Ադրբեջանի հետ սահմանները որոշվում են պատերազմի սպառնալիքի ներքո․ Հայաստանի օմբուդսմեն
Հայաստանի մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը կարծում է, որ «Ադրբեջանի հետ Հայաստանի սահմանների որոշման գործընթացն իրականացվում է Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի ողջ բնակչությանն ուղղված պատերազմի բացահայտ սպառնալիքների ներքո»։
Բացի այդ, Արման Թաթոյանը ողջ գործընթացը ոչ լեգիտիմ է անվանել, քանի որ այն ուղեկցվում է մարդու իրավունքների և միջազգային չափանիշների խախտումներով։
Այս մասին խոսվում է նամակներում, որոնք նա ուղղել է ԵԱՀԿ գործող նախագահին, ՄԱԿ-ի և ԵԽ-ի գլխավոր քարտուղարներին, ՄԱԿ-ի և ԵԽ-ի մարդու իրավունքների հանձնակատարներին, ԵԽԽՎ-ի և ԵԱՀԿ ԽՎ նախագահներին, ՄԻԵԴ նախագահին, ԵԽԽՎ Ադրբեջանի ու Հայաստանի հարցրերով համազեկուցողներին և մի շարք երկրների օմբուդսմեններին։
Ինչի՞ մասին է նախազգուշացնում օմբուդսմենը
«Ադրբեջանի նախագահը ողջ հայ ժողովրդի ու Հայաստանի բնակչության մասին խոսում է էթնիկ զտումների ու ցեղասպանության բացահայտ սպառնալիքների լեզվով, նույնն անում է նաև Թուրքիայի նախագահը։ Ադրբեջանի նախագահը և նրա օրինակով, առհասարակ, հանրային գործիչները բացահայտ վիրավորում են հայ ժողովրդի արժանապատվությունը, հրահրում են էթնիկ պատկանելության հիմքով թշնամանք (կցված են կոնկրետ ապացույցներ)», — գրել է Թաթոյանը Facebook-ում։
Արդյունքում, գրում է նա, Սյունիքի ու Գեղարքունիքի մարզերի կոնկրետ բնակավայրերում սահմանների որոշման գործընթացն արդեն հանգեցրել է մարդու միջազգայնորեն ճանաչված իրավունքների կոպիտ խախտումների ու լրջորեն վտանգել է մարդկանց կյանքի, ֆիզիկական անձեռնմխելիության և սեփականության իրավունքները:
Հայկական սահմանամերձ բնակավայրերի անվտանգության հարցը սրվել է արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո։ Ըստ եռակողմ համաձայնագրի, որը ստորագրվել է 44-օրյա արցախյան պատերազմից հետո, Ադրբեջանին են փոխանցվել տարածքներ, որոնք սահմանակից են Հայաստանի մարզերին։
Այժմ այստեղ ընթանում է նոր սահմանների որոշում՝ խորհրդային տարիների վարչական բաժանման հիման վրա։
«Վտանգվել է Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանների անվտանգությունը։ Այսինքն՝ գործընթացն ուղեկցվում է իրավունքի գերակայության պահանջների խախտումներով և չունի լեգիտիմություն: Հետևաբար, այն պետք է անհապաղ դադարեցվի կամ ենթարկվի սկզբունքային վերանայման»։
Մարդու իրավունքների պաշտպանի նամակներում ասվում է, որ սահմանների որոշման գործընթացում կիրառվում են միայն միջազգայնորեն բացարձակ անընդունելի մեխանիկական մոտեցումներ։ Խոսքը GPS համակարգի կամ Google մասնավոր կազմակերպության քարտեզի հավելվածի օգտագործման մասին է․
«Հաշվի չի առնվում միջազգայնորեն հաստատված որևէ չափանիշ: Իսպառ բացակայում են մասնագիտական մոտեցումները, չեն տարվում հանձնաժողովային աշխատանքներ, չի իրականացվում նախնական գույքագրում ու մարդկանց կարիքների գնահատում, չկան պատշաճ իրավական հիմքեր»։
Օմբուդսմենն ընդգծում է, որ Հայաստանի խաղաղ բնակիչների անմիջական հարևանությամբ կամ հենց բնակավայրերի մեջ տեղակայվել են ադրբեջանական զինվորականներ, «այսինքն՝ զինված մարդիկ»: Միջազգային կառույցներից ու գործընկերներից յուրաքանչյուրին մարդու իրավունքների պաշտպանն ուղարկել է անհատական նամակներ՝ ըստ յուրաքանչյուրի իրավասության ու մանրամասն վերլուծությամբ, կցված փաստաթղթերով և այլ ապացույցներով։
Սյունիքում ստեղծված իրավիճակի մասին
Արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո Ադրբեջանին է փոխանցվել Զանգելանի շրջանը։ Այն սահմանակից է Հայաստանի Սյունիքի մարզին։
Եվ նոր սահմանն այնպես է անցնում, որ Սյունիքի մարզի Գորիս և Կապան քաղաքները կապող ճանապարհը մի քանի տեղում հատում է ադրբեջանական տարածքը։
Մարզում բողոքի ակցիաներ սկսվեցին այն պահից, երբ Կապանի քաղաքապետ Գևորգ Փարսյանը հաղորդեց Հայաստանի ՊՆ հրահանգի մասին՝ մինչև դեկտեմբերի 18-ն ազատել քաղաքի մատույցներում տեղակայված ռազմական դիրքերը, որոնք «շահեկան բարձունքներում» են։
Քաղաքապետը հայտարարել էր, որ ադրբեջանական ԶՈՒ-ն այդ դեպքում ընդհուպ կմոտենա Հայաստանի սահմաններին և պակաս, քան մեկ կիլոմետր հեռավորության վրա կլինի, իսկ Կապանից դեպի մոտակա չորս գյուղեր տանող ճանապարհը «թշնամու տարածքով կանցնի»։
Հայաստանի ընդդիմությունն այս կապակցությամբ առաջարկեց Հայաստանի տարածքում ևս մեկ ռուսական բազա ստեղծել, որը «կօգնի ապահովել Սյունիքի մարզի և ընդհանուր առմամբ տարածաշրջանի անվտանգությունը»։
Հայաստանի հյուսիսում՝ Գյումրի քաղաքում, արդեն տեղակայված է ռուսական 102-րդ ռազմաբազան։ 2010 թ-ին Ռուսաստանն ու Հայաստանը երկարաձգել են այդ բազայի տեղակայման պայմանագրի գործողության ժամկետը մինչև 2044 թ-ը։
Դեկտեմբերի վերջին Սյունիքի բնակիչները վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին թույլ չտվեցին մարզ մտնել։ Նրանք կարծում են, որ Հայաստանի իշխանությունները չեն պաշտպանում իրենց անվտանգությունը։
Հունվարի սկզբին Սյունիք էր այցելել մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը։ Իր գրասենյակի հետազոտության արդյունքում նա հայտարարել էր, որ երկիրը կորցրել է ավելի քան 2000 հեկտար տարածք և շուրջ երկու տասնյակ տներ։ Եվ Ադրբեջանի իշխանություններն, ըստ նրա, պետք է փոխհատուցեն Հայաստանի սահմանամերձ Սյունիքի մարզի բնակիչների վնասը։
