Ղարաբաղ և Թբիլիսի. ռիսկերն ու մարտահրավերները
Վրաստանի արձագանքը Ղարաբաղում վերջերս տեղի ունեցած իրադարձություններին ադեկվատ չէր: Ղարաբաղյան հակամարտության սրման հետևանքով երկրի առջև կանգնած անվտանգության սպառնալիքները չեն անէացել և Վրաստանի ղեկավարությունից, ինչպես նաև հասարակությունից պահանջում են անհապաղ և լուրջ պատասխաններ:
Այս թեման է արծարծվել JAMnews-ի և Հենրիխ Բյոլլի հիմնադրամի կողմից Թբիլիսիում կազմակերպված երկժամանոց քննարկմանը:
Քննարկմանը մասնակցել են.
Էլենե Խոշտարիան՝ Վրաստանի բարեփոխումների ասոցիացիայի համահիմնադիրը (Թբիլիսի),
Մամուկա Արեշիձեն՝ Ռազմավարական հետազոտությունների կովկասյան կենտրոնի ղեկավարը (Թբիլիսի),
Թաթուլ Հակոբյանը՝ Ղարաբաղի հարցերով փորձագետ (Երևան),
Շահին Ռզաևը՝ լրագրող (Բաքու):
Մոդերատորը քաղաքագետ Գելա Վասաձեն էր (Թբիլիսի):
Ռուսաստանի ներգրավվածությունն ու տարածաշրջանում ուժերի հարաբերակցության փոփոխությունը
Եզրակացություն
Փորձագետները միակարծիք են, որ տվյալ փուլում ռազմական գործողություններին Վրաստանի ներգրավվծության սպառնալիք չկա: Սակայն կա մեկ խնդիր՝ Ռուսաստանի աճող ազդեցությունն Ադրբեջանի վրա, ինչը կարող է փոխել ուժերի հարաբերակցությունն ու վտանգ ներկայացնել Վրաստանի համար:
Էլենե Խոշտարիա, Թբիլիսի
«Սկզբում մտավախություն կար, որ Ռուսաստանը կմասնակցի հակամարտությանը Հայաստանի կողմից: Այդ դեպքում Վրաստանը ստիպված կլիներ որոշում կայացնել Գյումրիի ռազմաբազայի հետ կապված: Սակայն դեռևս մենք այլ դինամիկա ենք տեսնում: Ռուսական պրոպագանդան այնքան էլ հիստերիկ և հակաադրբեջանական չէր, ինչպես սպասվում էր: Ռուսաստանը սկսել է Ադրբեջանի հետ բոլորովին այլ տոնով խոսել՝ առաջարկելով միանալ Եվրասիական միությանն ու ՀԱՊԿ-ին ԼՂՀ հարող տարածքներն Ադրբեջանին վերադարձնելու դիմաց: Ստեղծվել է քաղաքական սպառնալիք՝ Ռուսաստանի գերիշխումն Ադրբեջանում: Բացի այդ, պետք է նշել, որ այս ամենը տեղի է ունենում Թուրքիայի համեմատաբար զուսպ արձագանքի և ԱՄՆ ու ԵՄ պասիվության ֆոնին»:
Մամուկա Արեշիձե, Թբիլիսի
«Ես չէի ակնկալում ռազմական գործողություններ Վրաստանի տարածքում, սակայն սպասում էի դիվերսիաների: Չնայած որ հակամարտության ակտիվ փուլը հանգեց, դիվերսիայի վտանգ, իմ կարծիքով, կա:
Վրաստանի համար հիմնական վտանգը լուրջ դադարը կլիներ այնպիսի միջազգային նախագծերում, ինչպիսիք են ՏՐԱՍԵԿԱ-ն, «Մետաքսի ուղին» և այլն: Դա կհանգեցնի ներդրումների կրճատմանը, լուրջ վնաս կհասցներ երկրի տնտեսությանն ու կապակայունացնի քաղաքական իրավիճակը»:
Շահին Ռզաև, Բաքու
«Վերջերս Ռուսաստանն անկասկած ավելի ակտիվ է դարձել Ադրբեջանի հանդեպ: Ռուսաստանն առաջարկում է Ադրբեջանին վերադարձնել հողերի մի մասը նրա տարածքում ռուսական զորք տեղակայելու դիմաց: Ադրբեջանում նման սցենարին դեմ է մարդկանց մեծամասնությունը: Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի օրինակով մեզ լավ հայտնի է՝ ինչի կարող է բերել զորքերի տեղակայումը: Ադրբեջանի համար դա Ղարաբաղի վերջնական կորուստ կնշանակի:
Սակայն Ադրբեջանի իշխանությունները պատրաստ չեն կատեգորիկ լինել Ռուսաստանի հետ: Ավելին, վերջերս Ադրբեջանի արտաքին քաղաքականությունում նկատելի են դրական տեղաշարժեր Ռուսաստանի ուղղությամբ: Չնայած Ալիևը վերջերս էր մեկնել Վաշինգտոն, ինչը նշանակում է, որ նա չի պատրաստվում համաձայնել ռուսական սցենարին: Հնարավոր է սակարկություն լինի, ինչը նույնպես վտանգավոր է»:
Վրաստանը որպես միջնորդ
Եզրակացություն
Վրաստանը ռեսուրսներ ու գործիքներ չունի, որոնք թույլ կտային միջնորդ լինել և ազդել հակամարտության կողմերի վրա: Սակայն նա կարող է միջնորդներին առաջարկել դառնալ հաճախակի քննարկումների վայր: Ինչպես նաև որպես տարածաշրջանում Եվրամիության հետ ամենալավ կապերն ունեցող երկիր Վրաստանը կարող է մեծ ջանքեր ներդնել ԵՄ-ին կարգավորմանը ներգրավելու համար: Այստեղ հարց է առաջանում ՝ արդյո՞ք Հայաստանը կվստահի Վրաստանին որպես միջնորդի:
Մամուկա Արեշիձե
«Վրաստանը պետք է ընդգծի իր կարևորությունը տարածաշրջանում, հետևի գործընթացներին որպես դիտորդ և պատվավոր տեղ զբաղեցնի տեղեկատվական դաշտում»:
Էլենե Խոշտարիա
«Առաջին հայացքից, ելնելով սեփական անվտանգությունից, Վրաստանի գլխավոր խնդիրը Եվրամիության համար կարգավորման գործում ավելի ակտիվ մասնակցությունն ապահովելն է: Օրինակ, վատ չէր լինի, եթե հակամարտության սրման առաջին օրերին Վրաստանի ԱԳ նախարարն ուղևորվեր Բրյուսել, որտեղ կհանդիպեր ԵՄ ներկայացուցիչներին և կբացարտեր, որ նրանց ներգրավվածությունն անհրաժեշտ է հենց հիմա, այլ ոչ թե հետո»:
Թաթուլ Հակոբյան, Երևան
«Ոչինչ չի խոչընդոտում Թբիլիսիում հանդիպումներ անցկացնելուն, չնայած որ Վրաստանի դերը հայ-ադրբեջանական հակամարտությունում ավելի դրական կլիներ, եթե Թբիլիսին միակողմանիորեն չընդուներ խորհրդային Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը: Եվրամիությունն ու այլ պետությունները նույնպես ընդունում են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, սակայն նրանց դիրքորոշումը ԼՂ իրավական կարգավիճակի վերաբերյալ այնքան էլ միանշանակ չէ: Մյուս կողմից, Վրաստանը մի երկիր է, որտեղ կողք կողքի ապրում են հայեր և ադրբեջանցիներ: Քվեմո Քարթլիում գյուղեր կան, որտեղ նրանք նույնիսկ հարևաններ են: Այսպիսով, Վրաստանը միջնորդության որոշակի փորձ ունի: Պարզ է, որ Ադրբեջանը Վրաստանի համար ավելի մեծ նշանակություն ունի, սակայն Կովկասում կայունությունը կախված է նաև հայ-վրացական հարաբերություններից»:
Ռիսկերը Վրաստանի համար, որտեղ կան հայերով և ադրբեջանցիներով խիտ բնակեցված բնակավայրեր
Եզրակացություն
Հայերը Վրաստանի բնակչության 6 տոկոսն են կազմում, նույն քանակությունն ադրբեջանցիներն են կազմում: Ի՞նչ պետք է անի Թբիլիսին ներքին անկարգություններից խուսափելու համար:
Էլենե Խոշտարիա
Վրաստանում բնակվող հայերն ու ադրբեջանցիները բավականին արժանապատիվ դիրքորոշում դրսևորեցին այդ օրերին (սրման), և դա մեծ մասամբ դանդաղ, բայց հստակ շարունակվող ինտեգրացիայի գործընթացի շնորհիվ է: Վերջին տարիներին այդ ուղղությամբ զգալի ներդրումներ են կատարվել (և ոչ միայն դրամական):
Սակայն դա չի նշանակում, որ խնդիրներ չկան: Անվտանգության ծառայությունը պետք է զգոն լինի և աշխատի մշտական մոնիթորինգի պայմաններում, որպեսզի ոչինչ բաց չթողնի: Փաստ է, որ վտանգ կա:
Եվ երկրորդն ու ամենակարևորը հաղորդակցությունն է: Իշխանությունները պետք է իրենց քաղաքացիներին տեղեկատվություն տրամադրեն այն լեզվով, որը նրանք հասկանում են: Հանրային հեռուստաալիքի եթերում 15-րոպեանոց ծրագրերը բավարար չեն: Ադրբեջանցիներով ու հայերով բնակեցված շրջանները սնվում են ռուսական պրոպագանդայով, և դա մեծ խնդիր է»:
Հրապարակվել է 26.04.2016
