Կորոնավիրուսն ու քաղաքականությունը Ղարաբաղում․ նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլը տեղի կունենա
Լեռնային Ղարաբաղում արտակարգ դրություն է հայտարարվել՝ կորոնավիրուսի տարածման կանխարգելման նպատակով: Այնուամենայնիվ, նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլը, որը նշանակված է ապրիլի 14-ին, չի հետաձգվել:
Իշխանությունները պնդում են, որ կապահովեն ընտրական տեղամասերում սանիտարական նորմերի վերահսկողությունը:
Նախընտրական իրավիճակի մասին JAMnews-ի այս հոդվածը հրապարակվել է այն ժամանակ, երբ Լեռնային Ղարաբաղում հայտնաբերվել էին առաջին վարակվածները: Ապրիլի 12-ի դրությամբ այստեղ հաստատված է վարակման 5 դեպք:
Չնայած կորոնավիրուսի հաստատված դեպքերին՝ Լեռնային Ղարաբաղում իշխնանություններն, ըստ երևույթին, չեն հրաժարվի նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլից, որոնք նշանակված են ապրիլի 14–ին։ Թեև դա են պահանջում տեղի շատ բնակիչներ ու քաղաքական գործիչներ, այդ թվում՝ նախագահի թեկնածուներից մեկը։
Մյուս քաղաքական գործիչներն առաջարկում են դիտարկել այլընտրանքային տարբերակներ, այդ թվում՝ սկսել Հայաստանի հետ ֆեդերատիվ պետության ստեղծման գործընթաց։
- Ընտրություններ՝ ի հեճուկս կորոնավիրուսի․ Լեռնային Ղարաբաղում նախագահ և խորրդարանի նոր կազմ են ընտրում
- Հայաստանի վարչապետ․ Ղարաբաղը չի կարող Ադրբեջանին տարածքներ զիջել և զոհաբերել անվտանգությունը
Ղարաբաղում կորոնավիրուսի մասին
Ապրիլի 9–ին Լեռնային Ղարաբաղում գրանցվել է կորոնավիրուսով վարակման երկու նոր դեպք, և հիվադների թիվը հասել է երեքի։ Այս մասին հաղորդել է Ղարաբաղի առողջապահության նախարարությունը ֆեյսբուքյան իր էջում։
Վարակվածներից մեկն առաջին վարակվածի ազգականն է, որն ապրիլի 2–ից ինքնամեկուսացման մեջ է։ Մյուսը Հայաստանի քաղաքացի է, որը Ղարաբաղ էր եկել։
Վարակման առաջին դեպքն այստեղ հաստատվել է ապրիլի 7–ին Քաշաթաղի Միրիկ գյուղի 60-ամյա բնակչի մոտ։ Նրա ողջ գյուղը՝ շուրջ 40 ընտանիք, մեկուսացված է։
Նոր դեպքերի արձանագրումից հետո Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանը հրահանգել է խստացնել Հայաստանից մուտքը դեպի հանրապետություն, թեև մուտքի լիակատար արգելք արդեն սահմանվել էր ապրիլի 3–ին։
Ըստ սոցիալական ցանցերի քննարկումների՝ Ղարաբաղում շատերը դեռ հույս ունեն, որ իշխանություններն արտակարգ դրություն կհայտարարեն և կհետաձգեն ընտրությունները։
Խախտումներ մարտի 31–ին կայացած ընտրությունների ժամանակ
Նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունների առաջին փուլը Լեռնային Ղարաբաղում անցկացվել է մարտի 31–ին։ Համաճարակի տարածման վտանգ արդեն կար, սակայն քվեարկությունը չչեղարկվեց՝ թեև արդեն փակ էր Հայաստանի հետ սահմանը, որտեղ աճում էր վարակվածների թիվը։
