Հայաստանում նշում են հայոց ցեղասպանության 105–րդ տարելիցը․ առաջին անգամ բնակիչներից ոչ ոք չի այցելի զոհերի հուշահամալիր
Հայաստանում ապրիլի 24–ին նշում են Օսմանյան կայսրությունում անցյալ դարասկկզբին տեղի ունեցած հայոց ցեղղասպանության 105-րդ տարելիցը։
Յուրաքանչյուր տարի այս օրը մարդիկ ծաղիկներ են տանում Երևանի Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, որը կառուցվել է ի հիշատակ մեկ ու կես միլիոն զոհերի։ Հայկական սփյուռքը, որը հիմնականում կազմված է 1915 թ–ի իրադարձությունների ժառանգներից, սգո միջոցառումներ է կազմամկերպում այն երկրներում, որտեղ բնակվում է։
Սակայն այս տարի Հայաստանում սգո օրը համընկել է արտակարգ դրության ռեժիմի հետ, որը սահմանվել է կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով։ Առաջին անգամ Հայաստանի իշխանությունները կոչ են արել քաղաքացիներին զերծ մնալ Ծիծեռնակաբերդ այցելելուց և փոխել են ավանդական միջոցառումների ձևաչափը։ Հուշահամալիրը փակ է, հավերժական կրակի մոտ ծաղիկներ կարելի է դնել միայն վիրտուալ՝ առցանց։
Ապրիլի 24–ը Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի պաշտոնական օրն է Հայաստանում։ Հայոց ցեղասպանությունն Օսմանյան Թուրքիայում 1915 թ–ին տեղի ունեցած զանգվածային կոտորածն է։ Մինչ այդ Օսմանյան կայսրության տարածքում բնակվում էր շուրջ երկուսուկես միլիոն հայ։ Սպանությունների և զանգվածային արտաքսման հետևանքով նրանց կեսից ավելին զոհվել է։
Հայաստանը, մի քանի արևմտյան երկրներ և կազմակերպություններ այդ իրադարձությունները պաշտոնապես ճանաչում են որպես ցեղասպանություն։ Թուրքիան նման ձևակերպումը կտրականապես չի ընդունում։
Ի՞նչ է կատարվում
Ավանդաբար միջոցառումները սկսվել են ապրիլի 23–ին։ Յուրաքանչյուր տարի այդ օրը Երևանում շահերով երթ է անցկացվում ի հիշատակ զոհերի։
Դրա փոխարեն ուղիղ 21.00–ին Երևանի և շրջկենտրոնների փողոցներում սգո զանգերի ղողանջի ներքո լույսն անջատվեց։ Երկրի բնակիչներին նախապես զգուշացրել էին, թե ինչպես մասնակցել այդ «սգո ակցիային»։ Ովքեր ցանկանում էին միանալ, անջատում էին լույսն իրենց բնակարաններում և պատուհաններից սմարթֆոններն ու լուսարձակներն ուղղում դեպի Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր՝ ի նշան «Հավերժական կրակի» մոտ խորհրդանշական ներկայության։
Միաժամանակ Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրի 12 սյուները, որոնք խորհրդանշում են Օսմանյան կայսրության 12 նահանգները, որտեղ տեղի է ունեցել ցեղասպանությունը, կապույտ գույնով են լուսավորվել։
Ապրիլի 24–ի առավոտյան 8:00–ից ցանկացողները կարող են Հայաստանից և արտասահմանից հաղորդագրություն ուղարկել դեպի հուշահամալիր երթին հեռահար մասնակցության հաստատման համար։ Հաղորդագրություն ուղարկածների անունները կհայտնվեն հուշահամալիրի սյուների վրա։
Վարչապետ․ հիշում ենք և պահանջում ենք
Այսօր առավոտից Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր են ոչ վիրտուալ այցելել և ծաղիկներ ու ծաղկեպսակներ դրել միայն պաշտոնատար անձինք։ Նրանց թվում էին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա տիկին Աննա Հակոբյանը, Հայաստանի նախագահ Արմեն Սարգսյանը, խորհրդարանի խոսնակ Արարատ Միրզոյանը, Լեռնային Ղարաբաղի նորընտիր նախագահ Արայիկ Հարությունյանն ու Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդը։
