«Մենք բոլորս հայրենիքը պաշտպանող զինվոր ենք»․ գործարարը, որը դարձավ պետնախարար
Հարցազրույց Ռուբեն Վարդանյանի հետ
Հայկական ծագմամբ ռուսաստանցի գործարար, ներդրող և բարերար Ռուբեն Վարդանյանը նշանակվել է ԼՂՀ պետնախարար։ Սեպտեմբերի սկզբին նա հայտարարեց, որ հրաժարվել է Ռուսաստանի քաղաքացիությունից և տեղափոխվում է Լեռնային Ղարաբաղ։ Տեղափոխությունից հետո կազմակերպված մամուլի ասուլիսի ժամանակ Ռուբեն Վարդանյանը շեշտեց, որ ինքը ԼՂ-ում որևէ պաշտոն ստանձնելու հավակնություն չունի։ Բայց մի քանի օր անց Forbes ամսագրին տված հարցազրույցում չէր բացառել, որ կարող է ստեղծվել իրավիճակ, երբ ինքը «ստիպված կլինի ու ճիշտ կհամարի պետական պաշտոն ստանձնել»։
Հայ քաղաքագետները դեռևս այն ժամանակ սկսեցին խոսել այն մասին, որ գործարարը կզբաղեցնի ինչ-որ պաշտոն, հնարավոր է՝ նույնիսկ նախագահի՝ գործողի հրաժարականի դեպքում։ Միևնույն ժամանակ, չբացառեցին, որ Ռուսաստանի իշխանություններն են մոդերացրել նրա տեղափոխությունը Լեռնային Ղարաբաղ։
2011 թվականից Ռուբեն Վարդանյանն ընդգրկվել է Forbes-ի՝ Ռուսաստանի ամենահարուստ մարդկանց վարկանիշային աղյուսակում։ 2021 թվականին գործարարի կարողությունը գնահատվում էր մեկ միլիարդ դոլար։ Նա զբաղեցնում է 116-րդ տեղը Ռուսաստանի ամենահարուստ մարդկանց ցուցակում։
Պետնախարար նշանակվելուց հետո «Կոմերսանտ» թերթը հարցազրույց է հրապարակել Ռուբեն Վարդանյանի հետ այն մասին, թե ինչ է նա նախատեսում անել մի իրավիճակում, որը «ոչ միայն բարդ, այլև անհույս» է թվում։
Ամենակարևորը, ինչ ասել է Ռուբեն Վարդանյանը ռուսական թերթին տված հարցազրույցում
Հողից հեռանալը կնշանակի պատմության ավարտ
«Յուրաքանչյուր ազգ ունի արմատներ։ Այդ արմատները որոշում են հիմքը, ոչ միայն անցյալի ժառանգությունը, այլև ծառի ապագան: Եթե արմատները սկսեն ոչնչանալ, ծառը չի գոյատևի և չի կարողանա պտուղներ տալ: Այս առումով Արցախը եզակի վայր է ոչ միայն բնության ու պատմության տեսանկյունից։ Սա իսկապես ոչ միայն հայկական, այլև քրիստոնեական քաղաքակրթության բնօրրանն է։ Այն սակավաթիվ վայրերից է, որտեղ հայերն ապրել են հազարամյակներով։
Ցավոք սրտի, մեր մյուս վայրերի մեծ մասը կորսվել է, օրինակ՝ Արևմտյան Հայաստանում։ Շատ դժվար է անընդհատ փախստական լինել, ապրել մի իրավիճակում, երբ արմատներդ, գերեզմաններդ ավերված են, հիմնովին ավերված։
Արցախի կորուստը պարզապես ինչ-որ տարածքի կորուստ չէ։ Դա քո հիմքերը կորցնելու հարց է:
Հինգ հազար տարի հայ ազգը գոյություն ունի՝ ապրելով Անդրկովկասում՝ Հայկական լեռնաշխարհում։ Մենք այն քիչ ազգերից ենք, որոնք ապրում են սեփական հողի վրա։ Սեփական հողից հեռանալը կնշանակի պատմության ավարտ։
Մենք տեսնում ենք, թե ինչպես է աշխարհն այս երկու տարվա ընթացքում գնում դեպի երրորդ համաշխարհային պատերազմ։ Մենք տեկտոնական փոփոխությունների շեմին ենք, և էլիտաների պատասխանատվությունն է, մարդկանց պատասխանատվությունն է, որոնք կարող են և գիտեն պատասխանատվություն ստանձնել, լինել ամենադժվար, ամենածանր տեղում։
Կարծում եմ՝ դա պարզապես քո պարտականությունն է։ Կայացնելով այս որոշումը՝ ես հասկանում էի՝ եթե ոչ հիմա, ապա ե՞րբ։
Պաշտոնը նշանակություն չունի
«Այն պայմաններում, որում այժմ գտնվում է Արցախը, պաշտոնը նշանակություն չունի։
Մենք բոլորս զինվորներ ենք, որոնք պետք է կանգնեն հանուն հայրենիքի պաշտպանության։ Իմ տեղափոխվելը կապված էր հենց այդ որոշման հետ։
Իմ հիմնական խնդիրը, այդ թվում՝ որպես անսպասելի կերպով պետական պաշտոնյա դարձած անձ, մարդկանց համոզելն է, որ մենք իսկապես արտակարգ և շատ վտանգավոր իրավիճակում ենք։ Ամեն ինչ անել, որ մարդիկ համախմբվեն և կարողանան զգալ, որ իրենք մեկ ուժ են, որ միասին կարող են ինչ-որ բան փոխել։
Հիմա ես չեմ ուզում քայլ առ քայլ պատմել իմ գործողությունների ծրագիրը, քանի որ առաջին երկու ամիսների ընթացքում ես սպունգի պես կլանում եմ մեր տարածաշրջանում առկա խնդիրները։ Երկրորդ՝ շատ կարևոր է, որ այդ որոշումները լինեն ոչ թե հապճեպ, այլ շատ հավասարակշռված։ Շատ կարևոր է չվնասել։
Հիմնական խնդիրն է այնպես անել, որ Արցախում ապրող մարդը զգա, որ ինքը պաշտպանված է, ունի իր երեխաներին լավ կրթություն տալու, նորմալ բուժօգնություն ստանալու, աշխատանք ունենալու և իր ձգտումներն իրականացնելու հնարավորություն։
Լավ նորությունն այն է, որ բնակչության խտությունն այստեղ այնքան էլ մեծ չէ, և որոշ բաներ կարելի է արագ անել, այդ թվում՝ նոր տեխնոլոգիաների միջոցով:
Մեր առջև խնդիր է դրված արագ ձևավորել արցախցիների և դրսից եկածների թիմ, որը կկարողանա կոտրել այն տրամադրությունները, թե այստեղ ամեն ինչ շատ դժվար է, հեռանկարներ չկան»։
Վտանգավոր է ամբողջ աշխարհում
«Ես համոզված եմ, որ արցախցիները չկոտրվող մարդիկ են, արցախցիները դա ապացուցում են դարեր շարունակ։ Դուք կշրջեք քաղաքում և կտեսնեք հսկայական թվով երեխաներ, հսկայական թվով երիտասարդներ, ովքեր չեն հեռանում: Այսպիսի ծանր պատերազմից, այն շրջանների մի մասի կորստից հետո, որտեղ միշտ ապրել են հայեր, մարդկանց մեծ մասը մնացել է, ապրում ու աշխատում է այստեղ։
Հիմա վտանգավոր է ամբողջ աշխարհում։ Որտե՞ղ է հիմա հանգիստ։ Ահազանգը հնչում է ամենուր, վտանգն իսկապես շատ մեծ է ողջ աշխարհում։ Իսկ արցախցիների համար սա շատ լավ օրինակ է, որ ավելի լավ է լինել հայրենիքում, սեփական հողի վրա ու պայքարել իրենց երկրի համար, քան լինել ներգաղթյալ ինչ-որ վայրում։
Անվտանգությունը միայն ռազմական սպառնալիք չէ, դա ներաշխարհի անվտանգությունն է, անվտանգությունը հասարակության մեջ, անվտանգությունը շատ այլ գործընթացների առումով՝ պարենային, տեխնոլոգիական և այլն։
Համոզված եմ, որ չնայած 2020 թվականից հետո ստեղծված շատ ծանր իրավիճակին, արցախցիներն առաջ շարժվելու մեծ կամք ու ցանկություն ունեն»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հակասությունները միավորելու ունակություն
«Ինձ թվում է, որ ցանկացած հասարակության առջև ծառացած ամենամեծ մարտահրավերներից մեկը ավանդույթի և նոր տեխնոլոգիաների միջև հավասարակշռության պահպանումն է: Նոր տեխնոլոգիաները ակտիվորեն ներխուժել են մեր կյանք, և դրանք իսկապես լրջորեն փոխում են մեր կենսակերպը:
Հարևանների հետ համակեցության մոդել սովորելը նույնպես կարևոր խնդիր է, քանի որ այն բանաձևը, որը ես առաջարկեցի՝ ապրել կողք կողքի, բայց ոչ միասին, նշանակում է, որ մենք հասկանում և ընդունում ենք, որ հարևանության մեջ ենք այն մարդկանց հետ, ում հետ շատ բարդ, ծանր փոխհարաբերություններ ունենք։
Բայց մենք պետք է մեր մեջ գտնենք և՛ ուժ, և՛ կամք՝ ապահովելու, որպեսզի կուտակված շատ լուրջ բացասականության ու հարևանից եկող վտանգների պայմաններում սովորենք հարաբերություններ կառուցել հարևանի հետ, որպեսզի նա ևս հասկանա, որ իր համար ավելի ձեռնտու է, ավելի ճիշտ է գոյակցել, այլ ոչ թե փորձել ոչնչացնել»։