Այդ ընտրություններն առանձնահատուկ նշանակություն ունեին։ 2017 թ–ին Ղարաբաղում նոր Սահմանադրություն էր ընդունվել, որի համաձայն՝ կառավարման կիսանախագահական համակարգից պետք է անցնի նախագահականի։
Այնպես որ, նախագահը, որն այժմ կընտրվի, զգալիորեն ավելի շատ լիազորություններ կունենա, քան նրա նախորդները։
Հայաստանում արտակարգ դրության ռեժիմ է սահմանվել դեռևս մարտի 16–ին, և Ղարաբաղում ընտրությունները հետաձգելու կոչեր էին հնչում։ Այդ կոչերին էր միացել նախագահի 14 թեկնածուներից վեցն, այդ թվում՝ Արցախի արտգործնախարար Մասիս Մայիլյանը։
Սական Ղարաբաղի իշխանությունները չհետևեցին այդ կոչերին։ Մասնակցությունը բարձր էր՝ մոտ 76 տոկոս։
Ընտրությունների արդյունքում խորհրդարան անցավ հինգ կուսակցություն՝ «Ազատ հայրենիք», «Միասնական հայրենիք», «Արդարություն», ՀՅ «Դաշնակցություն» և Արցախի դեմոկրատական կուսակցությունը։
«Ազատ հայրենիքը», որը գլխավորում է նախկին վարչապետ Արայիկ Հարությունյանը, ստացել է խորհրդարանի 33 մանդատներից 16–ը։
Արայիկ Հարությունյանը նախագահական ընտրություններում էլ հավաքել էր ամենաշատ ձայները՝ 49,2%։ Երկրորդ տեղում էր Մասիս Մայիլյանը (26,7%.)։
Նրանք երկրորդ փուլ են անցել, որը նախատեսված է ապրիլի 14–ին։
Ընտրությունները հայ հասարակությունում ոչ միանշանական գնահատականներ էին առաջացրել։ Անգամ Հայաստանից ժամանած դիտորդներն, այդ թվում՝ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թիմին մոտ կանգնածները, խոսում էին բազում խախտումների մասին, որոնք կասկածի տակ են դնում ընտրությունների արդարությունը։
Խոսքն ինչպես ընտրակաշառքի, այնպես էլ բաց քվեարկության և ընտրաթերթիկները լուսանկարելու մասին է։
Այդ խախտումներն, ըստ ամենայնի, լռելյայն խոստովանում են նաև Արայիկ Հարությունյանի թիմում, որը խորհրդարանում մեծամասնություն է ստացել։
Ապրիլի լույս 1–ի գիշերը, երբ հաշվարկվում էին քվեաթերթիկները, հայտարարվեց առաջին փուլում Արայիկ Հարությունյանի հաղթանակի մասին՝ ձայների 57% տոկոսով։ Սակայն ցերեկն արդեն պարզվեց, որ նա հավաքել է 49,2% ձայն, և երկրորդ փուլ է լինելու։
Արայիկ Հարությունյանը չվիճարկեց թվերի այդ աղաղակող տարբերությունն ու վերահաշվարկ չպահանջեց։
Փորձագետներն ասում են, որ նա վախենում է վերահաշվարկից և ընտրությունների արդյունքները չճանաչելուց ավելի շատ, քան երկրորդ փուլից։
Բողոք
Ապրիլի 7–ին Ստեփանակերտում հանրահավաք անցկացվեց։ Մի քանի հարյուր մարդ մասնակցեց, ելույթ ունեցողները խոսում էին ընտրությունների ընթացքում գրանցված բազմաթիվ խախտումների մասին։
Խոսում էին նաև այն մասին, որ իշխանությունները վտանգի են ենթարկում մարդկանց՝ պնդելով, որ համաճարակի ժամանակահատվածում ընտրություններ անցկացվեն։
Նույն օրը հայտարարությամբ հանդես եկավ երկրորդ փուլի մասնակիցներից մեկը՝ Մասիս Մայիլյանը։ Նա իր կողմնակիցներին կոչ արեց բոյկոտել ընտրություններն ու չգնալ քվեարկության՝ հանուն սեփական առողջության։
