Ո՞վ է Ֆեթուլլահ Գյուլենը

Ո՞վ է Ֆեթուլլահ Գյուլենն, ում մեղադրում են Թուրքիայում հեղաշրջում անելու համար:

Հուլիսի 16-ին Էրդողանը հայտարարեց, որ ռազմական հեղաշրջման փորձը ղեկավարել է Ֆեթուլլահ Գյուլենը:

«Թուրքիան այն երկիրը չէ, որը տուրք կտա էժանագին ընդվզմանը, և այն պետությունը չէ, որը կարելի է ղեկավարել Փենսիլվանիայից», — հայտարարել է պետական հեռուստատեսությամբ FaceTime հավելվածի միջոցով ելույթ ունեցող Էրդողանը:

Փենսիլվանիայում ապրում է Ֆեթուլլահ Գյուլենը՝ Էրդողանի երդվյալ թշնամին և Թուրքիայում ազդեցությամբ երկրորդ դեմքը (Էրդողանից հետո):

Ո՞վ է Գյուլենը

Նա ծնվել է 1941թ-ին քրդական ընտանիքում Էրզրումից ոչ այնքան հեռու:

. Գյուլենը գրող և նախկին իմամ է, ով սկսել է քարոզել 12 տարեկան հասակում: 1982թ-ին բացվել է նրա առաջին իսլամական դպրոցը: Ներկայումս բնակվում է Փենսիլվանիայում՝ ԱՄՆ:

. Գյուլենը հիմնել է դպրոցների և համալսարանների ցանց ողջ աշխարում (դրանց թիվը 1000 անցնում է, առկա են 160 երկրներում):

. 2008թ-ին միջազգային Prospect և Foreign Policy ամսագրերը նրան ճանաչել են որպես ամենաազդեցիկ ինտելեկտուալ: Time ամսագիրը նրան ներառել է «Աշխարհի 100 ամենաազդեցիկ անձանց» ցուցակում:

. Գյուլենն ու Էրդողանը միշտ ընկերներ և քաղաքական համախոհներ են եղել: 1999թ-ին նրանց հարաբերությունները վատացան: Գյուլենը մեկնեց ԱՄՆ բուժման և չվերադարձավ Թուրքիա:

. Դրանից հետո Էրդողանը հետապնդումներ սկսեց Գյուլենի և նրա կողմնակիցների նկատմամբ:

. Գյուլենը ղեկավարում է «Հիզմեթ» շարժումը, որը միլիոնավոր համակիրներ ունի ոչ միայն Թուրքիայում: Դրա գաղափարակիցները առկա են թուրքական իրավապահ մարմիններում, բանակում և այլ պետական գերատեսչություններում: Իր ելույթներից մեկում Էրդողանն այն անվանել է «պետություն պետության ներսում»:

. 2000թ-ին Գյուլենի դեմ քրեական գործ հարուցվեց, սակայն հետագայում այն կարճվեց ապացույցների բացակայության պատճառով:

. Վերջին երկու տարիներին Էրդողանի և Գյուլենի դիմակայությունն առանձնակի սրվեց: Էրդողանը պարբերաբար կրկնում էր, որ Գյուլենն ու նրա «Հիզմեթ» կազմակերպությունը հեղաշրջում են ծրագրում և ցանկանում են զավթել իշխանությունը:

Գյուլենը մեղադրվում էր այն բանի համար, որ 2013թ-ին սկանդալ էր հրահրել Էրդողանի կառավարման կոռուպցիոն գործողությունների մասին:

. 2014թ-ին դատարանը Գյուլենին ձերբակալելու թույլտվություն էր տվել: Թուրքական կողմն Ինտերպոլից պահանջում էր փնտրել Գյուլենին «կարմիր շրջաբերականով», սակայն Ինտերպոլն անտեսեց այդ պահանջը:

. 2016թ-ի մարտին Էրդողանը Գյուլենին մեղադրեց Թուրքիայի քրդաբնակ հարավ-արևելյան տարածաշրջանում անկարգություններ կազմակերպելու համար:

. 2016թ-ի ապրիլին Թուրքիայի ոստիկանությունը 90 մարդ ձերբակալեց, որոնք կասկածվում էին Գյուլենի հետ կապի մեջ լինելու համար: Մայիսին Իզմիրում նույն մեղադրանքով ձերբակալվեց ևս 29 մարդ:

. Երկու դեպքում էլ հնչեց Էրդողանի հայտարարությունն այն մասին, որ Գյուլենը փորձել է «զուգահեռ պետություն» կառուցել:

. Դժվար է դատել՝ արդյոք Գյուլենը ձգտում է ղեկավարել պետությունը: Նա բացահայտ երբեք չի խոսել այն մասին, որ պատրաստ է իշխանության գալ: Ընդհակառակը, միշտ հերքել է նման ենթադրությունները:

. Թուրք փորձագետների մի մասը Գյուլենին քավության նոխազ է համարում և նրա հետ է կապում շատ խնդիրներ:

. Գյուլենը մի քանի քրոնիկական հիվանդություններ ունի և այլ առողջական խնդիրներ: Նա հազվադեպ է հանրության մեջ հայտնվում և գրեթե չի շփվում լրագրողների հետ:

. Գյուլենը դեմ է արտահայտվում կրոնական էքստրեմիզմին և Իսլամի քաղաքականացմանը: Նա ավանդական թուրքական իսլամ է քարոզում և դիտարկում է այն որպես կարեկցանքի և սոցիալական աջակցության կրոն:

. Նա այլ դավանաքների և այլ տեսակետ ունեցող մարդկանց հետ երկխոսության կողմնակից է:

. Նա ակտիվորեն ներառված է Թուրքիայի ապագայի, ժամանակակից աշխարհի և դրանում իսլամի դերի մասին քննարկումներում: Որպես ելք Գյուլենը համարում է կրթություն ստանալն ու անձնական աճը:

. Գյուլենը կարծում է, որ քիմիայի, մաթեմատիկայի և ֆիզիկայի ուսումնասիրումը «աստվածահաճո գործ է»:

. Գյուլենի դպրոցները Թուրքիայում համարվում են լավագույնը: Դրանցում սովորաբար թանկարժեք սարքավորումներ կան, երկու սեռի աշակերտներին էլ հավասար մոտեցում է ցուցաբերվում, անգլերենը դասավանդվում է առաջին դասարանից:

. Գյուլենը կարծում է, որ «իսլամ» և «ժողովրդավարություն» հասկացությունները չեն հակասում միմյանց:

. Գյուլենը կանանց և տղամարդկանց միջև հավասարության կողմնակից է, սակայն կարծում է, որ «արևմտյան ֆեմինիզմը, որը լեցուն է տղամարդկանց հանդեպ ատելությամբ, անհաջողության է դատապարտված այնպես, ինչպես բոլոր արմատական հոսանքները»: