Առևանգման նոր դեպք Լաչինի միջանցքում․ ի՞նչ իրավիճակ է Արցախում
Հայ երիտասարդի առևանգում Լաչինի միջանցքում
Լաչինի միջանցքի ադրբեջանական անցակետում հայ երիտասարդ է ձերբակալվել։ Նա Լեռնային Ղարաբաղից Հայաստան էր գալիս ռուս խաղաղապահների ուղեկցությամբ։
Հայկական կողմը հայտնել է 22-ամյա Ալեն Սարգսյանի առևանգման մասին, նա այս օրերին ուսման նպատակով Հայաստան եկող արցախցիներից մեկն է։ Ադրբեջանական ԶԼՄ-ների փոխանցմամբ՝ ձերբակալվել են երեք հայ երիտասարդներ, որոնց 10-օրյա կալանք է սպառնում «2021 թ․-ին Ադրբեջանի դրոշն անարգելու մեղադրանքով»։
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի խոսքով՝ ստեղծված իրավիճակում պետք է կարողանալ գտնել միջանկյալ լուծումներ պաշարումը վերացնելու և ԼՂ-ում ապրող հայերի անվտանգությունն ապահովելու համար։ Ըստ նրա՝ ավելին անելու համար «դիվանագիտական մոբիլիզացիա» է անհրաժեշտ, մասնավորապես՝ ԱՄՆ և ՌԴ տեսակետները մոտեցնելու ուղղությամբ։
Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհին՝ Լաչինի միջանցքում Ադրբեջանն ապօրինի անցակետ է տեղադրել 2023 թ․-ի ապրիլի 23-ին։ Արցախցիներն այստեղով ելումուտ են անում բացառապես ռուս խաղաղապահների և Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ուղեկցությամբ։ Այդ հանգամանքը, սակայն, նրանց զերծ չի պահում միջադեպերից։
Հայ երիտասարդների առևանգումը վերջին շրջանում նմանատիպ միակ դեպքը չէ։ Հուլիսի 29-ին Ադրեջանի պետական սահմանային ծառայության զինծառայողները նույն անցակետից առևանգել էին Կարմիր խաչի ուղեկցությամբ բուժման նպատակով Հայաստան մեկնող քաղաքացու՝ 68-ամյա Վագիֆ Խաչատրյանին։ Ադրբեջանական կողմը նրան մեղադրում է 1991 թ.-ին «Մեշալիի ջարդերին մասնակցելու մեջ»։ Հարազատները, սակայն, պնդում են՝ Խաչատրյանն իրեն մեղսագրվող հանցագործության հետ որևէ առնչություն չունի։
Մանրամասներ․ առևանգման դեպքը, պայքար Արցախի խորհրդանիշների դեմ, նախագահի ֆեյսբուքյան էջի արգելափակումը, փորձագիտական կարծիք
Երևան էր մեկնում՝ ուսումը շարունակելու
Արցախի տեղեկատվական շտաբը նշում է, որ Ալեն Սարգսյանի «առևանգման պատճառների մասին որևէ հավաստի տեղեկություն դեռևս հայտնի չէ»։
«Ադրբեջանը շարունակում է Արցախի ժողովրդի հանդեպ ցեղասպանական քաղաքականությունը՝ հերթական անգամ խախտելով միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերը»,- ընդգծել է կառույցն ու հավելել, որ ավելի ուշ մանրամասներ կհաղորդեն։
Այն մասին, որ խոսքը մեկ ուսանողի մասին չէ, առաջինը հաղորդեց Արցախի նախագահին կից հակաճգնաժամային խորհրդի նախագահ Տիգրան Պետրոսյանը՝ նշելով՝ «այս պահին մեկին տարել են, երկրորդին հարցաքննում են»։
«Լենցովը [խաղաղապահ զորախմբի հրամանատար], որ գնաց, պարզվում է՝ պատճառ կար գնալու։ Ամեն ինչը նախապատրաստված է․ գնացել է, առիթից օգտվում են»,- հայտարարել է նա։
«Դատապարտելի է և անթույլատրելի»
Հայաստանի օմբուդսմենն այսպես է բնորոշել միջազգային դերակատարների, այդ թվում՝ ռուս խաղաղապահների միջնորդությամբ Հայաստան տեղափոխվող անձանց առևանգումն Ադրբեջանի կողմից։
«Տվյալ դեպքում գործ ունենք ադրբեջանական իշխանությունների կողմից մարդու իրավունքների կոպտագույն խախտումների հետ՝ նկատի ունենալով այն, որ չեն պահպանվում մարդու հիմնարար իրավունքներին միջամտության առնչությամբ ժամանակակից քաղաքակիրթ աշխարհում համընդհանուր ճանաչում ունեցող միջազգային-իրավական երաշխիքներն ու չափանիշները»,- ընդգծել է Անահիտ Մանասյանը։
«Ալեն Սարգսյանը ադրբեջանական սահմանապահ և այլ ծառայությունների ներկայացուցիչների կողմից ուժի և հարկադրանքի կիրառմամբ առևանգվել և տարվել է անհայտ ուղղությամբ»,- ավելի ուշ հայտարարեց Արցախի ՄԻՊ-ը։
Պաշտպանի աշխատակազմի փոխանցմամբ՝ Արցախից Հայաստան է տեղափոխվել 170 անձ, Ալեն Սարգսյանից բացի ևս հինգ հոգու Ադրբեջանի սահմանապահ և այլ ծառայությունների ներկայացուցիչները տարել են անցակետի մոտ տեղադրված հատուկ սենյակ՝ հարցաքննելու։ Նրանցից երկուսը՝ Վահե Հովսեփյանը և Լևոն Գրիգորյանը, որոնք նույնպես ուսանողներ են, չեն հատել անցակետը, սակայն «նրանց հետ կապ հաստատել չի հաջողվում»։
Գեղամ Ստեփանյանը շեշտել է՝ առևանգման դեպքերն ապացուցում են՝ անցակետը վեր է ածվել «ադրբեջանական հանցավոր կամայականությունները սպասարկելու գործիքի, որով ադրբեջանցիների կողմից կամայական կերպով առևանգվում և ազատությունից զրկվում են քաղաքացիական անձինք»․
«Թե՛ Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի և թե՛ ռուս խաղաղապահների միջազգային իրավական ու քաղաքական երաշխիքները փաստացի բավարար չեն Արցախի բնակչության իրավունքների պաշտպանության, այդ թվում՝ ազատ ու անվտանգ տեղաշարժն ապահովելու համար»։
Մարդու իրավունքների պաշտպանն այդ երկու դերակատարներից պահանջել է ձեռնարկել բոլոր հնարավոր միջոցները՝ ապահովելու Արցախի բնակչության հումանիտար տեղաշարժի անվտանգությունը և առևանգված անձանց անհապաղ վերադարձը։ Նրա դիտարկմամբ՝ առանց նման երաշխիքների առկայության պետք է դադարեցնել քաղաքացիական անձանց փոխադրումները։
Հայաստանի և Արցախի ՄԻՊ-երը շարունակելու են փաստերի հավաքագրումը, ամփոփելուց հետո դրանք ներկայացնելու են մարդու իրավունքների պաշտպանության մանդատ ունեցող միջազգային կազմակերպություններին։
Ինչո՞ւմ է մեղադրում Բաքուն
Լաչինի անցակետում ձերբակալված հայերը երեքն են։ Նման տեղեկություն է հրապարակել ադրբեջանական «Թրենդ» գործակալությունը։ Նշվում է, որ երիտասարդները 2021 թվականին համացանցում հայտնված մի տեսագրության հերոսներն են՝ մի խումբ հայ ֆուտբոլիստներ, որոնք «տեսախցիկների առջև պղծել էին Ադրբեջանի դրոշը»․
«Միջադեպի առթիվ Ադրբեջանի գլխավոր դատախազությունը դեռ 2021 թ․-ին քրեական գործ էր հարուցել»։
«Թրենդը» չի բացառել, որ ձերբակալված երիտասարդները կարող են վարչական տույժի ենթարկվել, այնուհետև արտաքսվել Հայաստան։ Ադրբեջանական մի շարք ԶԼՄ-ներ գրում են՝ նրանց սպառնում է 10-օրյա կալանք։
Պայքար Արցախի խորհրդանիշների դեմ
Այսօր միջադեպ է գրանցվել նաև Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ուղեկցությամբ ԼՂ-ից Հայաստան եկող անձանց զննության ժամանակ։ Ադրբեջանցի սահմանապահներն արցախցիներից մեկի մոտ հայտնաբերել են Արցախի պետական զինանշանի ու Տատիկ-պապիկի արձանի պատկերով նարդի և առգրավել այն։
Օրեր առաջ էլ ադրբեջանցիները ստիպել էին շտապ օգնության մեքենայի վրայից հեռացնել Արցախի Հանրապետություն գրառմամբ և Արցախի զինանշանով պաստառը։
