«Բաքուն փորձում է կասեցնել սահմանազատման գործընթացը». կարծիք Երևանից
ՀՀ-Ադրբեջան սահմանազատման կանոնակարգը
Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանազատման հանձնաժողովները չեն համաձայնեցրել համատեղ գործունեության մասին կանոնակարգի նախագիծը: Նախապես հայտարարվել էր, որ դա պետք է տեղի ունենա մինչև հուլիսի 1-ը: Հուլիսի 1-ին, սակայն, երկու երկրների փոխվարչապետների գրասենյակները հանդես եկան նույնաբովանդակ հաղորդագրություններով՝ հայտնելով, որ աշխատանքային կարգով միմյանց են փոխանցել կանոնակարգի նախագծերը, անցկացրել են մի շարք քննարկումներ:
«Բանակցությունները շարունակվում են կառուցողական հունով: Նախատեսվում է առաջիկայում ավարտել համաձայնեցման գործընթացը»,- ասված է հաղորդագրությունում:
Հայ փորձագետները կարծում են՝ սա ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, որ Ադրբեջանը հակված չէ ամբողջական սահմանազատման, մասնավորապես՝ Տավուշ-Ղազախ հատվածում սահմանազատումից և 4 գյուղերի վերադարձից հետո: Չեն բացառում, որ սահմանազատման գործընթացը հետաձգելու կամ դանդաղեցնելու նպատակ է հետապնդում նաև Ադրբեջանում արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումը:
Հայաստանում քննարկում են գործընթացը՝ ապրիլից մինչ օրս
Ապրիլի 19-ին հայ-ադրբեջանական սահմանին հանդիպել էին փոխվարչապետներ Մհեր Գրիգորյանն ու Շահին Մուստաֆաևը: Նրանք են գլխավորում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանի սահմանազատման հանձնաժողովները: Այդ հանդիպումից հետո հաղորդվեց, որ կողմերը ձեռք են բերել մի շարք պայմանավորվածություններ, այդ թվում՝ Տավուշ-Ղազախ հատվածում սահմանազատման իրականացման վերաբերյալ:
Չնայած Հայաստանում տեղի ունեցող բողոքի ցույցերին՝ սահմանի այդ հատվածում սահմանազատումն ու սահմանագծումն ավարտվել է: Մայիսի 15-ին Գրիգորյանն ու Մուստաֆաևը ստորագրել են սահմանագծի նշված հատվածների արձանագրություն-նկարագրությունը: Սահմանազատված հատվածներում սահմանապահներ են տեղակայվել:
Ապրիլյան պայմանավորվածությունների շարքում էր նաև հանձնաժողովների համատեղ գործունեության մասին կանոնակարգի նախագծի համաձայնեցումը, որը նախատեսվում էր ավարտին հասցնել մինչև 2024 թ. հուլիսի 1-ը: Այնուհետև պետք է մեկնարկեր դրա ներպետական համաձայնեցման ու հաստատման գործընթացը՝ պետությունների օրենսդրությամբ սահմանված կարգով և պահանջների համաձայն:
Կանոնակարգում պետք է ամրագրվեր նաև սահմանազատման գործընթացի հիմնարար սկզբունքը՝ գործընթացում կողմերն առաջնորդվելու են Ալմա Աթայի 1991 թ. հռչակագրով: Ինչը նշանակում է Խորհրդային Միության փլուզման պահի դրությամբ գոյություն ունեցող իրավաբանորեն հիմնավորված միջհանրապետական սահմանի վերարտադրություն։
Բացի այդ, կանոնակարգի հաստատումից հետո կողմերը պետք է համաձայնեցնեին հերթականությունը և սահմանազատման գործընթացը շարունակեին սահմանի բոլոր մնացած հատվածների՝ ներառյալ անկլավների և էքսկլավների հետ կապված հարցերով:
Մեկնաբանություններ
Ադրբեջանագետ Գրիգորի Այվազյանը կարծում է, որ սահմանային հանձնաժողովների հետ կապված խնդիրներ կան։
«Սովորաբար նման հանձնաժողովները ստեղծվում են այն երկրների միջև, որոնք իրար հետ հարաբերությունների կարգավորման մասին պայմանագիր ունեն, առնվազն՝ դիվանագիտական հարաբերություններ։ Մեր պարագայում դա չկա, գոյություն չունի: Ադրբեջանը դրան չի ձգտում»,- նկատել է նա:
Փորձագետը չի բացառում, որ Միլի Մեջլիսը ցրելու Ալիևի քայլը կարող է փոխել Ադրբեջանի դիրքորոշումը սահմանազատման հարցերում՝ դանդաղեցնելով կամ կասեցնելով բանակցությունները։ Այվազյանը կիսում է նաև փորձագիտական շրջանակներում տարածված այն տեսակետը, որ Ադրբեջանում արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումը տակտիկական քայլ է Հայաստանի վրա ավելի մեծ ճնշում գործադրելու համար:
Շեշտում է՝ այդ մասին է վկայում նաև այն, որ Բաքուն պարբերաբար նոր պահանջներ է ներկայացնում Հայաստանին, շրջանառում «Արևմտյան Ադրբեջան» եզրույթը՝ նկատի ունենալով ամբողջ ՀՀ-ի տարածքը։ Այվազյանի համոզմամբ՝ Ադրբեջանը չի դրսևորում հարաբերությունները կարգավորելու պատրաստակամություն և կառուցողականություն․
«Առաջին անգամը չէ, որ Ալիևը որևէ արկածախնդրության դիմելուց առաջ կամ ցրում է խորհրդարանը, կամ տեղափոխում է նախագահական ընտրությունները։ Մոտակա ժամանակահատվածում հնարավոր է ադրբեջանական կողմից սպասել նոր ագրեսիա կամ ագրեսիայի փորձ։ Դա, մեղմ ասած, չի կարելի բացառել»։
Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցը հիշեցնում է՝ ապրիլի 19-ին ձեռքբերված պայմանավորվածության համաձայն՝ կանոնակարգն արդեն իսկ պետք է համաձայնեցված լիներ, անցներ ներպետական վավերացում երկու երկրներում.
«Կանոնակարգը, սակայն, չկա։ Ալիևը հերթական անգամ «գցեց» Փաշինյանին: Տավուշում ստացավ այն, ինչ պետք է ստանար, իսկ հետո դանդաղեցրեց աշխատանքները: Բաքուն ակնհայտորեն ցանկություն չունի այնպիսի կանոնակարգ հաստատել, որը կենթադրի բալանսավորված սահմանազատման և սահմանագծման իրականացում»:
Սա, ըստ նրա, հաստատում է պնդումները, որ Տավուշում տեղի է ունեցել ոչ թե սահմանազատման գործընթաց, այլ Հայաստանի միակողմանի զիջում: Ըստ նրա՝ բուն սահմանազատման գործընթաց Ադրբեջանը չի շտապում իրականացնել:
Սուրենյանցի խոսքով՝ Ադրբեջանը նույն կերպ վարվել է 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ին՝ ստորագրելով Պրահայի քառակողմ հայտարարությունը: Այստեղ կայացած քառակողմ՝ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Միշելի և Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնի մասնակցությամբ հանդիպմանը Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչեցին միմյանց տարածքային ամբողջականությունը։ Քաղաքագետն ասում է՝ այդպիսով «Ալիևը կլանեց Լեռնային Ղարաբաղը, այնուհետև հրաժարվեց բանակցել արևմտյան հարթակներում»:
Նույն գործընթացը տեղի է ունենում հիմա։ Իսկ հայկական կողմը, ըստ Սուրենյանցի, զիջումների դիմաց ոչինչ չի ստանում․
«Ավելին՝ Բաքուն նոր ճնշումներ է բանեցնում, օրինակ՝ պարտադրելով փոխել երկրի Սահմանադրությունը»:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
ՀՀ-Ադրբեջան սահմանազատման կանոնակարգը
