Հայաստանն ու Ադրբեջանը կկապեն տրանսպորտային միջանցքներ․ մոսկովյան հանդիպման արդյունքները
Մոսկվայում հունվարի 11-ին Ռուսաստանի նախագահի նախաձեռնությամբ կայացած Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդների հանդիպման հիմնական արդյունքը համատեղ աշխատանքային խմբի ստեղծումն է, որը պետք է մոտ ապագայում Լեռնային Ղարաբաղի զարգացման պլաններ ներկայացնի։
Գերակայություն է հայտարարվել Հայաստանի և Ադրբեջանի տարածքով տարանցիկ երկաթուղային և ավտոմոբիլային հաղորդակցության զարգացումը։
Աշխատանքային խումբը գլխավորելու են երեք երկրների փոխվարչապետները, առաջին նիստը պետք է անցկացվի մինչև հունվարի 30-ը։
Այս մասին ասված է երեք առաջնորդների հրապարակած համատեղ հայտարարությունում։ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ու Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը նաև հայտարարություններ են արել մամուլի համար։ Ելույթների տեսանյութը ռուսերեն լեզվով՝ այս հոդվածի վերջում։
Իլհամ Ալիևը լիովին դրական է գնահատել հանդիպման արդյունքները։
Սակայն Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ չկարգավորված հարցերը դեռ շատ են։ Դրանցից ամենակարևորն, ըստ նրա, Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակն է և ռազմագերիների ազատ արձակման և հայրենիք վերադառնալու խնդիրը։ Հայ հասարակությունը նրան ճանապարհեց Մոսկվա բողոքի ակցիաներով և խորը դժգոհությամբ։
- Հայաստան-Ադրբեջան․ «Նոր-հին սահման», ինչո՞ւ են այդքան շատ սահմանազատման խնդիրները
- Ի՞նչ ստացան Հայաստանն ու Ադրբեջանը հրադադարի մասին հայտարարության ստորագրումից հետո
- Ադրբեջանի ինչի՞ն է Արցախում թուրք զինվորականների տեղակայումը․ մեկնաբանություն Բաքվից
- «Արյուն, քրտինք, արցունքներ և կոմպետենտ կառավարում»․ ճգնաժամից Հայաստանի ելքի բանաձև՝ քաղաքագետից
Համատեղ հայտարարության տեքստը
Բանակցություններն անցկացվել են փակ դռների հետևում և տևել են 3 ժամ 45 րոպե։ Սա Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդների առաջին հանդիպումն էր արցախյան երկրորդ պատերազմի ավարտից հետո (2020 թ․ սեպտեմբերի 27-ից մինչև նոյեմբերի 10-ը)։
Երեք երկրների առաջնորդների համատեղ հայտարարության տեքստը․
«Աշխատանքային խումբն առաջին հանդիպումը կանցկացնի մինչև 2021 թ. հունվարի 30-ը, որի արդյունքների հիման վրա կկազմի հայտարարության 9-րդ կետի կիրառումից բխող աշխատանքների հիմնական ուղղությունների ցանկը՝ որպես գերակայություններ ընդունելով երկաթուղային և ճանապարհային հաղորդակցությունները, ինչպես նաև կսահմանի Ադրբեջանի Հանրապետության, Հայաստանի Հանրապետության ու Ռուսաստանի Դաշնության միջև համաձայնեցված այլ ուղղություններ:
Գործունեության հիմնական ուղղություններն իրականացնելու նպատակով աշխատանքային խմբի համանախագահները կհաստատեն այդ ոլորտներում փորձագիտական ենթախմբերի կազմը, որում կներառվեն Կողմերի իրավասու մարմինների ներկայացուցիչներ և կազմակերպությունների պաշտոնատար անձինք։
Փորձագիտական ենթախմբերը, աշխատանքային խմբի նիստից հետո մեկամսյա ժամկետում կներկայացնեն նախագծերի ցանկ, որում կներկայացնեն անհրաժեշտ ռեսուրսներն ու միջոցառումները՝ դրանց իրականացման և կողմերի կողմից ամենաբարձր մակարդակով հաստատելու համար:
Աշխատանքային խումբը մինչև 2021 թ. մարտի 1-ը կողմերի կողմից ամենաբարձր մակարդակով հաստատման կներկայացնի Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության տարածքով իրականացվող միջազգային փոխադրումների կազմակերպման, իրականացման և անվտանգության ապահովման համար անհրաժեշտ նոր տրանսպորտային ենթակառուցվածքների օբյեկտների վերականգնման և կառուցման միջոցառումների իրականացման ցանկ և ժամանակացույց, նույն կերպ Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության կողմից իրականացվող փոխադրումների համար, որոնք պահանջում են հատել Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության տարածքները»։
Պուտինը գոհ է Արցախում ռուս խաղաղապահներից և խոսում է Հարավային Կովկասի զարգացման նոր հեռանկարների մասին
Պուտինն ասել է, որ տարածաշրջանում ընդհանուր առմամբ պահպանվում են եռակողմ հայտարարության պայմանները, որը ստորագրվել է 2020 թ․ նոյեմբերի 10-ին և կանգնեցրել է ռազմական գործողություններն Արցախում և հարակից շրջաններում։
«Ոչ մի լուրջ միջադեպ չի գրանցվում։ Ռուսական խաղաղապահ խմբավորումը լիարժեք կատարում է իր պարտականությունները երկու կողմերի միջև։ Լեռնային Ղարաբաղ է վերադարձել արդեն ավելի քան 48 հազար տեղահանված անձ և փախստական։ Ենթակառուցվածքների կարգավորման աշխատանք է տարվում», — ասել է Վլադիմիր Պուտինը։
Կայացած հանդիպումը նա անվանել է «բացառապես կարևոր և օգտակար»։ «Տարածաշրջանում տրանսպորտային ենթակառուցվածքների և տնտեսության զարգացումն օգտակար կլինի թե հայ, թե ադրբեջանցի ժողովուրդների և ընդհանրապես տարածաշրջանի, հետևաբար՝ Ռուսաստանի Դաշնության համար», — հայտարարել է Պուտինը։
Ալիև․ «Նոյեմբերի 10-ի համաձայնագրի կետերի մեծ մասն իրականացվել է, տրանսպորտային հաղորդակցության հաստատումը կամրապնդի տարածաշրջանային անվտանգությունը»
«Այսօրվա հանդիպումը խոսում է այն մասին, որ մենք տրամադրված ենք արդյունք ունենալ։ 2020 թ․ նոյեմբերի 10-ի հայտարարության կետերի մեծ մասն իրագործվել է։ Դրանցից մեկը տրանսպորտային կապերի ապաարգելափակումն էր։ Դա կարող է մեծ դինամիզմ հաղորդել տարածաշրջանի զարգացմանը։
Տրանսպորտային հաղորդակցության հաստատումը նաև կամրապնդի տարածաշրջանային անվտանգությունը, քանի որ դա բխում է Ադրբեջանի, Հայաստանի, Ռուսաստանի ժողովուրդների և մեր հարևանների շահերից», — ասել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը։
Նա նշել է, որ ռուսական խաղաղապահ առաքելությունն արդյունավետ է կատարում իր աշխատանքն ու «երկու ամսում, բացառությամբ փոքր միջադեպերի, անհանգստության լուրջ առիթներ չեն եղել»։
Փաշինյան․ «Ղարաբաղյան հակամարտությունը մինչ օրս կարգավորված չէ»
Բանակցություններից հետո կայացած համատեղ ճեպազրույցի ժամանակ Հայաստանի վարչապետը շնորհակալություն է հայտնել Ռուսաստանի նախագահին տարածաշրջանում «կայունության և անվտանգության վերականգնմանն» ուղղված ջանքերի համար։
Սակայն այնուհետև Նիկոլ Փաշինյանն ասել է, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը «մինչ օրս կարգավորված չէ»։
«Հնարավոր է եղել հրադադար ապահովել, սակայն դեռ շատ հարցեր են մնում, որոնք պետք է լուծվեն։ Դրանցից մեկը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցն է։ Հայաստանը պատրաստ է շարունակելու բանակցությունները ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագաության շրջանակում», — ասել է Փաշինյանը։
Հայաստանի համար ամենակարևորը նա ռազմագերիների փոխանակումն է հայտարարել։
«Դա նախատեսված էր նոյեմբերի 10-ի համատեղ հայտարարության 8-րդ կետով, սակայն այն, ցավոք, ամբողջությամբ չի կատարվում։
Սա ամենազգայուն և ցավոտ հարցն է, և մենք պայմանավորվել ենք, որ շարունակելու ենք աշխատանքն այս ուղղությամբ։ Հուսով եմ, որ մեզ կհաջողվի ամենակարճ ժամկետներում հստակ որոշման գալ»։
Համատեղ աշխատանքային խմբի և տրանսպորտային հաղորդակցության ապաարգելափակումը Փաշինյանը «շատ կարևոր» է անվանել։
«Պայմանավորվածությունների իրականացումը կարող է փոխել մեր տարածաշրջանի տնտեսական պատկերը։ Տնտեսական նորամուծությունները կարող են բերել նաև անվտանգության ավելի հուսալի երաշխիքների։ Եվ մենք պատրաստ ենք կառուցողական աշխատանք տանել այս ուղղությամբ», — ասել է Փաշինյանը։
Ընդդիմությունը սպառնում էր թույլ չտալ վարչապետին Հայաստան վերադառնալ․ ինչպես էին նրան «ճանապարհում» Մոսկվա
Հունվարի 11-ի վաղ առավոտյան, երբ վարչապետը դեռ Մոսկվա չէր մեկնել, ընդդիմադիր կուսակցությունների ներկայացուցիչները փակել էին Երևանի «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայան տանող ճանապարհը։
Այդպիսով ընդդիմադիրներն ուզում էին խանգարել Նիկոլ Փաշինյանին Մոսկվա մեկնել։ Արդյունքում՝ օդանավակայան տանող ճանապարհին լրացուցիչ ոստիկանական ուժեր էին կուտակվել։
Ակցիայի մասնակիցները վանկարկում էին «Նիկոլ, դավաճան», «Նիկոլ, հեռացիր»։ Միավորված ընդդիմադիր կուսակցությունները, որոնք պատերազմի ավարտից հետո պահանջում են վարչապետի հաժարականը, կրկնել են, որ Փաշինյանը չի ներկայացնում Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը, և նա որոշումներ կայացնելու համապատասխան մանդատ չունի։
Ակցիայի մասնակիցներից մեկը «զգուշացրել է» վարչապետին․ եթե նա Մոսկվայում ստորագրի երկրի համար անբարենպաստ փաստաթղթեր, ապա «Հայաստանի օդային տարածքը նրա համար մեկընդմիշտ կփակվի»։
Թե ինչպես էր ընդդիմությունը պատրաստվում փակել օդային տարածքն ու թույլ չտալ վարչապետի վերադարձը Հայաստան, չէր ասվում։
Բողոքի ցույց Ռուսաստանում Հայաստանի դեսպանատան դիմաց, լուսանկարներ
Ռուսաստանում Հայաստանի դեսպանատան շենքի մոտ դեռ եռակողմ բանակցությունների մեկնարկից առաջ մի քանի տասնյակ մարդ էր հավաքվել։ Ավելի քան տասնյակ ոստիկաններ շղթայել էին դեսպանատան շենքը։
Ակցիայի մասնակիցներն այստեղ մեծ պաստառ էին տեղադրել՝ «Ժողովուրդը մենք ենք։ Եվ մենք քեզ դեմ ենք», «Թուրք Նիկոլ», «Stop Նիկոլ» գրառումներով։
Սակայն Հայաստանի դեսպանատան անվտանգության աշխատակիցների պահանջով «Թուրք Նիկոլ» գրառումը ցուցարարները հեռացրին։
Դեսպանատան դիմաց հավաքված հայերը դեմ էին արտահայտվում Նիկոլ Փաշինյանի Մոսկվա կատարած այցին և հայ ժողովրդի անունից որևէ փաստաթղթի ստորագրմանը։
Ակցիայի մասնակիցները վարչապետից պահանջում էին լսել ժողովրդի, Հայաստանի նախագահի, խորհրդարանական և արտախորհրդարանական կուսակցությունների, մտավորականության ներկայացուցիչներից շատերի պահանջն ու հրաժարական տալ։ Այս մասին է խոսվում հանրագրում, որը նրանք ստորագրել են հենց դեսպանատան բակում։
«Մենք կարծում ենք, որ պարկեշտ գլխավոր հրամանատարը, երկրի ղեկավարը, որը պարտվել է պատերազմում, եթե հայրենասեր լիներ և հայ ժողովրդի մասին մտածեր, պետք է ինքնակամ հեռանար», — ասել է «Ռուսաստանի հայերի միություն» համառուսական հասարակական կազմակերպության փոխնախագահ Լևոն Մուկանյանը։
