«Բացառել դեմագոգիան». հայ վերլուծաբանը՝ Բաքվի հետ խաղաղության հաստատման մասին
Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորում
Երևանի և Բաքվի միջև խաղաղության պայմանագրի նախագծի զգալի մասի համաձայնեցված լինելու մասին հայտարարությունների ֆոնին Հայաստանի փորձագիտական շրջանակները քննարկում են, թե որքանով են արդիական խաղաղության հասնելու խոչընդոտները:
Մասնավորապես՝ նախօրեին Ադրբեջանի արտգործնախարարը խոսել է այն մասին, թե ինչն է խանգարում համաձայնության հասնելուն: Ջեյհուն Բայրամովի դիտարկմամբ՝ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գործընթացը ավարտին հասցնելու գլխավոր խոչընդոտը ՀՀ Սահմանադրության մեջ Ադրբեջանի և Թուրքիայի նկատմամբ պահպանվող տարածքային հավակնություններն են»: Բացի այդ, նա հերթական անգամ ասել է, թե «Հայաստանը սպառազինվում է, կան երրորդ երկրներ, որոնք աջակցում են այդ գործընթացին»:
Քաղաքական վերլուծաբան Բորիս Նավասարդյանը վերլուծում է ստեղծված իրավիճակը և ներկայացնում իր տեսլականը, թե ինչպես կարելի է հասնել առաջընթացի հարաբերությունների կարգավորման հարցում:
- Երևան ու Բաքուն խաղաղության պայմանագրից կհանեն մի խնդրահարույց հարց․ ինչի՞ կհանգեցնի
- «Ռուս-ադրբեջանական տանդեմ է ձևավորվում»․ կարծիք Երևանից
- «Բաքուն Մոսկվային խոստացել է ձգձգել ՀՀ հետ պայմանագրի ստորագրումը»․ կարծիք Երևանից
Քաղաքական վերլուծաբան Բորիս Նավասարդյանի մեկնաբանությունը
Տարածքային ամբողջականության մասին
«Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի շուրջ հետագա խոսակցություններն իմաստ ունեն միայն այն դեպքում, եթե ցանկացած, նույնիսկ շատ նախնական փաստաթղթում ներառվի փոխադարձ տարածքային ամբողջականության ճանաչումը՝ ԽՍՀՄ դե յուրե փլուզման պահին երկու խորհրդային հանրապետությունների պաշտոնական սահմանների հիման վրա։
Հենց այսպիսի կամ համարժեք ձևակերպման բացակայությունը որևէ հեռանկարից զրկում է Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների կարգավորումը իր բոլոր էական բաղադրիչներով՝ սահմանազատում, հաղորդակցությունների ապաշրջափակում, փոխադարձ դիվանագիտական առաքելություններ և այլն»:
Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխման մասին
«Բացի այդ, ընթացիկ բանակցային գործընթացից պետք է բացառվեն դեմագոգիան և այս կամ այն կողմի ակնկալիքները, որոնք ներկայիս իրողությունների պայմաններում անիրագործելի են:
Նախևառաջ, մեկընդմիշտ պետք է փակվի Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության սահմանադրություններում, իբր, միմյանց նկատմամբ տարածքային հավակնությունների առկայության թեման: […]
Եթե Բաքուն շարունակի նման նախապայմաններ հնչեցնել, դա կարող է նշանակել միայն մեկ բան՝ սահմանների ճանաչման վերաբերյալ ձևակերպմամբ որևէ փաստաթուղթ ստորագրելու ցանկության բացակայություն (իրավիճակային կամ սկզբունքային):
Հայաստանի Սահմանադրության մեջ չկան ձևակերպումներ, որոնք կարող էին տարածքային հավակնությունների վերաբերյալ մտահոգություններ առաջացնել: Սակայն կա հղում Անկախության հռչակագրին, որտեղ հիշատակվում է Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի և Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհրդի 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի համատեղ որոշումը «Հայկական ԽՍՀ-ի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին»։
Սահմանադրական իրավունքի ցանկացած մասնագետ, ով առաջնորդվում է ոչ թե քաղաքական, այլ մասնագիտական շարժառիթներով, կհաստատի, որ երկու պետությունների սահմանադրությունները չեն պարունակում տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման համար որևէ իրական խոչընդոտ: Կան հեշտ հասանելի գործիքներ, որոնք թույլ կտան ստուգել իմ այս պնդման հիմնավորվածությունը»:
«Ռևանշիզմի» և սպառազինության ձեռքբերման մասին
«Ադրբեջանցի քաղաքական գործիչների և փորձագետների համար պարզապես անլուրջ է խոսել Երևանի ռևանշիստական ծրագրերի առկայության մասին՝ հղում անելով նրա կողմից սպառազինության գնումներին: Նույնիսկ պատասխան փաստարկներ բերելը մի տեսակ անհարմար է:
Առավել ևս, որ հենց հայկական կողմն է առաջարկում մշակել էսկալացիաների կանխարգելման գործուն մեխանիզմներ՝ ինչպես արտաքին երաշխավորների ներգրավմամբ, այնպես էլ առանց նրանց:
Այլ կերպ ասած, այս թեմայի շուրջ շահարկումները ոչ ավելին են, քան հերթական պատրվակը՝ հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ չշարժվելու համար»:
Հայերի` Ադրբեջան և ադրբեջանցիների՝ Հայաստան վերադարձի մասին
«Լեռնային Ղարաբաղ հայերի վերադարձի հարցին անդրադառնալը կամ այդ հարցը Սյունիք/Զանգեզուր [խոսքը Ադրբեջանի հետ սահմանակից Հայաստանի հարավային մարզի մասին է] ադրբեջանցիների վերադարձի հետ կապելը ևս մեկ ծուղակ է բարի մտադրությունների և կառուցողական մոտեցումների համար:
Իսկ «բնակչության փոխանակման» գաղափարն ընդհանրապես ինչ-որ բանով հիշեցնում է թրաֆիքինգի օրինականացում: Վերադառնալ, թե չվերադառնալ՝ յուրաքանչյուր մարդ ինքը պետք է որոշի:
Պետությունների պարտքն է ապահովել դրա համար անհրաժեշտ կոնկրետ պայմաններ, որոնք բխում են վերաբնակեցմանը ուղեկցող մի շարք հանգամանքներից: Սակայն կողմերը շատ հեռու են նման մեթոդից, որը ենթադրում է մարդու իրավունքների առաջնահերթություն, ուստի ավելի լավ է մի փոքր հետաձգել այս հարցը՝ այն չկապելով կարգավորման ներկա փուլի հետ»:
Միջազգային դատարաններում միմյանց դեմ հայցերից հրաժարվելու մասին
«Միջազգային ատյաններում հայցերից և պահանջներից փոխադարձաբար հրաժարվելու առաջարկները նույնպես առնվազն կասկածելի են թվում: Սա ի՞նչ է, կոչ՝ վերացնել արդարադատությունն ընդհանրապե՞ս:
Ապացուցված պատերազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների բոլոր մեղավորները պետք է պատասխանատվություն կրեն: Եվ այստեղ խոսքը բոլորովին էլ պատիժների խստության մասին չէ, այլ այն չարագործությունների ճանաչման, որոնք չպետք է կրկնվեն:
Այս գործընթացում միջազգային ատյանների դերից հրաժարումը կարող է հիմնավորված լինել միայն մեկ պայմանով, եթե Բաքուն և Երևանը երկկողմանի հիմունքներով ձևավորեն համաձայնեցված, լեգիտիմ և պատասխանատու մեխանիզմներ նման խնդիրները լուծելու համար: Քանի դեռ այդպիսիք չկան, Հաագայի կամ Ստրասբուրգի անտեսումը կշարունակի մեզ հեռացնել ժամանակակից քաղաքակրթության լավագույն ձեռքբերումներից, ինչպիսի շեղումների էլ (հուսով եմ՝ ժամանակավոր) դրանք այսօր ենթարկվեն:
Թեև այդ մասին քիչ է խոսվում, բայց վերոնշյալ ասպեկտի հետ անխզելիորեն կապված է նաև ռազմագերիների և այլ պահվող անձանց կարգավիճակը, մարդիկ, որոնց ճակատագրի որոշումը միջազգային իրավունքի համատեքստից դուրս շատ ռիսկային զբաղմունք է:
Ասվածը բոլորովին չի նշանակում հակամարտության կարգավորման ժամանակ չընդունել պատերազմի արդյունքները հաշվի առնելու մասին realpolitik-ի կանոնները։
Օգտակար կլիներ գույքագրել այն ամենն, ինչով արդեն իսկ տարբեր միավորներով միակողմանիորեն վճարել է Հայաստանը պարտության համար: Երկկողմանի գործիքի բացակայության պայմաններում վերջնահաշվարկը պետք է համապատասխանի հենց այդ միջազգային ատյանների գնահատականներին և չպարունակի խայծ նոր պայթյունների համար»:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորում
