Պատմության ավարտը․ Հայաստանի իշխանությունները կարողացան նորացնել սահմանադրական դատարանի կազմը

Հայաստանի խորհրդարանը գաղտնի քվեարկությամբ ընտրեց Սահմանադրական դատարանի երեք նոր դատավորների։

Քվեարկությանը մասնակցում էին միայն իշխող «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավորները։ Ընդդիմադիր երկու խմբակցությունները նախօրեին հայտարարել էին քվեարկությունը բոյկոտելու մասին։

Միանգամից երեք դատավորների ընտրության անհրաժեշտությունն առաջացել էր այն բանից հետո, երբ հունիսի 26–ին ուժի մեջ մտան խորհրդարանի ընդունած սահմանադրական փոփոխությունները։ Ըստ այդ փոփոխությունների՝ Սահմանադրական դատարանի 12 տարի պաշտոնավարած դատավորները պետք է դադարեցնեն իրենց լիազորությունները։ Այդպիսի երեք դատավոր կար։

Բացի այդ, ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանը զրկվեց իր ղեկավար պաշտոնից։ Այժմ դատարանը կգլխավորի գործող դատավորներից մեկը։

2018 թ–ի «թավշյա» հեղափոխությունից հետո իշխանության եկած կառավարությունը, նախորդ իշխանությունների օրոք ընտրված դատավորներին անընդունակ է համարում արդար որոշումներ կայացնել։

Նրանց աշխատանքից ազատելու փորձերը սկսվել էին դեռ անցյալ տարի։ Այդ հարցով 2020 թ–ի ապրիլի 5–ին հանրաքվե էր նշանակվել, սակայն այն չկայացավ կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով։ Արդյունքում՝ Հայաստանի խորհրդարանն ինքն էր որոշել լուծել դատական համակարգի ճգնաժամը, և արդեն հունիսի 22–ին Հայաստանի խորհրդարանը սահմանադրական փոփոխությունների նախագիծ ընդունեց։ 

•Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի նախագահը՝ որպես քրեական գործով մեղադրյալ

•Երկու տարի դատական բարեփոխման սպասելիս․ ինչո՞ւ Հայաստանի իշխանությունները չեն կարողանում այն անցկացնել

Ինչպե՞ս էր անցնում քվեարկությունը

Դատավորների թափուր հաստիքների համար մեկական թեկնածություն էին առաջադրել Դատավորների ընդհանուր ժողովը, կառավարությունն ու նախագահը, ընտրությունը պետք է կատարեր խորհրդարանը։

Քվեարկությունից մեկ օր առաջ Ազգային ժողովում պատգամավորները քննարկել են թեկնածուներից յուրաքանչյուրին։

Առաջինը Դատավորների ժողովի թեկնածու Երվանդ Խունդկարյանն էր։ Տասը տարի շարունակ նա գլխավորել է Վճռաբեկ դատարանն ու բավականաչափ սկանդալային գործեր քննել։ Պատգամավորները հիշեցրել են նաև նախորդ իշխանությունների հետ նրա կապի մասին։

«Խունդկարյանին ընտրելով՝ մենք Սահմանադրական դատարան ենք վերադարձնում նրանց, ում մերժել ենք առաջին իսկ օրվանից․․․ Քվեարկելով Երվանդ Խունդկարյանի օգտին՝ մենք ժողովրդի որոշմանը դեմ ենք գնում։ Հետևաբար, Խունդկարյանին ընտրելը հակահեղափոխության հաղթանակն է», — հայտարարել է անկախ պատգամավոր Արման Բաբաջանյանը։

Իշխող խմբակցության պատգամավոր Թագուհի Թովմասյանը դատավորին հիշեցրել է նախկին օմբուդսմենի 2013 թ–ի զեկույցի մասին, որտեղ Խունդկարյանը ոչ այնքան լավ կողմից էր ներկայացված․ 

«Մասնավորապես, սխեմա էր գործում, երբ բոլոր անցանկալի դատավորները, որոնք չէին կատարում ձեր հրահանգներն ու ցանկալի վճիռներ չէին կայացնում, հետագայում կարգապահական պատասխանատվության էին ենթարկվում»։

