Կորոնավիրուսն ընդդեմ գինեգործների և խաղողագործների
Կորոնավիրուսի համավարակը ծանր հետք է թողնում Հայաստանի գինեգործության ոլորտի վրա։ Ըստ պաշտոնական տվյալների, տարեկան Հայաստանի ներքին շուկայում սպառվում է յոթ միլինոն լիտր գինի, երեք-չորս միլիոնը արտահանվում է։
Սակայն այս տարի գինու և կոնյակի սպառման ծավալները՝ ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին շուկայում նվազել են։ Հայաստանի գինի և կոնյակ արտադրող ընկերություններն այս պահին 50 տոկոս հզորությամբ են աշխատում: Փորձագետները կարծում են, որ այս իրավիճակը կարող է շարունակվել մինչև հաջորդ ամառ։
Սա մտահոգություն է առաջացրել խաղողագործների շրջանում, որոնք վերջին տարիներին մեծ այգիներ են տնկել։ Նրանք այս տարի առատ բերք են ստացել, բայց, հնարավոր է, մեծ վնասներ կրեն, եթե բերքն ամբողջությամբ չմթերվի կամ այն ընդունեն շատ ցածր գներով։
Ինչ է կատարվում Հայաստանում և ինչպես են փորձում հաղթահարել ճգնաժամը՝ բոլոր մանրամասները։
• Յուրահատուկ փնջով գինիների գաղտնիքը՝ Հայաստանի արտադրողներից
• Նոր մասնագիտություն Հայաստանում միջին տարիքի կանանց համար
Խաղողագործների մտավախություններն ու սպասելիքները
14 տարի խաղողագործությամբ զբաղվող Մանվել Սարգսյանը խաղողի մթերման շեմին մտավախություն ունի, որ կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով այս տարվա առատ և որակյալ բերքը չի կարողանա լիարժեք իրացնել։
«Իմ 5 հեկտար խաղողի այգուց կստանամ հարյուր տոննայից ավել խաղող։ Երևանի կոնյակի գործարանն արդեն կրճատել է մեր պայմանագրերը 50 տոկոսով։ Պայմանագրեր ենք կնքել նաև մեկ այլ մթերող ընկերության՝ ՄԱՊ-ի հետ, բայց արդեն փոխանցել են, որ իրենց վարկ չեն տրամարդում, և հնարավոր է, իրենք էլ մեզ գումար չտան։ Շուտով սկսվելու է մթերումը, մարդկանց կանգնեցնում են պատի առջև, չի կարելի գյուղացու հետ այդպես վարվել», — ասում է Մանվել Սարսգյանը Արմավիրի մարզից։
Արարատի մարզի Քաղցրաշեն համայնքից խաղողագործ Վանուշ Ֆախուրյանը 5400 մետր այգուց սպասում է 12-15 տոննա կախեթի տեսակի խաղող։ Անցյալ տարի մթերել է 230 դրամով, հույս ունի, որ այս տարի կմթերի 250 դրամով, քանի որ բարձր որակի խաղող է ստացել։
«Սա խաղողի այն տեսակն է, որը թույլ է տրվում արտահանել ու նախատեսված է հենց գինու համար։ Եթե խնդիր կա գինեգործների, մթերող ընկերությունների մոտ, դա նույնն է, որ մեզ մոտ կա խնդիր։ Կառավարությունը, կարծում եմ, պետք է օգնի գինգործներին, վարկեր տրամադրի։ Դրանով մեզ էլ օգնած կլինի», — ասում է Վանուշը։
Կառավարության քայլերը
Հայաստանի խաղողագործության և գինեգործության հիմնադրամի գործադիր տնօրեն, Գինու ակադեմիայի ղեկավար Զարուհի Մուրադյանն էլ մտավախություն ունի, որ եթե գինեգործները չկարողանան իրացնել իրենց արտադրանքը, ապա գինեմետ խաղողի ամբողջ բերքը այս տարի հնարավոր չի լինի մթերել։
«Խնդրին համակողմանի լուծում տալու նպատակով կառավարությունը հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացնում է կանխատեսվող բերքի և մթերվող ծավալի մոնիտորինգ՝ հասկանալու համար, թե ակնկալվող բերքի ինչ ծավալ կարող է չմթերվել։ Կառավարությունն ամեն կերպ ձգտում է օգնել և արտադրողներին, և ֆերմերներին», — ասում է Զարուհի Մուրադյանը։
Խաղողագործության և գինեգործության ոլորտների արտադրող ու մթերող խոշոր ընկերությունների ներկայացուցիչների հետ հանդիպման ժամանակ էկոնոմիկայի նախարար Տիգրան Խաչատրյանը նշել է, որ այս տարի խաղողի առատ բերք է սպասվում և կառավարությունը ցանկանում է, որ այն չմնա ֆերմերի ձեռքին, բիզնեսի համար էլ շահավետ լինի․
«Պետք է այստեղ գտնենք հավասարակշռված, փոխզիջումային լուծումներ: Մենք վերջերս փոփոխություններ կատարեցինք գյուղատնտեսական հումքի մթերումների նպատակով ագրովերամշակման ոլորտին տրամադրվող վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորման ծրագրում:
Պետական սուբսիդավորման արդյունքում վարկը մինչև տարվա վերջ հասանելի է տարեկան 0 % տոկոսադրույքով, իսկ վարկի մարման ժամկետը 1 տարուց երկարաձգվել է մինչև 2 տարի։ Այս տարի կտրամադրվի նաև լրացուցիչ վարկ՝ մթերված խաղողից ստացվող գինենյութի պահպանման համար օգտագործվող պարագաների ձեռք բերման անհրաժեշտ գումարի չափով։ Կառավարությունը մտադիր է օգնել գինեգործներին ու խաղողագործներին անցնցում դուրս գալ ճգնաժամից»։
Հարվածը միայն կմեղմվի
Հայաստանի գինեգործների միության նախագահ Ավագ Հարությունյանը կարծում է, որ կառավարությունը չի կարող կառավարել ճգնաժամը։ Այն ընդամենը փորձում է մեղմել հարվածը․
«Այս ծրագրերն ուղղված էին երեք-չորս ամսով մեղմացնելու, թուլացնելու ճգնաժամի ազդեցությունը։ Սա տեղային, կոսմետիկ քայլ է, որից ավելին կառավարությունը ոչինչ չի կարող անել։ Այն, ինչ անում են, ծրագրեր են, որոնց մի մասը սոցիալական ուղղվածություն ունի, մյուսը՝ վարկային ռեսուրսների կամ վարկային բեռի տեղափոխման։ Մի քիչ այս կողմ կամ այն կողմ, որպեսզի ամբողջական քայքայում չունենանք»։
Գինեգործների միության նախագահի խոսքով՝ գինու սպառումը Հայաստանում երեք սեգմենտով է. երկրի բնակչություն, տուրիստներ և արտահանում։
«Բնակչությունը սպառում էր հարսանքիներին, կնունքներին, ծնունդներին, փաբերում ու ռեստորաններուն։ Դա հիմա չկա։ Առաջիկա մեկ տարվա ընթացքում դեռ մարդիկ սթրեսից դուսր չեն գա։ Դուրս էլ գան, աղքատացած դուրս կգան, այդ միջոցներն ու հնարավորությունները չեն ունենա, որ այդ նույն ձևով ալկոհոլ առնեն։ Տուրիստական հոսքեր էլ մինչև եկող մայիս չենք ունենա։