Այստեղից էլ կառավարության ղեկավարն ուղիղ եթերում դիմել է ժողովրդին․
«1915 թվականի ապրիլի 24-ը դարձավ Օսմանյան կայսրության քաղաքականության գագաթնակետը, որովհետև այդ օրը հարյուրավոր հայ մտավորականներ, կրոնական ու քաղաքական գործիչներ երիտթուրքերի կառավարության հրամանով ձերբակալվեցին, աքսորվեցին, սպանվեցին կամ անհետ կորան:
Օսմանյան կայսրության իշխանությունների իրականացրած Հայոց ցեղասպանությունը ոչ միայն մեր ժողովրդի ինքնության, այլև ողջ մարդկային քաղաքակրթության դեմ ուղղված հանցագործություն էր: Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը մենք համարում ենք ոչ միայն մեր ազգային, այլև համամարդկային օրակարգի հարց․․․ Հայոց ցեղասպանությունը պաշտոնապես ճանաչել են աշխարհի 30 երկրներ, և մենք երախտապարտ ենք բոլոր այն պետություններին, միջազգային կառույցներին, հոգևոր և աշխարհիկ առաջնորդներին, ովքեր իրենց համերաշխությունն են հայտնում հայ ժողովրդին»։
Սակայն Թուրքիան, ըստ Փաշինյանի, չի զղջացել և ներողություն չի խնդրել․
«Դա է պատճառը, որ մենք այսօր հայտարարում ենք՝ հիշում ենք և պահանջում»։
Նախագահ․ Թուրքիայի կողմից ցեղասպանության ճանաչումը Հայաստանի համար անվտանգության երաշխիք է
Արմեն Սարգսյանն իր ուղերձում նշել է, որ հայ ժողովուրդը դեռևս սպասում է ճշմարտության հաղթանակին և արդարության հաստատմանը․
«Մենք չենք կարող մի կողմից հայտարարել մարդատյացության, խտրականության, անհանդուրժողականության, հակասեմականության, ժխտողականության և այլ համամարդկային չարիքների դեմ համատեղ պայքարի մասին, մյուս կողմից Հայոց ցեղասպանության հարցով «դիվանագիտություն բանեցնել» Թուրքիայի հետ: Շատ պետություններ, որոնք մեծ շահեր ունեն Թուրքիայի հետ, հաղթահարել են այդ պատնեշը, և պետք է արժանին մատուցել նրանց: Երախտապարտ ենք նրանց, ինչպես նաև այն երկրներին, որոնք ցեղասպանությունից հետո իրենց դռները բացել և ապաստան են տվել այդ արհավիրքից փրկվածներին:
Ցեղասպանության հանցագործությունը վաղեմության ժամկետ չունի: Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը Թուրքիայի կողմից և դրա հետևանքների վերացումը անվտանգության երաշխիք են Հայաստանի և հայ ժողովրդի, ինչպես նաև տարածաշրջանի համար»։
ԱԳՆ հատարարությունը
Հայաստանի արտգործնախարարության ուղերձում նշվում է, որ Թուրքիայի կողմից ցեղասպանության շարունակական ժխտումը և արդարացումը, Հայաստանի ցամաքային շրջափակումը, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի շրջանակներում ընդգծված հակահայկական դիրքորոշմամբ հանդես գալն անվտանգության սպառնալիքներ է ստեղծում երկրի և հայոց ցեղասպանության զոհերի ժառանգների համար․
«Հայ ժողովրդին ամբողջովին բնաջնջելու և հայրենազրկելու մտադրությամբ իրականացված այս զարհուրելի հանցանքը հանդիսացավ 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությունը: Այն այսօր էլ շարունակում է իր ազդեցությունը թողնել հայ ժողովրդի անվտանգության վրա:
Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման համար տասնամյակներ մղված պայքարը ցույց տվեց, որ ոչ մի ուժ ունակ չէ հաղթելու պատմական արդարությանը և ճշմարտությանը: Հայոց ցեղասպանության ճանաչման աշխարհագրության ընդլայնումը դրա լավագույն ապացույցն է»։