Երվանդ Խունդկարյանը հերքել է բոլոր մեղադրանքները․

«Այդպիսի գործողություններ իմ կողմից չեն ձեռնարկվել և չէին կարող ձեռնարկվել»։

Արթուր Վաղարշյանի թեկնածությունն արդեն երկրորդ անգամ էր ներկայացրել նախագահ Արմեն Սարգսյանը։ 2019 թ–ին խորհրդարանն արդեն հրաժարվել էր Վաղարշյանին ՍԴ դատավոր ընտրել։

Իշխող խմբակցության պատգամավորները Վաղարշյանին հարցրեցին, թե ինչու է նա որոշել կրկին փորձել։ Նա պատասխանեց, որ Սահմանադրական դատարանին անկախ դատավորներ են պետք․ 

«Ես չնեղացա, որ ինձ չընտրեցիք, ես հավակնություններիս տուրք չտվեցի՝ հասկանալով, որ սա իրավական գործընթաց է, որը որոշ միտումների դեպքում նույնպես քաղաքականի կվերածվի»։

Կառավարության թեկնածուն Էդգար Շաթիրյանն էր։ 2019 թ–ի նոյեմբերին, կրկին լինելով կառավարության թեկնածուն, նա Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամ էր ընտրվել։ Սակայն ընտրվելուց հետո Շաթիրյանը հրաժարական էր տվել։

Այդ պատճառով էլ պատգամավորներին հենց այս հարցն էր հետաքրքրում․ արդյո՞ք կարելի է վստահ լինել, որ այս անգամ՝ ԱԺ կողմից ընտրվելուց հետո, նա հրաժարական չի տա ՍԴ դատավորի պաշտոնից։

Արդյունքում՝ բոլոր երեք թեկնածուներն ընտրվեցին ՍԴ դատավոր։ Բոլոր երեքին դեմ է քվեարկել անկախ պատգամավոր Արման Բաբաջանյանը։ 

Ի՞նչ եզրակացություններ է արել ընդդիմությունը

Ընդդիմադիր երկու խմբակցությունները՝ «Բարգավաճ Հայաստանն» ու «Լուսավոր Հայաստանը», հայտարարել են գործընթացի բոյկոտի մասին։ Նրանց խոսքով՝ բողոքը թեկնածուների անձերի հետ կապ չունի։ 

«Ինքներդ գիտեք, որ մենք Սահմանադրական դատարանում վիճարկում ենք այն սահմանադրական փոփոխությունների ընդունման գործընթացը, որոնց հետևանք է այսօրվա քվեարկությունը։ Այժմ մենք այդ խնդիրն այնքան ենք բարդացրել, որ ես չեմ կարող անաչառ քվեարկել թեկնածուների օգտին, որոնց շատ հարգում եմ։ Որովհետև դուք սկսել եք ապօրինի, ոչ սահմանադրական գործընթաց», — ասել է «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Տարոն Սիմոնյանը։

Իրավական խնդիրների մասին է հայտարարել նաև «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը։ Նա նշել է, որ խորհրդարանում ավանդույթ կա․ ներկայացնող կառույցն ու նրա թեկնածուները հանդիպում են ոչ միայն իշխող խմբակցության, այլև փոքր խմբակցությունների պատգամավորների հետ։

«2007 թ–ից ի վեր ես խորհրդարանում չեմ հիշում գեթ մի դեպք, երբ նման կերպ անտեսվեն մյուս խորհրադրանական խմբակցությունները», — ասել է Զոհրաբյանը։

Իսկ իշխող խմբակցության պատգամավոր Ռուբեն Ռուբինյանը կարծում է, ընդդիմության բոյկոտի պատճառն այն է, որ նրան ձեռնտու է ՍԴ նախկին կազմը․

«Մենք չենք ուզում, որ դատավորները մեզ քաղաքական առումով հաճոյանան կամ հաճելի լինեն։ Մենք ուզում ենք, որպեսզի ՍԴ–ն իրապես անկախ լինի»։