վրաստանին արտահանձնվել: Սակայն դա ձեռնտու չի լինի ուկրաինական իշխանություններին հեղինակության տեսանյունից: Թբիլիսիում նրան նույնպես չեն սպասում. համենայնդեպս, մեկն, ում ձայնը նման է ՆԳ նախարար Մգեբրիշվիլիի ձայնին, վերջերս ռուս փրանքերներին խոստովանել է, որ չի ուզում Սաակաշվիլիից հերոս կերտել, և ավելի լավ է, որ նա մնա այնտեղ, որտեղ կա:
Սաակաշվիլին Ռադայի առջև անցկացվող ակցիայի համար միշտ նոր ձևաչափեր է մտածում. ժողով, որին ներկայացրեց կոռուպցիայի դեմ պայքարի պլանը, վրանային քաղաքի ընդլայնում, դեկտեմբերի 3-ից պատրաստվում է պայքարել նախագահի իմպիչմենտի համար:
«Միխոն անկեղծ մարդ է, նման չէ տեղացի չինովնիկներին», — ասաց մեզ «Դոնբաս» գումարտակի մարտիկ Վիտալին: Այստեղ շատ են զինվորական համազգեստով մարդիկ: Իսկ մի քանի տասնյակ մետր այնկողմ՝ Կրեշչատիկում, մարդիկ այդ ընթացքում հանգիստ զբոսնում են:
«Անկեղծ ասած, ծանոթ չեմ նրանց պահանջներին: Գիտեմ, որ այնտեղ Սաակաշվիլին է և էլի ինչ-որ մեկն», — ասում է Մայդանում հուշանվերներ վաճառող Իրինան:
Հենց այստեղ էլ միկրոավտոբուսներ են կանգնած, որտեղ անցորդներին առաջարկում են Յանուկովիչի պալատ էքսկուրսիայի գնալ: «Մայդանից հետո մեզ մնացել է միայն այդ պալատը: Ես այնտեղ չեմ եղել, բայց մարդիկ գնում են: Ասում են նրա զուգարանը ոսկուց է», — ասում է Իրինան: Այսօր Սաակաշվիլին, ըստ ամենայնի, գործողությունների հստակ պլան և օրակարգ չունի, իսկ նրա գլխավոր խնդիրն ուշդարության կենտրոնում մնալն է:
Նրա քաղաքական ապագան հավանաբար այժմ կախված է ոչ այնքան իրենից, որքան իր համալսարանական ընկերոջից. արդյո՞ք Պորոշենկոն Սաակաշվիլիի հանդեպ նոր սխալներ կգործի, որոնք վերջինս կարող է օգտագործել:
Ինչ վերաբերում է նրա քաղաքական կշռին և ռեֆորմատորի համբավին, որը նա ձեռք է բերել դեռևս Վրաստանում, չնայած հզոր հակապրոպագանդային, այդ գործոնը դեռևս աշխատում է:
Սակայն Սաակաշվիլին պետք է կռահի, որ ժամանակն իր դեմ է աշխատում. տարիներ են անցնում, և կարճ ժամկետում երիկիրը փոխած երիտասարդ վրացի նախագահի մասին լեգենդը խամրում է: Վարդերի հեղափոխությունից 14 տարի է անցել: Սաակաշվիլին արդեն չորս տարի է՝ նախագահ չէ, իսկ «վրացական հրաշքը» սովորական բան է դառնում:
