Անձնական պատմություններ շրջափակման մեջ հայտնված Արցախից
Շրջափակման մեջ հայտնվածների պատմություններ
Արցախը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհի՝ Լաչինի միջանցքի փակվելուց հետո մարդիկ հայտնվել են շրջափակման տարբեր կողմերում: Հայաստանի մի խումբ քաղաքացիներ ակամայից ստիպված են մնալ շրջափակված Արցախում, բազմաթիվ արցախցիներ էլ՝ տարբեր պատճառով այդ օրերին դրսում գտնվելով, ստիպված են ճանապարհի բացմանը սպասել Հայաստանում: Նրանց թվում կան նաև անչափահաս երեխաներ:
- «Ռուս խաղաղապահները չպետք է թույլ տան նման ապօրինություն»․ Փաշինյան
- «Վերականգնել Լաչինի միջանցքով տեղաշարժը»․ ՄԱԿ ԱԽ նիստի մանրամասները
- «Ադրբեջանը պատերազմի վերսկսման պատճառ է փնտրում»․ քաղաքագետ
«Ուզում եմ անվտանգ ապրել, իմ երեխան վախով չանցկացնի ամեն օրը»
Ստեփանակերտցի 13-ամյա Վլադիմիրն արցախցի մի խումբ երեխաների հետ դեկտեմբերի 11-ին եկել էր Հայաստան՝ դիտելու Երևանում անցկացվող Մանկական Եվրատեսիլ երգի մրցույթը: Սակայն դեկտեմբերի 12-ին ճանապարհը փակվեց, երեխաների մեկօրյա այցելությունը երկարաձգվեց անորոշ ժամանակով:
«Ճիշտն ասած, ես սկզբից դեմ էի, որ տղաս գնար Երևան: Սիրտս կարծես գուշակում էր, որ Եվրատեսիլից հետո ինչ-որ բան պետք է լինի։ Բայց որ տղաս շատ էր ցանկանում, թույլ տվեցի»,- պատմեց տղայի մայրը՝ Մարինա Վանյանը:
Քանի որ երեխան մեկ օր էր բացակայելու, ծնողները հավելյալ հագուստ ու պարագաներ իր հետ չեն ուղարկել: Երբ պարզվել է, որ տունդարձն անհնար է, Երևանում հայտնված երեխաներին օգնության են հասել տեղացիները:
«Երեխաների մնալու տեղը լավն է, ուտելիքով ապահովում են, զբաղեցնում են։ Սրտիս խորքում գիտակցում եմ, որ որդիս ապահով է, որ երեխաների հետ մեկնած ուսուցիչներն իրենց համար և՛ մայր են, և՛ քույր, բայց տեղս չեմ գտնում։ Ուզում եմ, որ երեխաս կողքիս լինի, թեկուզ այս պայմաններում»,- ասում է մայրը:
Մարինան Ստեփանակերտում բնակվում է զինծառայող ամուսնու ու երեք երեխաների հետ: Հիմա, երբ 13-ամյա որդին հանգամանքների բերումով հեռվում է, Մարինայի հենարանն ու հուսադրողը դարձել է ավագ դուստրը՝ 10-ամյա Էլինան:
«Աղջիկս ասում է․ մամա, Վովկան լավ է, տես՝ իր հետ որ խոսում ես, ինքը ծիծաղում է: Ինձ հանգստացնում է»,- պատմում է Մարինան:
Իսկ 5-ամյա դստերն այս օրերին ավելի շատ հետաքրքրում է՝ ե՞րբ կկարողանան ծնողներն իր համար ելակ գնել:
«Փոքրս միրգ շատ է սիրում, քանի օր է՝ կլուբնիկա է ուզում: Ասում եմ՝ ճանապարհները բացվեն, կլինի: Ասում է՝ մամ, որ Վովկան գա, հետը կբերի՞: Ասում եմ՝ հա, բալես»,- կիսվում է մայրը:
Մարինայի խոսքով՝ վերջին օրերին ԼՂ-ում շատ է սրվել մանկական կերի, մրգի ու բանջարեղենի հարցը: Տեղացիները փորձում են իրար ձեռք մեկնել՝ միմյանց օգնելով գտնել ու գնել այն, ինչի կարիքն ունեն․
«Ավելի շատ բանջարեղենի խնդիր ունենք՝ կարտոֆիլ, բազուկ, գազար, կաղամբ: Հասարակ կարտոֆիլն ինչ է, մեզ համար ոսկի է դարձել: Որ իմանում ենք մեկը չունի, արագ զանգում ենք, թե էսինչ տեղը կա, գնացեք առեք: Մանկական կերերն էլ են վերջանում, վաճառատեղեր կան, որ արդեն չունեն»:
Վերջին օրերին բոլորն անցել են խնայողական ռեժիմի: Ճանապարհի ապաշրջափակման անորոշությունը ստիպում է կենտրոնանալ մեկ մտքի վրա. ինչպե՞ս անել, որ եղածը հնարավորինս երկար ժամանակ բավականացնի:
«Մենք չգիտենք, թե այս ամենն ինչքան կտևի, չգիտենք, թե ամեն րոպե, ամեն վայրկյան մեզ ի՞նչ է սպասվում, ի՞նչ անակնկալներ կարող են լինել: Փորձում ենք խնայողաբար օգտագործել ունեցածը: Եթե առաջ կարող էինք շռայլություններ թույլ տալ, հիմա չենք կարող: Հասարակ երշիկը մակարոնի հետ երկու կտոր եմ դնում երեխաներին, որ երկար օգտագործենք»,- ասում է կինը:
Տեղացիները պատմում են՝ իրավիճակն առավել ծանր է եղել շրջափակմանը առաջին օրերին, երբ դադարեցվել էր նաև գազի մատակարարումը: Այդ օրերին փակվել էին դպրոցներն ու մանկապարտեզները:
«Այդ օրերին տներում, դպրոցներում, մանկապարտեզներւմ ցուրտ էր, երեխաները մրսել էին, հիվանդացել: Տանն էլեկտրականությամբ էինք տաքանում, եռոցով դույլերով ջուր էինք տաքացնում՝ երեխաներին լողացնելու ու կենցաղային կարիքները հոգալու համար,- հիշում էր Մարինան։- Ահավոր էր, բայց մենք ամեն ինչին կդիմանանք, համաձայն ենք առանց գազ էլ մնալ, մենակ թե մեր տներում լինենք, մեր հողում»:
Ասում է, այս իրավիճակում իրեն օգնում է հավատն առ Աստված: Բայց երեխաներին չգիտի, ինչ ասել, երբ հարցնում են՝ ի՞նչ կլինի, եթե ճանապարհը չբացեն․
«Այնքան հոգնել ենք այս իրավիճակից, անընդհատ քննարկելուց․ այս մեկն եկավ՝ լավ կլինի, այն մեկն այնինչ բանն ասաց՝ լավ կլինի։ Ամեն օր սրտատրոփ սպասում ենք լուրերի ժամին, որ տեսնենք՝ ով ինչ է ասում, բայց լսելուց հետո մտածում ենք՝ անիմաստ խոսքեր են»:
Բազմազավակ մորը առավելապես զարմացնում է տեղի ունեցող իրադարձությունների նկատմամբ ոմանց անտարբերությունը.
«21-րդ դարն է, այս փոքր, փխրուն երկրում ենք ապրում, բայց այնպիսի տպավորություն է, որ շատերը աշխարհում մեզ չեն տեսնում, չեն լսում, չեն ուզում լսել: Իսկ մենք ընդամենը ուզում ենք հանգիստ ու անվտանգ ապրել մեր հողում, որտեղ իմ երեխան վախով չի անցկացնի ամեն օրը»:
Շրջափակման մեջ հայտնվածների պատմություններ
Խմբեր սոցցանցերում՝ միմյանց օգնելու համար
Արցախցի Մարիամն ու Հովիկը վերջին զույգն էին, ում հաջողվեց պսակադրվել Շուշիի Սբ. Ղազանչեցոց եկեղեցում՝ հենց պատերազմի օրերին:
Իսկ այս տարի, դեկտեմբերի 9-ին ծնվել է նրանց առաջնեկը:
«Հիվանդանոցում իմացա, որ ճանապարհը փակել են: Դեկտեմբերի 13-ին մեզ դուրս գրեցին: Եկանք տուն, մի կես ժամ հետո գազն անջատեցին»,- հիշում է Մարիամ Սարգսյանը:
Գազամատակարարման դադարեցմանը հաջորդող ժամերը ամենադժվարն են եղել: Ցրտից երեխայի մարմնի ջերմաստիճանը կտրուկ իջել է, առողջական վիճակը՝ վատացել: Նորածնի վիճակը կարգավորվել է միայն բժիշկների աջակցությամբ:
Հիմա, երբ գազաֆիկացումը վերականգնված է, երիտասարդ մայրիկն ավելի հանգիստ է, բայց մտավախություններ ունի հետագայի վերաբերյալ․
«Վստահ չենք, որ կրկին գազը չեն կտրի: Ցանկացած պահի կարող են նորից անջատել»:
Որպես նորածնի մայրիկ, շեշտում է հատկապես երեխաների համար անհրաժեշտ մանկական կերերի ու տակդիրների պակասը: Այս խնդիրները համատեղ ջանքերով լուծելու համար տեղացի մայրիկները սոցիալական ցանցերում խմբեր են բացել միմյանց օգնելու համար:
«Կանայք հաճախ գրում են, թե ում ինչ է պետք, ով ինչի կարիք ունի ու իրար են փոխանցում՝ ով ինչ կարող է: Ես, օրինակ, հիմա մանկական կաթնախառնուրդներ ունեմ, որ ինձ անհրաժեշտ չեն: Արդեն պայմանավորվել եմ, խմբից մի երիտասարդ մայրիկի եմ տալու»,- ասում է Մարիամը:
Պատմում է՝ ամենախնդրահարույցը այն օրերն էին, երբ գազաֆիկացմամբ գործող հացի արտադրամասերը չէին գործում, մարդիկ էլ ստիպված հերթ էին կանգնում էլեկտականությամբ սնուցվող արտադարամասերի մոտ:
Մասնագիտությամբ լրագրող Մարիամն այս օրերին նախընտրում է չհետևել լրահոսին: Ասում է՝ լրատվությանը հետևելիս դեպրեսիայի մեջ է ընկնում, իսկ փոքրիկին դրական էմոցիաներ են պետք․
«Մեր օրերում, երբ մարդիկ շների, կենդանիների ապահովության մասին են մտահոգվում, կացարաններ ստեղծում, աբսուրդային է այս վիճակը։ 120.000 մարդ շրջափակման մեջ է, կենսական խնդիրներ ունի, բայց ոչ մի կերպ չի լուծվում այս հարցը։ Ամեն դեպքում, ես հույս ունեմ, որ ճանապարհը կբացվի ու հնարավորություն կունենանք շարունակել ապրել հայրենիքում»:
4 ամսական Վլադիմիրի կյանքը վտանգված է
Վլադիմիրը «Արևիկ» բուժմիավորման վերակենդանացման բաժանմունքում գտնվող երեխաներից մեկն է, նրա մոտ ծանր, կյանքին սպառնացող հիվանդություն է ախտորոշվել։ Երեխային հրատապ Երևան տեղափոխելու անհրաժեշտություն է առաջացել, սակայն դեռևս դա հնարավոր չէ:
Նրա ծնողների հետ զրուցել չհաջողվեց։ Հարազատներից մեկն ու բուժող բժիշկը փոխանցեցին, որ նրանք ծանր հոգեբանական վիճակում են։
«Երեխայի հիվանդությունը շատ սպեցիֆիկ է: Երևանում ընդամենը մեկ հիվանդանոց է զբաղվում այս ախտորոշմամբ երեխաների բուժմամբ: Դա «Մուրացան» բժշկական կենտրոնն է: Ու այս հիվանդությունն ախտորոշելու դեպքում պարտադիր ուղեգրում ենք այնտեղ»,- բացատրում է բուժմիավորման գործադիր տնօրեն Կարեն Մեջլումյանը:
Հրատապ քայլեր չձեռնարկելու պարագայում հիվանդությունը կարող է ունենալ մահացու ելք, արցախցի բժիշկները հարցը հեռավար քննարկել են «Մուրացան»-ի մասնագետների հետ։ Որոշել են տեղում կայունացնել փոքրիկի վիճակը, մինչ նրա տեղափոխումը հնարավոր կդառնա:
«Ժամանակն աշխատում էր երեխայի դեմ: Մենք պետք է հստակ ու արագ որոշում կայացնեինք. սպասում ենք ճանապարհի բացվելո՞ւն, թե՞ սկսում ենք երեխայի բուժումը: Ու քանի որ պարզ չէր, երբ հնարավոր կլինի տեղափոխումը, սկսեցինք բուժումը, բայց միևնույն է, նա Երևան տեղափոխվելու հրատապ կարիք ունի»,- ասում է բժիշկը:
Առողջապահական կառույցի բնականոն գործունեության ապահովման, խնայողական ռեժիմի անցման ու բազմաթիվ երեխաների առողջական խնդիրներով մտահոգ բժշկի կինն էլ՝ Լաչինի միջանցքի շրջափակման հետևանքով Երևանում է մնացել:
«Չնայած դժվարություններին, ես միշտ մարտական եմ տրամադրված, իմ ընտանիքն էլ է մարտական։ Տրամադրության անկում չունենք, պայքարելու զգացումը չի ջարդվել։ Սա մեր հողն ա, տեղ չունենք գնալու։ Ամեն ինչին կարելի է ու պետք է դիմանալ, եթե կա մեկ ընդհանուր արժեք»,- ասում է նա:
Շրջափակման մեջ հայտնվածների պատմություններ
«Միայն թե կյանքի ճանապարհն ի վնաս Արցախի չբացվի»
Լաչինի միջանցքի փակման հետևանքով շրջափակման մեջ են հայտնվել ոչ միայն արցախցիները, այլև՝ Արցախ այցելած հայաստանցիներ: Նրանցից մեկն էլ Արփինե Խաչատրյանն է։ Նա գործընկերների՝ «Սինոփսիս Արմենիա» ընկերության կազմում դեկտեմբերի 9-ին եկել էր՝ «Այսօր՝ հանուն վաղվա» նախագծի շրջանակներում վարպետաց դասեր անցկացնելու համար: Նախատեսում էին վերադառնալ դեկտեմբերի 13-ին:
«Անկեղծ ասած, մենք տեսնում էինք, որ ինչ-որ պրոցեսներ են գնում, ու այս իրավիճակը մեզ համար սպասելի էր: Չզարմացանք, որ ճանապարհը փակվեց: Մենք հոգեբանորեն պատրաստ էինք նման զարգացումների»,- ասում է Արփինեն:
Երևանցի երիտասարդները փորձել են ճկուն գտնվել ու վերսկսել աշխատանքը հեռավար:
«Կշարունակենք աշխատել, քանի դեռ ինտերնետ կա»,- ասում է Արփինեն:
Հիացմունքով է խոսում տեղացիների կամքի ու համառության մասին: Ասում է, բոլոր գործընկերները զգացված են արցախցիների պատրաստակամությամբ՝ սատարել իրենց, ինչով կարող են:
«Բոլորն իրենց օգնությունն են առաջարկում: Հրավիրում են իրենց տներ՝ ապրելու կամ գոնե հյուրասիրության։ Նույնիսկ մարդկային հասարակ շփման մեջ, ամեն քայլափոխի մենք զգում ենք այդ աջակցությունը»:
Հայաստանում մնացած ընտանիքների անդամները մտահոգվում են երիտասարդների համար, ստիպված են բավարարվել տեսազանգերով:
«Սկզբում բոլորիս ընտանիքներն անակնկալի եկան, հիմա կարծես հաշտվել են, համբերությամբ սպասում են: Այսօր մայրիկիս հետ էի խոսում, ասաց, որ մեզ տաք պահենք, չմրսենք, չհիվանդանանք՝ մամայական խորհուրդներ։ Ընկերուհուս քույրն էլ զանգել էր, ասում էր՝ ես այդքան քո մասին չեմ մտածում, որքան իմ նման բազմազավակ մայրերի, որ այդտեղ են ու պատասխանատու ոչ միայն իրենց, այլև իրենց երեխաների համար»:
Արփինեն ասում է՝ իրեն ու իր գործընկերներին էլ այսօր առավելապես հուզում է անորոշությունը․
«Մենք պատրաստ ենք դիմանալ վատ պայմաններին, պատրաստ ենք սուղ միջոցներով ապրել, միայն թե այս կյանքի ճանապարհն ի վնաս Արցախի չբացվի, խնդիրը չլուծվի ի վնաս Արցախի, ցավոտ զիջումների գնով չբացվի ճանապարհը»:
Շրջափակման մեջ հայտնվածների պատմություններ