Մեկ ամիս է՝ կոնյակ ու գինի է գնում Ռուսաստանը, բայց շատ ցածր գնով։ Ֆրանսիական գինիներն այսօր իջել են հայկական գինու գնին։ Մերն էլ իջավ, որ այդ տարբերությունը ընկալվի, բայց արանքում բան չի մնում։ ԱՄՆ-ից հույս չկա դեռ մի կես տարի։ Լավագույն դեպքում մենք ինչ որ զրոյական վիճակի կհասնենք եկող մայիս», — ասում է Ավագ Հարությունյանը։
Նա նշում է, որ մթերված խաղողի 90 տոկոսը գնում է կոնյակի արտադրությանը, 10 տոկոսը՝ գինու։ Եվ հենց այդ 90 տոկոսի նվազումը խորացնում է ընդհանուր տնտեսական ճգնաժամը․
«Ինչ վերաբերում է արտահանմանը, ռուսական շուկա արտահանվող ապրանքների, առաջին հերթին, կոնյակի եկամտաբերությունը, որը փակում է ընդհանուր արտահանման 80-90%-ը, արտարժույթի տատանումների պատճառով, ընկել է մոտ 15%-ով: Ընդհանուր առմամբ, բոլոր արտաքին շուկաներում եկամտաբերությունը ընկել է 30%-ով: Ռուսաստան արտահանման ծավալը համարյա կիսով չափ նվազել է, իսկ մեր բանալին ռուսական շուկայում է»։
Արտադրության իրացման ցածր մակարդակի ֆոնին, գործարանների տարանները, որտեղ պահվում է արտադրանքը չեն դատարկել նույնիսկ 30%-ով, ինչը խաղող գնելու համար դժվարություններ է առաջացնում։
Ավագ Հարությունյանն ասում է, որ այդ փաստի առաջ կանգնել են դեռևս ապրիլից, և առաջարկել կառավարությանը տրամադրել անտոկոս վարկ տարաներ ձեռք բերելու համար, դրանք ազատելով ԱԱՀ-ից․
«Կառավարությունը գնաց այդ քայլին, ընդամենը մեկ ամիս առաջ, ինչը ուշացած որոշում է։ Խաղողը հավաքում են օգոստոսի քսանից, բայց տարաներ պատրաստող գործարաններին պատվիրվում է հունվար-փետրվարին։ Հիմա այլևս ուշ է։ Համոզված եմ, որ սպասվող ամբողջ խաղողի բերքը կմթերվի, սակայն շատ ցածր գնով։ Սա միակ հնարավորությունն է գործարանների այս վիճակում ողջ բերքը մթերելու համար»։
Ճգնաժամների մասին
Գինեգործների միության նախագայի խոսքով, երկրի անկախության տարիներին ոլորտը նման հինգ ճգնաժամ է ապրել։ Այս մեկը և նման է, և նման չէ նախորդներին։ Բոլոր ճգնաժամերն ունեն քաղաքական և տնտեսական վեկտորներ։
«Ինչով է նման նախորդներին, որ մենք ունենք նույն մեխանիզմները, և նույն հետևանքները։ Շուկաները փակվում են, խաղող չի մթերվում, տարանները լիքն են, փողերը չեն գալիս, աշխատավարձները չեն տալիս։ Ընդհանուր վիճակ է։ Ի տարբերություն նախորդ ճգնաժամերի, փոխվել է քաղաքական բնութագիրը։ Նախորդ բոլոր ճգնաժամերում դրանցից դուրս գալու համար միջազգային կառույցները և պետբյուջեր միջոցներ էին տրամադրում։
Քանի որ կար համակարգային կոռուպցիա, միջոցները գնում էին դեպի որոշակի մարդկանց գրպաններ, դեպի այս ոլորտի օլիգարխիա։ Հիմա, ի տարբերություն այն ճգնաժամերի, փողերը հասցեական են, չեն ուտում, ծախսվում են այնպես, ինչպես որ նախատեսում է ծրագիրը։ Եվ սա հույս է ներշնչում որ մենք արագ դուրս կգանք այս վիճակից, բայց արագ դուրս կգանք ոչ թե ինչ որ աճի, կամ թռիչքի համար, արագ դուրս կգանք զրոյական դիրքի», — ասում է Ավագ Հարությունյանը։
