Հարավային Օսիան Իսրայելի ճանապարհով է գնում
Լուսանկարը՝ Թամարա Ագկացևայի, JAMnews
2017 ապրիլի 9-ին Հարավային Օսիայի ընտրողների գրեթե 80%-ը կողմ է արտահայտվել, որ Հարավային Օսիան Ալանիայի Պետություն պաշտոնական անվանումը կրի: Դա տեղի է ունեցել հանրաքվեին, որն անցկացվում էր նախագահական ընտրությունների հետ միաժամանակ:
Պատմություն և ժամանակակից նորաձևություն
JAMnews-ի ակնարկը
Ալանները պարսկալեզու ցեղեր են, որոնք 4-րդ դարում Կովկասի նախալեռներում պետություն են հիմնել, որը կանգուն է եղել մինչև 13-րդ դարը:
Այնուհետև այդ տարածքները գրավել են մոնղոլները: Ալանները ստիպված են եղել Կովկասի լեռներում թաքնվել:
Ալանների հետնորդներ ժամանակակից պատմաբանները համարում են ժամանակակից օսերին՝ միաժամանակ նշելով ալանների ազդեցության հետքերը Կովկասի նաև այլ ժողովուրդների մշակույթի վրա:
Առաջին անգամ «Ալանիա» անվանումը պաշտոնապես ամրագրել է Հյուսիսային Օսիան, որը վերանվանվել է Հյուսիսային Օսիայի-Ալանիայի Հանրապետության:
Վլադիկավկազում «ալաններ» և «Ալանիա» խոսքերը հաճախ են հանդիպում:
Առավել հաճախ՝ գովազդային պաստառների վրա, որոնք բնակիչներին հաղորդում են ֆոլկլորային համույթների կայանալիք համերգներին մասին (նրանց հետ կարող են վիճել միայն միկրոականջակալների առաջարկները, որոնք օգնում են քննությունները հանձնել և փակցված են համալսարանների շենքերի պատերին):
Ինչպես նաև տեղական մարզադաշտի պատերին, որտեղ ժամանակին ելույթ է ունեցել Վլադիկավկազի «Ալանիան»: Այժմ դա պատմության մաս է. նախորդ տարի «Ալանիան» վերադարձավ իր պատմական անվանմանը՝ «Սպարտակին»:
Սակայն ալանների ժառանգության հետ կապված ամեն ինչի հանդեպ հետաքրքրությունն անկեղծ է:
Օրինակ, տարեց նկարիչ Օլեգը, որը Վլադիկավկազի կենտրոնում իր և այլ նկարներ է վաճառում, պատրաստակամությամբ կպատմի ձեզ, թե որքան հեռու են հասել ներկայիս օսերի նախնիներն իրենց արշավներում: Նրա խոսքով՝ ռուսական Դոն և Դոնեց, ինչպես նաև եվրոպական Դանուբ գետերի անվանումներն ալանական արմատներ ունեն:
Երիտասարդությունը հետ չի մնում մեծ սերնդից: Մոսկովյան և եվրոպական կրթությամբ երիտասարդ օս ինտելեկտուալները, որոնք միավորվել են ՖԲ խմբերում, կատակում են, թե «…այո, ալանությունը մեզ բնորոշ է»: Այնուամենայնիվ, պատմական արմատների որոնման թեմային բավականին լուրջ են վերաբերվում:
Լուսանկարը՝ Ժաննա Թարխանովայի, JAMnews
Առաջին հերթին նրանց մտահոգում է մայրենի լեզվի պահպանումը նաև այն պատճառով, ինչպես նրանք բացատրում են, որ նյութական օբյեկտներով օսական պատմությունը հարուստ չէ:
Օսական լեզուն անհետանում է, ասում է UNESCO-ն:
Օսերի մոտ մայրենի լեզուն վերջին տասնամյակներին դարձել է փողոցի և տնային շփման լեզու: Այդ պատճառով էլ խնդիրն այժմ՝ օսերենը նորաձև դարձնելն է:
«Այն պետք է թիրախավորել և թրենդավորել, և այդ ժամանակ ամեն ինչ օկ կլինի», — բացատրում են նրանք մաքուր ռուսերենով:
Պակաս կրթված շերտերում ալանյան գաղափարի հանդեպ ստանդարտ վերաբերմունք է ձևավորվել.
