Մոսկվան հայտարարում է․ Հայաստանը գերիների ոչ ամբողջական ցուցակ է ներկայացրել։ Երևանը հերքում է

Հայաստանում համար մեկ թեման շարունակում է մնալ Ադրբեջանից հայ գերիների վերադարձի հարցը։ Տեղեկությունն այն մասին, թե քանի գերի կա ադրբեջանական կողմում արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո, չի հրապարակվում։

Փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանի գրասենյակը պարզաբանել է, որ գերիների մասին հստակ տվյալները հրապարակման ենթակա չեն՝ «հաշվի առնելով հարցի գերզգայուն բնույթը»։ Սակայն ընթացքում հայկական կողմի գերիների ցուցակներն անընդհատ թարմացվել են ու պարբերաբար ներկայացվել գործընկերներին՝ հաշվի առնելով որոնողական աշխատանքների արդյունքներն ու ի հայտ եկող նոր, հավելյալ տեղեկատվությունը։

Այսպես են Հայաստանում պատասխանել Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի հայտարարությանն այն մասին, թե հայկական կողմը գերիների ցուցակները ներկայացրել է «ոչ անմիջապես և ոչ ամբողջապես»։

Ադրբեջանից հայ գերիների վերադարձի և նրանց իրավունքների պաշտպանության հարցով Արցախի իշխանություններն ու Հայաստանի օմբուդսմենը նամակներով դիմել են միջազգային կառույցներին։

• Կյանքը հայ-ադրբեջանական սահմանին՝ խորհրդային ժամանակներից մինչ օրս
• Հայաստանի խորհրդարանի խոսնակին հատուկ ծառայությունների «կրկնակի գործակալ» են հայտարարում, ԱԱԾ-ն հերքում է

Լավրովի հայտարարությունը

«Ռազմագերիների հարցն այն պայմանավորվածությունների մի մասն է, որոնք ձեռք են բերվել նոյեմբերի 9-10-ի գիշերը», — հունվարի 18-ի ասուլիսին հայտարարել է ռուս արտգործնախարարը։

Սկզբից հայկական կողմը մեծ խնդիրներ ուներ այն անձանց ցուցակների ձևավորման և տրամադրման առնչությամբ, որոնք կորել էին և որոնց ուզում էին գերությունից ազատել, պարզաբանել է նախարարը։ Այդ պատճառով էլ, ըստ Սերգեյ Լավրովի, այդ ցուցակները ոչ լիարժեք են եղել։

Միաժամանակ, նա պնդում է, որ Մոսկվան ուզում է գործադրել բոլոր ջանքերը՝ «հայ գերիների վերադարձի հարցը վերջնականապես փակելու» համար։

Ինչո՞ւ գերիների մասին տվյալները չեն հրապարակվում

«Ռազմագերիների հարցով ցանկացած խնդրի Հայաստանը մոտենում է ամենայն պատասխանատվությամբ և զերծ է մնում ձևակերպումներից, որոնք կարող են վնասել մեր հայրենակիցների արագ և անվտանգ հայրենադարձման գործընթացին», — այսպիսի հայտարարություն է արել փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանի գրասենյակը։

Դրանում ասվում է նաև, որ այս ընթացքում, հաշվի առնելով զոհված զինծառայողների մարմինների որոնողական աշխատանքների արդյունքները, գերիների մասին տեղեկությունները պարբերաբար ներկայացվել են գործընկերներին մի քանի փուլով․

«Ընդ որում՝ դեռևս դեկտեմբեր ամսին ռուսական կողմին և ԿԽՄԿ-ին փոխանցվել են ամբողջական ցուցակները», — ասված է փոխվարչապետի գրասենյակի հաղորդագրությունում։

Դիմումներ միջազգային ատյաններին

Հայ ռազմագերիների և մինչ օրս Ադրբեջանում գտնվող քաղաքացիական անձանց հայրենիք տեղափոխելու հարցով ԼՂՀ իշխանությունները նամակներով դիմել են ՄԱԿ և Եվրախորհրդի մասնագիտացված մարմիններ, ինչպես նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին և ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչին։

«Նամակներում, մասնավորապես, նշվում է, որ Ադրբեջանը, խախտելով Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների՝ 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը, նույն տարվա դեկտեմբերին հարձակվել և օկուպացրել է Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանի Խծաբերդ և Հին Թաղեր գյուղերը և գերեվարել Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի 64 զինծառայողների: Այնուհետև Ադրբեջանի իշխանությունները հայտարարել են ռազմագերիների նկատմամբ քրեական գործեր հարուցելու իրենց մտադրության մասին, ինչը միջազգային մարդասիրական իրավունքի կոպիտ խախտում է», — ասված է ԱԳՆ կայքում։

Նամակներում նշվում է նաև, որ Ադրբեջանը ձգձգում է գերիների վերադարձը։ Եվ Ադրբեջանի նման դիրքորոշումը հակասում է 2020 թ-ի նոյեմբերին Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների ստորագրած եռակողմ հայտարարությունն իրականացնելու իր իսկ պարտավորություններին։

Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը ևս նույն հարցով դիմել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին և ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչին։ Նրա պաշտոնական նամակներում խոսքը ոչ միայն ռազմագերիների, այլև գերեվարված քաղաքացիական անձանց մասին է․

«Գերիների վերադարձը պետք է ապահովվի ռազմական գործողությունների դադարից անմիջապես հետո: Սա ավտոմատ կիրառման ենթակա միջազգային գործողության համընդհանուր պահանջ է: Հակառակն անելը ոտնահարում է մարդու իրավունքների միջազգային պահանջները և միջազգային մարդասիրական իրավունքը, այդ թվում՝ Ժնևի 1949թ. երրորդ կոնվենցիան:

Ուստի, 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 8-րդ կետը [գերիների և պահվող այլ անձանց փոխանակումը] ունի ինքնավար նշանակություն […]: Այն որևէ պարագայում չի կարելի դիտարկել հայտարարության մյուս կետերի հետ կապի կամ կախվածության մեջ»:

Ադրբեջանական կողմը համարում է, որ նոյեմբերի 9-ից հետո գերեվարված անձինք գերի չեն։ Մինչդեռ, Հայաստանի օմբուդսմենի պնդմամբ, նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը պետք է կիրառվի բոլոր իրավիճակների համար, որոնք առաջացել են թե դրանից առաջ, թե հետո, «քանի դեռ առկա է պատերազմական գործողություններով պայմանավորված՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության ու մարդասիրական գործընթացի օբյեկտիվ անհրաժեշտություն»։