Լեռնային Ղարաբաղը պետք է մասնակցի բանակցային գործընթացին
«Բոլորս պետք է հասկանանք, որ երբ խոսում ենք Արցախի ճակատագրի մասին, պետք է ապավինենք Արցախի ժողովրդի կարծիքին և որոշմանը։ 1988 թ․-ին սկսվեց ժողովրդի կամարտահայտման գործընթացը, մարդիկ հայտարարեցին, որ իրենց տեղը խորհրդային տարածքում այլ կերպ են տեսնում։ Ինձ թվում է, որ միայն մեկ հարց կա՝ Արցախի ապագան, այս հողի վրա ապրող մարդկանց ապագան պետք է սահմանվի, որոշվի նրանց մասնակցությամբ։ Եվ այս իմաստով ցանկացած բանակցություն, որն այս պահին ընթանում է, չի կարող տեղի ունենալ առանց Արցախի։
Առանց ԼՂ բանակցություններն այն բաներից մեկն է, որոնք ես անընդունելի եմ համարում։ Հայաստանի Հանրապետության ղեկավարությունը մանդատ չունի, որ Արցախի փոխարեն որոշի, թե ինչպես են այնտեղ ապրելու։
Եվ այս առումով միջազգային հանրությունը պետք է հասկանա՝ հումանիտար աղետը, որը կարող է տեղի ունենալ այստեղ, դրա պատասխանատվությունը կրելու են բոլորը։
Ռուս խաղաղապահների ներկայությունն այստեղ զսպման շատ կարևոր տարր է։ Իսկ անվտանգությունը երաշխավորողների, արցախյան հողի վրա ապրող մարդկանց և մեր հարևանի միջև եռակողմ հարաբերությունների պահպանումը բանակցությունների միակ հնարավոր մոդելն է։
Ուստի Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է սեփական բանակցությունները վարի Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների, սահմանագծման, սահմանազատման, միջանցքների շուրջ, բայց Արցախի ճակատագիրն այնտեղ չի որոշվում։ Այստեղ և մեզ հետ միասին է որոշվում Արցախի ճակատագիրը։
Ցավոք սրտի, Սոչիում [Փաշինյանի և Ալիևի հանդիպումը Պուտինի միջնորդությամբ] կայացած բանակցությունները հաջողված համարել չենք կարող։ Ամփոփիչ տեքստում չի հիշատակվում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը։ Չի ասվում, որ ռուս խաղաղապահները կշարունակեն ապահովել խաղաղությունը և կմնան Արցախում՝ կողմերին հետ պահելով ուժի կիրառումից կամ դրա սպառնալիքից, քանի դեռ քաղաքական լուծումը գտնված չէ։ Պակասում է հայտարարությունն այն մասին, որ միջազգային միջնորդությամբ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը լուծելու բանակցություններում ներգրավված կլինեն Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչները։
Այն, ինչ հայտնվում է փաստաթղթերում, ոչ մի կերպ չի կարող բավարարել ինձ, Արցախին ու նրա ժողովրդին։ Հուսով եմ, որ Սոչիի ձևաչափով բանակցությունները կշարունակվեն և կբերեն ցանկալի արդյունքի։ Մենք պետք է մեր բոլոր գործողություններով ցույց տանք, որ Արցախի հետ կարելի է և պետք է հաշվի նստել։
Քանի որ կա սուբյեկտ, սուբյեկտայնությունն էլ պետք է ի հայտ գա։ Սա այն նպատակներից մեկն է, որոնք Արցախում մեր առջև դրել ենք ես ու իմ թիմը»։
Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը՝ տարածքային ամբողջականությանը հակադիր
«Իմ բանաձևը կողք կողքի ապրելն է, բայց ոչ միասին: Հուսով եմ, որ Ադրբեջանի ղեկավարության մեջ խոհեմությունը կգերիշխի, քանի որ նրանց նույնպես նոր զոհեր պետք չեն։ Եվ ընդհանրապես, հեշտ չի լինի աշխարհին բացատրել, եթե նրանք [ադրբեջանցիները] փորձեն ռազմական ճանապարհով ոչնչացնել այստեղ ապրող բնակչությանը, որն ասում է՝ մենք Ադրբեջանի մաս չենք, երբեք չենք եղել Ադրբեջանի կազմում։
