«Վտանգավոր աշխատանք է, բայց գործազրկությունից լավ է»․ հավաքարարներն Ադրբեջանի ավտոճանապարհներին
Ճանապարհ մաքրողներն Ադրբեջանում
«Երեք անգամ մեքենայի տակ եմ ընկել։ Երեկ էլ մեկը հարվածեց ու գնաց։ Առավոտյան ժամը չորսն էր։ Ամենից հաճախ վթարներ են տեղի ունենում այդ ժամին: Երբ մութ է, փողոցի լույսերն անջատված են: Մեքենան հարվածեց ինձ և առաջ անցավ։ Ես նույնիսկ չտեսա, թե ինչ մեքենա էր։ Իմ բախտը բերեց, լուրջ վնասվածք չստացա։ Մեջքս մի փոքր ցավեց, բայց այսօր ավելի լավ եմ ինձ զգում, այնպես որ դուրս եկա աշխատանքի»:
Նաբաթ Մահարրամովան 63 տարեկան է։ Վերջին 21 տարիներին աշխատում է որպես հավաքարար Բաքվի կենտրոնական փողոցներում։ Ամեն առավոտ ժամը չորսին՝ լույսը չբացված, մորաքույր Նաբաթը դուրս է գալիս մաքրելու այն ճանապարհները, որոնցով մեքենաներ են երթևեկում։ Ասում է՝ մայրուղու վրա աշխատելը վտանգավոր է, բայց այլ ելք չունի։ Նույնիսկ եթե դա վտանգավոր է, միևնույն է՝ նա ուրախ է, որ ինչ-որ աշխատանք ունի:
Մորաքույր Նաբաթը պատմում է, որ առաջին երկու վթարներից հետո ցուցմունք է տվել ոստիկանությունում, սակայն իրեն վրաերթի ենթարկած վարորդներին չեն հայտնաբերել։ Անցյալ անգամ նա նույնիսկ չի բողոքել։ Չնայած երեք դժբախտ պատահարներն էլ տեղի են ունեցել աշխատանքի ժամանակ, գործատուն որևէ պատասխանատվություն չի կրել։ Անձամբ է վճարել բուժման ծախսերը:
- «Ձևական բնույթ ունի». Բաքվում Վագիֆ Խաչատրյանի վճռի բողոքարկման մասին
- «Ժողովրդի արդարության ակնկալիքը լիարժեք չի իրականացել»․ Փաշինյան
- Գերմանիայից արտաքսված ադրբեջանցուն 8 տարվա ազատազրկում է սպառնում
Լուրեր ավտոճանապարհներին հավաքարարների մահվան մասին
Նաբաթ Մահարրամովան մեկն է այն հարյուրավոր մաքրուհիներից, ովքեր մաքրում են ադրբեջանական քաղաքների բանուկ պողոտաներն ու մայրուղիները, այդ թվում՝ մայրաքաղաք Բաքվի, և ովքեր աշխատանքի ընթացքում վթարի են ենթարկվել: Վթարի պահին ոչ բոլորի բախտն է բերում այնպես, ինչպես մորաքույր Նաբաթինը։ Լրատվամիջոցներում հաճախ ենք հանդիպում լուրերի հավաքարարների մասին, ովքեր մահացել են աշխատանքի ժամանակ վրաերթի ենթարկվելու հետևանքով։
Մահվան ելքով վերջին վթարը տեղի է ունեցել այս տարվա հոկտեմբերի 30-ին Բաքվի Սուրախանի շրջանում՝ օդանավակայան տանող մայրուղու վրա։ Թովուզի շրջանի Լազըլար գյուղի բնակչուհի 54-ամյա Փերի Մամեդովային աշխատելիս վրաերթի էր ենթարկել ավտոմեքենան։ Մարզից ապրուստի միջոց փնտրելու նպատակով մայրաքաղաք եկած կինը տեղում մահացել է։
Այս տարվա մարտին Եվլախում մեքենան վրաերթի էր ենթարկել ճանապարհը ավլող երկու կնոջ։ Նրանցից մեկը՝ 49-ամյա Սաբինա Ասկերովան, մահացել էր։
Թեև վտանգավոր ճանապարհների մաքրման համար հավաքարարներին հատուկ տեխնիկայով փոխարինելու հարցը հաճախ է քննարկվում, սակայն այս խնդիրը երկար տարիներ է, ինչ չի լուծվում։
«Վտանգավոր ճանապարհներին մաքրուհիներին պետք է փոխարինի տեխնիկան»
Միլի Մեջլիսի պատգամավոր Ֆազիլ Մուստաֆան iqtisadiyyat.az կայքին ասել է, որ Ադրբեջանում վաղուց պետք է ստեղծվեր փողոցների մաքրման անվտանգ համակարգ։
«Շատ արտասահմանյան երկրներում մարդիկ այլևս չեն ավլում ճանապարհները, դրանք մաքրվում են հատուկ մեքենաներով։ Եթե մարդն է ճանապարհներ ավլում, միշտ վտանգ կա։ Ուստի փողոցները մաքրելու համար պետք է օգտագործել տեխնիկական միջոցներ։
Իհարկե, մարդկանց տեխնիկայով փոխարինելը նշանակում է, որ տասնյակ հազարավոր մարդիկ գործազուրկ կդառնան»։
Պատգամավորի խոսքով՝ կյանքին վտանգ սպառնացող իրավիճակը կարգավորելու համար անհրաժեշտ է լուծում գտնել նաև գործազրկության խնդրի համար, որը դրա արդյունքում կառաջանա։
Ինչպե՞ս պետք է ապահովվի հավաքարարների անվտանգությունը
Իրավաբան Ինարա Ջամալն ասում է՝ անհրաժեշտ է մի շարք միջոցներ ձեռնարկել փողոց մաքրողների անվտանգությունն ապահովելու համար։
«Օրինակ՝ աշխատանքի ընթացքում նրանց պետք է տրամադրվեն ազդանշանային սարքեր, շարժական արգելապատնեշներ, ռեֆլեկտիվ հագուստ, որպեսզի վարորդները նկատեն նրանց։ Թեև նման հագուստ տրամադրվում է քաղաքի կենտրոնական ճանապարհների վրա աշխատողներին, մենք չենք տեսնում, որ այն կրեն հեռավոր վայրերում աշխատողները: Ինչ վերաբերում է պատնեշներին, ապա մաքրողները պետք է դրանք տեղադրեն մաքրվող տարածքում, որպեսզի մեքենաները հարմարեցնեն իրենց շարժումները: Ճանապարհներին մենք երբեք պատնեշների չենք հանդիպում»,- ասում է նա։
Փաստաբանը նաև նշում է, որ եթե աշխատողի հետ մասնագիտական գործունեության ընթացքում դժբախտ պատահար է տեղի ունենում, դրա պատասխանատվությունը կրում է գործատուն։
«Յուրաքանչյուր աշխատատեղ պետք է իր աշխատողներին ապահովի պարտադիր ապահովագրությամբ։ Ապահովագրված աշխատողներին պատճառված վնասները փոխհատուցվում են ապահովագրական ընկերությունների կողմից: Դժբախտ պատահարները հետաքննելու համար գործատուն պետք է այդ մասին նույն օրը զեկուցի Աշխատանքի պետական տեսչություն։ Հակառակ դեպքում ընկերությունը կտուգանվի 1000-1500 մանաթի չափով [մոտ 600-900 դոլար]։ Ապահովագրողին պետք է տեղյակ պահել դեպքի օրվանից սկսած երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում: Վնասի հատուցումը վճարվում է աշխատունակության կորստի տոկոսի չափով։ Եթե աշխատակցի աշխատավարձը 300 մանաթ է, և նա կորցրել է իր աշխատունակության 60-70 տոկոսը, ապա նա պետք է ամսական աշխատավարձ ստանա այս 300 մանաթի 70 տոկոսի չափով։ Մահվան դեպքում վճարը 100 տոկոս է»,- ասում է Ինարա Ջամալը։
«Ասում են՝ եթե բողոքեք, առանց աշխատանքի կմնաք»
Զոհրա Խանիևան (իրական անունը չէ) նույնպես աշխատում է որպես հավաքարար։ Նա ավլում է Բաքվի հեռավոր շրջաններից մեկի ճանապարհները։ Մի քանի ամիս առաջ, երբ մաքրման պարագաներ պարունակող ձեռնասայլակով փորձել էր անցնել ճանապարհը, վրաերթի էր ենթարկվել։ Վարորդը դեպքի վայրից դիմել էր փախուստի։
«Աշխատավայրում ասացի, որ չեմ կարող ոտքս գետնին դնել, և հիվանդանոցի փոխարեն ինձ տուն ուղարկեցին։ Ասացին՝ մի շաբաթ հանգստացիր, ու ամեն ինչ կանցնի։ Այդ ամբողջ շաբաթ տանը ցավից կծկվում էի։ Փող չունեի, նույնիսկ հիվանդանոց գնալ չկարողացա, քսուք քսեցի ու վերջ։ Հավատացեք, հիմա էլ, երբ դրսում ցուրտ է լինում, ոտքս ցավում է»,- ասում է նա՝ ձեռքով շփելով աջ ոտքը։
Մաքրուհիներից շատերը չեն ցանկանում խոսել իրենց խնդիրների մասին: Մոտ տասը հավաքարարներ, որոնց հետ փորձում էինք հարցազրույց կազմակերպել, ասացին, որ գործատուները սպառնացել են աշխատանքից հեռացնել նրանց, եթե շփվեն լրագրողների հետ։ Ստիպված են լռել, որպեսզի չկորցնեն իրենց աշխատանքը։
Մորաքույր Նաբաթը կողմ է խոսելուն՝ անկախ հնարավոր ելքից.
«Երբ ինձ ասում են, ես պատասխանում եմ՝ ինչո՞ւ պետք է լռեմ։ Ես ճիշտն եմ ասում, չեմ հորինում։ Ճանապարհները մաքրելու համար մեր ստացած աշխատավարձը չնչին է։ Օրինակ՝ ես ստանում եմ 600 մանաթ [մոտ 350 դոլար]։ Դրանից 200 մանաթը բանկին եմ տալիս վարկի համար, իսկ մնացած 400 մանաթն ուղղվում է փակելու այն պարտքերը, որ ամեն անգամ վերցնում եմ մինչև ամսվա ավարտը գոյատևելու համար»։
Կեսօրվա ժամը երկուսն է։ Սա նշանակում է, որ մորաքույր Նաբաթի ընդմիջումը մոտենում է ավարտին։ Նա պատրաստվում է վերադառնալ աշխատանքի։ Մինչև երեկոյան ժամը վեցը նա ստիպված կլինի ավլել, հեռացնել աղբը երթևեկող մեքենաների միջև ընկած ճանապարհից։