«Մինչդեռ այլ քննարկումներում Ադրբեջանը բերում է օրինակներ, ինչպիսիք են Քվեբեկը կամ Կատալոնիան, որտեղ ազգային խորհրդանիշներն ազատ և լայնորեն օգտագործվում են»,- այս դեպքից հետո արձանագրել էր Արցախի օմբուդսմեն Գեղամ Ստեփանյանը։
Նրա գնահատմամբ՝ ժամանակն է հասկանալու, որ «Ադրբեջանի նպատակը ո՛չ խաղաղությունն է, ո՛չ համակեցությունը»։
ԼՂ նախագահի ֆեյսբուքյան էջը ջնջվել էր
Նախագահի աշխատակազմի փոխանցմամբ՝ պատճառը ադրբեջանական կողմի տևական բողոքներն են․
«Ամիսներ շարունակ ակտիվ բողոքներ էին ներկայացվում էջի դեմ, ինչի հետևանքով աստիճանաբար մեծ սահմանափակումներ էին դրվել էջի վրա՝ գրառումների դիտելիության արհեստական նվազման, տարբեր գործառույթների անհասանելիության տեսքով: Իսկ վերջին շրջանի բողոքների հետևանքով օգոստոսի 26-ին էջն ամբողջապես անհասանելի է դարձել»։
Արայիկ Հարությունյանի էջն ունի շուրջ կես միլիոն հետևորդ։ Ստեփանակերտն անընդունելի էր համարել առկա ծանր պայմաններում ֆեյսբուքի որոշումը՝ գնահատելով այն Արցախի ժողովրդին մեկուսացման և շրջափակման ենթարկելու քայլ՝ նաև տեղեկատվական ոլորտում։
Այս նյութի հրապարակման պահին տեղեկություն ստացվեց այն մասին, որ էջը վերականգնվել է։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանն ասում է՝ ռուս խաղաղապահներից ադրբեջանցիները մի ամբողջ Լաչինի միջանցք են տարել, միջանցքից քաղաքացի տանելն ի՞նչ է, որ չանեն․
«Դեռ հարց է, եթե, օրինակ, մտքներին դնեն ռուս խաղաղապահ էլ տանել էդ միջանցքից, ռուս խաղաղապահները ի վիճակի լինելո՞ւ են դա թույլ չտալ, թե՞ ոչ»։
Ըստ նրա՝ ստեղծված իրավիճակում գլխավոր հարցն այն է, թե ինչ է անում հայկական կողմը, հատկապես Վագիֆ Խաչատրյանի դեպքից հետո։ Չի բացառում, որ առևանգման այսօրվա դեպքից հետո նորից խոսակցություններ սկսվեն «ինչ-որ միջազգային կամ «սկանդինավյան» խաղաղապահների» մասին։ Մյուս կողմից նկատում է՝ եթե անգամ Արցախն ու Հայաստանը պատռեն իրենց, որևէ միջազգային չի գալու․
«Միջազգայիններն ասելու են՝ «ձեզ պատռող եք, պատռեք Ադրբեջանի հետ պայմանավորվելու հարցում»: Եվ սա նաև ասում են, բավականին բաց տեքստով»։
Քաղաքական մեկնաբանի խոսքով՝ պետք է կարողանալ գտնել միջանկյալ լուծումներ պաշարումը վերացնելու, քաղաքացիների անվտանգությունն ապահովելու, ինչպես նաև «իրավունքների դաշտը բաց պահելու» համար։ Ասում է՝ դրանից ավելին հնարավոր չէ, քանի դեռ չկա շոշափելի պայմանավորվածություն Ռուսաստանի և ԱՄՆ միջև:
«Մեր դիվանագիտական աշխատանքի ծանրությունը պետք է ընկնի այս ուղղության վրա՝ մեզանից առավելագույնն անել մեր հարցերում նրանց դիրքորոշումները առավելագույնս մոտեցնելու, միմյանց խանգարելու ռեժիմից միմյանց հետ աշխատանքի ռեժիմի բերելու հարցում»,- նշել է Բադալյանը։
Վերլուծաբանի գնահատմամբ՝ վաղը համընդհանուր զինվորական մոբիլիզացիայի պարտադրանքի առաջ չկանգնելու համար, այսօր պետք է կամք ու լայն մտածողություն ունենալ դիվանագիտական համընդհանուր մոբիլիզացիայի համար։
«Քաղաքական իշխանությունը պարտավոր է լինել այդ գործընթացի նախաձեռնող, իսկ մյուսները՝ մոբիլիզացվելու պատրաստակամ»,- ամփոփել է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հայ երիտասարդի առևանգում Լաչինի միջանցքում