Այստեղ կան բավականին կոշտ երկու դիրքորոշումներ, որոնք անհամատեղելի են: Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը և դրա շուրջ հարցերի ողջ շրջանակը հակասության մեջ է տարածքային ամբողջականության հետ։
Պետք է ասել, որ տարածքային ամբողջականությունը, որը քննարկում է Ադրբեջանը, նույնպես շատ հարցեր է առաջացնում, քանի որ Խորհրդային Միության փլուզման ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը դե յուրե Ադրբեջանի կազմում չէր։ Պետք է այս ամենը քննարկել, բանավիճել, բայց ինձ թվում է, որ դա անիմաստ է, եթե չկա կամք երկու կողմից։
Չնայած այն հանգամանքին, որ մենք ունենք տրամագծորեն հակառակ դիրքորոշումներ, մենք պետք է հնարավորություն գտնենք խոսելով բացահայտել այն հավասարակշռությունը, որը երկու կողմերին թույլ կտա պահպանել խաղաղությունը։
Ավելի լավ է վատ խաղաղություն, քան լավ պատերազմ: Ես խորապես համոզված եմ, որ ադրբեջանական ժողովրդի համար, որը նույնպես ունի բազմաթիվ դժվարություններ, բազմաթիվ խնդիրներ ինչպես տնտեսության, այնպես էլ սոցիալական ոլորտում, ինչպես նաև իր քաղաքների ու գյուղերի զարգացման գործում, պատերազմի ևս մեկ փուլ, նոր զոհեր՝ չգիտես, թե հանուն ինչի, անիմաստ է։
Ես երբեք պետական համակարգում չեմ եղել, չնայած ներդրումային բանկիրի հիմնական գործառույթը բանակցելն է։ Բիզնեսում իմ փորձը ցույց է տալիս, որ ես կարող եմ պայմանավորվել շատ տարբեր մարդկանց հետ:
Եվ ես հուսով եմ, որ այդ փորձը կիրառելի կլինի, քանի որ իմ կողմից կա կամք և ցանկություն՝ դա անել առավելագույն արդյունավետությամբ։ Երբ կա վեհ ու հավակնոտ նպատակ, 100 տոկոսով նվիրվելու պատրաստակամություն, ամեն բան կստացվի»։
Պատասխանատվություն ապագայի համար
«Մերժման աստիճանի նվազեցումը, միմյանց հետ շփվելու անկարողությունը․ սա երկարատև գործընթաց է, որը մեծ ջանքեր է պահանջում։ Կարծում եմ՝ տասնամյակներ են պետք, ոչ պակաս։
Տասնամյակներ, որոնք մեզանից կպահանջեն ոչ թե թողնել ամեն ինչ այնպես, ինչպես կա, այլ ջանքեր գործադրել իրավիճակը ինչ-որ կերպ դեպի լավը փոխելու համար։
[Լեռնային Ղարաբաղի] կարգավիճակը պետք է որոշվի այնպես, որ եթե նույնիսկ այն ամբողջությամբ սահմանված չէ միջազգային իրավունքին համապատասխան, ստատուս քվոյի (որը կայանում է նրանում, որ Արցախը չի լինելու Ադրբեջանի կազմում այն ձևով, ինչպես այն տեսնում է Ադրբեջանի ղեկավարությունը) պահպանումը պետք է հստակ հասկանալի և ընդունելի լինի։ Ընդունելի թե՛ Ադրբեջանի ղեկավարության, թե՛ ադրբեջանական ժողովրդի կողմից։Արցախի ժողովրդին ոչնչացնելու փորձը, հարցը ռազմական ճանապարհով լուծելու փորձը թանկ կնստի Ադրբեջանի վրա։ Ինչպես զոհերի, միջազգային հարթությունում կորուստների տեսանկյունից, այնպես էլ նրա, որ այս ամենը բումերանգ է։
Որքան շատ ես նման ելույթներ ունենում, այնքան ավելի շատ է վերադառնում քեզ: Ես չեմ վախեցնում և չեմ ուզում նմանվել մարդու, որը փորձում է ինչ-որ բանով սպառնալ։ Սա պատմություն է։ Պարզապես պետք է կարդալ պատմությունը և հասկանալ, որ այս ամենը ոչ մեկի համար առանց հետքի չի անցնում:
Կյանքը պետք է փայփայել: Արածիդ պետք է վերաբերվես ոչ միայն այսօրվա, այլև ապագայի տեսանկյունից։ Ցանկացած երկրի ղեկավարի ամենակարևոր խնդիրն է պատասխանատու լինել ոչ միայն այսօրվա, այլև այն բանի համար, թե ինչպես են ապրելու սերունդներն ապագայում»։
Հարցազրույց Ռուբեն Վարդանյանի հետ