Մայիլյանը չհանեց իր թեկնածությունը, քանի որ այդ դեպքում երկրորդ փուլ կանցներ երրորդ մասնակից Վիտալի Բալասանյանը, և ընտրություններն, այնուամենայնիվ, կկայանային։
Ըստ ամենայնի՝ դրանք կկայանան նույնիսկ նվազագույն մասնակցության դեպքում, հատկապես, որ ընտրողների մասնակցության սահմանափակումներ օրենքով նախատեսված չեն։
Սոցիալական ցանցերում կոչ են անում արտակարգ դրություն մտցնել և ընտրությունները հետաձգել մինչև հոկտեմբեր
Հայաստանի վարչապետի նախկին խորհրդական Արսեն Խառատյանը կարծում է, որ իրավիճակը կարող է բարդանալ այն պատճառով, որ օրենսդրության դրույթներն արտակարգ դրություն սահմանելու կանոնների վերաբերյալ այնքան էլ հստակ չեն։
Լեռնային Ղարաբաղի Սահմանադրության 76–րդ հոդվածի 2–րդ կետում ասվում է, որ «արտակարգ դրության պայմաններում ընտրություններ և հանրաքվե չի անցկացվում»։ Սակայն նշված չէ, թե արդյոք երկրորդ փուլ կարող է անցկացվել։
«Եթե արտակարգ դրություն հայտարարվի, ստիպված ենք լինելու չեղարկել մարտի 31–ի ընտրությունների արդյունքներն ու նոր ժամկետներ նշանակել արտակարգ դրության ռեժիմի ավարտից հետո», — կարծում է Խառատյանը։
Նրա խոսքով՝ այժմ խորհրդակցություններ են անցկացվում Հայաստանի և Արցախի քաղաքական ուժերի միջև։
«Երկրորդ փուլ անցկացնելը հավասարազոր է արկածախնդրության», – ասում է Խառատյանը։
Հայաստանի նոր իշխանությունները, ենթադրաբար, Մայիլյանի կողմից են, նախորդները՝ Հարությունյանի
Հայաստանի նոր «հեղափոխական» իշխանությունների ընդդիմադիրներն ակտիվորեն կողմ են արտահայտվում Ղարաբաղում նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլի անցկացման գաղափարին։ Նրանք բացահայտ աջակցում են թեկնածու Արայիկ Հարությունյանին, որն իր համար արդեն մեծամասնություն է ապահովել Ղարաբաղի խորհրդարանում։
Այդ ուժերը պնդում են, որ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն օգտագործում է մյուս թեկնածուին՝ Մասիս Մայիլյանին, որպեսզի նրա միջոցով Ղարաբաղում վերահսկողությունն իր ձեռքն առնի և «այնտեղ բերի արևմտյան ուժերին և Սորոսի հիմնադրամին»։
Մասնավորապես, քաղաքագետ Աղասի Ենոքյանը չի բացառում մի իրավիճակի ստեղծում, երբ «Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը կարող է Արցախում Երևանից ուղիղ կառավարում մտցնել»։
Ոչ վարչապետ Փաշինյանը, ոչ նրա թիմի որևէ անդամ չի մեկնաբանել այս ենթադրությունները։
Հայաստանի հետ ֆեդերատիվ հանրապետության ստեղծում․ Երևանը չի մեկնաբանում
Ղարաբաղում այդ ընթացքում այլ նախաձեռնություն է հայտնվել։
Անվտանգության հարցերով տեղի փորձագետ Հրաչյա Արզումանյանն առաջարկել է հետաձգել ընտրություններն ու ընդհանուր սահմանադրության մշակում սկսել, որը կենթադրի Հայաստանի հետ միասնական ֆեդերատիվ պետության ստեղծում։
Նախաձեռնությունը դեռևս մեծ քննարկում չի ունեցել Ղարաբաղում։ Երևանում ոչ մի արձագանք չի հնչել։