Վլադիսլավ Կուզաև, Վլադիկավկազի բնակիչ
Հրեաների պակաս
Սակայն Հարավային Օսիայի տարածքում «Ալանիայի Պետության» ստեղծման ընդհանուր գաղափարը Հյուսիսային Օսիայում առանձնահատուկ ըմբռնում չի առաջացնում: Ոչ մեկի մոտ՝ ոչ տարեցների, ոչ ինտելեկտուալների, ոչ էլ ֆիզիկական աշխատանքի մարդկանց մոտ:
Կյանքի փորձ ունեցող մարդիկ, որոնք ոչ մի լավ բան չեն սպասում ղեկավարության նախաձեռնություններից, երբ սկսում ես նրանց հետ Ալանիայի օգտին հանրաքվեն քննարկել, օրինակ, այսպիսի հայտարարություն են առաջարկում. այդ ամենն այն բանի համար է, որ բյուջե ստանան նոր անձնագրերի, կնիքների և շտամպերի համար:
Երիտասարդներն այդ թեման իրենց հետ քննարկելու փորձի ժամանակ սարսափելի կաշկանդվում են. չէ՞ որ անհարմար է ասել, որ առաջին անգամ ես լսում, և ի վերջո համապատասխան պատասխան են գտնում. «Ընդհանուր առմամբ մեզ մոտ հիմա սեսիա է»:
«Աշխարհում միայն մեկ պետություն կա, — պնդում է հայտնի հրապարակախոս Լեոնիդ Կոչիևը, — որի անվանման մեջ ամրագրված չէ պետական կառույցի ձևը: Դա Իսրայելն է»:
Այդ միտքը կիսեցի գրախանութի տիրոջ հետ, որի խանութը (շատ լավ խանութը) Վլադիկավկազի Խաղաղության պողոտայում է: Նա դրան թերահավատորեն վերաբերվեց: Ոչինչ չի ստացվի, ասաց նա, հրեաները չեն հերիքի:
Մրցակիցները
Ալանների հետնորդներ անվանվելու իրավունքին Հյուսիսային Կովկասում այլ հավակնորդներ էլ կան:
Լուսանկարը՝ Թամարա Ագկացևայի, JAMnews
Բավական է Վլադիկավկազից մի քիչ հգեռու գնալ և հատել Ինգուշիայի հետ սահմանը նորակառույց Ալանիայի դարպասները տեսնելու համար: Օբյեկտի պատվիրատուն և գաղափարական ոգեշնչողը Նազրանիի քաղաքապետ Բեսլան Ցչաևն է՝ Ալանիայի գաղափարի մեծ երկրպագուն:
Լուսանկարը՝ Թամարա Ագկացևայի, JAMnews
Հզոր աղյուսե կառույց, որը ճանապարհի մեջտեղում, բաց դաշտում է: Գեղեցիկ է, սակայն տիպային. այնքան էլ հասկանալի չէ, թե դրա կոնկրետ ինչն է ալանական: Այդպիսի դարպասներ տեղադրեն Վորոնեժի մուտքին, կխորհրդանշեն վերադարձ դեպի սլավոնական արմատներ, Կովկասի մուտքի մոտ՝ դեպի թաթարական:
Ալանների և նրանց ժառանգության խնդրին իրենց հայցքն ունեն կովկասյան այլ ժողովուրդները՝ կարաչայներն ու բալկարները:
«Մենք ալանական ժողովուրդ ենք, և ալանական տաճարները մերն են: Վերցրեք մեզնից դրանք, և մենք կդադարենք ալաններ լինել, կկորցնենք մեր բազմադարյա հերոսական պատմությունն ու կդառնանք մանկրուտ՝ առանց արմատների և ցեղի մարդիկ», — սա մեջբերում է Կարաչայների ժողովրդի կոնգրեսի նախկին նախագահ Կազբեկ Չոմաևի զեկույցից:
Որոշ ժամանակ առաջ Հյուսիսային Օսիայում կրքեր բռնկվեցին (որոնք, ճիշտ է, թույլատրելի սահմանից չէին անցնում) «ալանական» երգի առթիվ, որը կատարում է Կաբարդայի երգիչ Օմար Օթարովը: Երգը նպատակ է դնում ապացուցելու, որ իսկական ալանները կաբարդացիներն են:
Այդ երգը ռեկորդային գրառումներ է գրանցել Հյուսիսային Օսիայի Ֆեյսբուքի տարածված «Մագաս և Դեդյակով» անվանմամբ խմբում (ալանական երկու հին քաղաքների անվանումներ): Խումբը նվիրված է ալանների թեմայի գիտական քննարկմանը, նրանց ծագմանն ու ժամանակակից ժառանգներին:
«Տեքստում իրոք միայն մեկ կրկներգ կա (20-ից), որտեղ «ալան» բառը չկա: Դա պարզապես ծիծաղելի է: Գիտնականներն ալանների անուղղակի հիշատակումները հատ-հատ հավաքում են, իսկ այստեղ ամեն երկրորդ բառը “ալան”, “ալան”, “ալան”, և զրո արձագանք՝ ակադեմիական աշխարհի կողմից»:
«Ուրեմն ինչի՞ մասին է երգը: Թարգմանությունից դատելով՝ դա անհայտ հռետորի կոչ է ցեղակիցներին պատերազմի գնալ ինչ-որ “ծովից անարմատ եկածների” հետ պատերազմի, որոնք “սև արյուն ունեն”: Եվ ովքե՞ր են այդ հրաշալի մարդիկ: Ինքը գրառումի հեղինակը նրանցում ադիգեյներին է տեսնում: Լավ է, որ գոնե Սաուրոնի օրկերին չի տեսնում»:
«Ընդհանրապես ալանների մասին այդ երգը աուտոթրենինգի սեանս է հիշեցնում. ալան, ալան, ալան, ալան…”: Երգային ժանրի այս գլուխգործոցն այդ բառի օգտագործման յուրօրինակ ռեկորդ է սահմանել»:
Ընդհանրապես ալանական ժառանգության թեման Հյուսիսային Կովկասի հասարակությունում երկակի արձագանք է առաջացնում:
Մի կողմից, դա անկեղծ հետաքրքրություն է: Սեփական պատմական արմատներում գաղափարական հենք գտնելու փորձ է այն բանից հետո, երբ անէացել են խորհրդային դարաշրջանի բոլոր քիմեռները:
Մյուս կողմից՝ շատ թերահավատ հայացք այն բանին, թե ինչպես են փորձում չահարկել այդ թեման քաղաքական գործիչները:
