ՀՀ-ում հոսանքի անջատումների և էներգետիկ անվտանգության մասին. տեսակետներ
Հայաստանի էներգետիկայի խնդիրները․ տեսակետներ
Ներկայումս Հայաստանի տնտեսության զարգացող ոլորտներից մեկն էներգետիկան է: Ի տարբերություն տնտեսության այլ ճյուղերի, ներդրումների պակաս չունի։ Սակայն իրականության մեջ մարդիկ չեն տեսնում փոփոխություն և օգուտներ։ Դրա փոխարեն հաճախակիացել են էլեկտրականության ընդհատումները, ինչը չի կարող չանհանգստացնել սպառողներին:
Վերջին կես տարում Երևանում և մարզերում անդադար հոսանքի տատանումներ ու անջատումներին էին: «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերություն աշխատանքի վերաբերյալ դժգոհությունը մարդիկ արտահայտում էին սոցցանցերում։ Շատերը բողոքում էին, որ նյութական մեծ վնասներ են կրում, քանի որ տատանումներից փչանում է տնային տեխնիկան:
Ինչո՞ւ է այդքան հաճախ հոսանքազրկում տեղի ունենում, ինչո՞վ են պայմանավորված հոսանքի տատանումները, այդ համատեքստում արդյո՞ք լուրջ է խոսել էներգետիկ անկախության և անվտանգության մասին: Հարցերի պատասխանները՝ սպառողից, էլէկտրիկից և էներգետիկ անվտանգության մասնագետից:
- Ճանապարհ դեպի անկախություն. ՀՀ-ն կկարողանա՞ ապահովել իր էներգետիկ անվտանգությունը
- Արևային էներգիայի օգտագործման մասին՝ Երևանի բնակիչը, գործարարն ու փորձագետը
- Հայաստանում հին շենքերը դարձնում են էներգախնայող ու գեղեցկացնում
«Մեղավորը դու ես, որ հաճախ են լույսերը տանում»
Ալբերտը Երևանի համայնքներից մեկի էլեկտրիկն է։ 16 տարի է՝ աշխատում է ոլորտում։ Աշխատանքի բերումով մշտապես շփման մեջ է քաղաքացիների հետ: Ասում է՝ մարդիկ այս տարի իրեն «դիվադադար են արել զանգերով, բողոքներով և դժգոհություններով»: Պատճառները երկուսն են՝ հոսանքի տատանումները և անջատումները:
«Նախ ասեմ, որ դժվարացել է մարդկանց հետ շփվելը, դարձել են անհամբեր։ Բայց նաև հասկանում եմ՝ երբ խնդիրը չի լուծվում, մարդիկ հունից դուրս են գալիս: Զանգում են, թե քո վերադասի համարը տուր, հոսանքի տատանման պատճառով լվացքի մեքենաս է փչացել, ինձ պետք է փոխհատուցում տան: Մեկ ուրիշը զանգում է, թե տնից եմ աշխատում հոսանք չկա, հստակ ժամ ասեք՝ երբ կլինի, որ գործերս պլանավորեմ։ Մի երրորդն էլ զանգում է, թե մեղավորը դու ես, որ էսքան հաճախ են լույսերը տանում»,- իր ամենօրյա աշխատանքն այսպես է նկարագրում Ալբերտը:
Նրա խոսքով, մարդը պետք է նվիրումով աշխատի կոմունալ ծառայությունների ոլորտում։ Վստահ է՝ հնարավոր է, օրինակ, առանց կոշիկ և կաթ մեկ օր ապրել, իսկ առանց հոսանք, ջուր, գազ ու հիմա նաև ինտերնետ՝ դժվար է.
«Շատերի հետ խոսելիս հասկանում եմ, որ հոսանքի անջատումը կապում են քաղաքականության հետ: Մի զավեշտալի բան պատմեմ։ Քամուց հոսանքի սյունն ընկել էր, մասնագետներն աշխատում էին։ Մի կին զանգեց, սկսեցի բացատրել իրավիճակը։ Իսկ նա բարկացավ։ Ասաց, թե հատուկ է հոսանքն անջատվել, քանի որ այսօր Փաշինյան-Պուտին հանդիպում է լինելու։ Տեսեք՝ ինչքան դժվար է մարդկանց ճիշտ պատկերը ցույց տալը»:
Հաստատում է՝ հոսանքի տատանումների պատճառով այս տարի կենցաղային տեխնիկայի վնասման շատ դեպքեր են գրանցվել.
«Բարձր լարում է լինում, ցածր լարում է լինում, տալիս է՝ տեխնիկան փչացնում: Ես միշտ զգուշացնում եմ․ եթե հոսանքն անջատվել է, տեխնիկան, որը չեք օգտագործում, անջատեք լարերից, սպասեք հոսանքը կլինի, մի փոքր ուշ միացրեք»:
Ալբերտը վստահեցնում է, որ հոսանքի անջատումները հիմնականում տեխնիկական են․
«Ուժեղ քամիների, շինարարության, փողոցների բարեկարգման ժամանակ լինում են վթարներ։ Երբեմն անհրաժեշտ են պլանային անջատումներ՝ հոսանքալարերի փոխարինման և այլ նպատակներով»:
Գաղտնիք չէ, որ ոլորտի հիմնական խաղացողը՝ ՀԷՑ-ը, ենթակառուցվածքային ներդրումներ չի անում։ Էլեկտրական սյուները քայքայված են, լարերը հնամաշ: Փոխվել են միայն հաշվիչները։ Դրա շնորհիվ՝ չվճարման դեպքում հոսանքի անջատումն ավտոմատացվել է:
2017 թվականի ապրիլից ՀԷՑ բաժնետերերն են «Տաշիր Կապիտալ» (բաժնետոմսերի 70%) և Liormand Holdings Limited (բաժնետոմսերի 30%) ընկերությունները։ «Տաշիր Կապիտալը» մտնում է «Տաշիր» հոլդինգի մեջ։ Դրա սեփականատերն է հայազգի գործարար Սամվել Կարապետյանը։ Ըստ Forbes-ի՝ Ռուսաստանի 110 ամենահարուստ գործարարների ցուցակում նա զբաղեցնում է 48-րդ տեղը։ Սամվել Կարապետյանի կարողությունը գնահատվում է 2,7 միլիարդ դոլար։
«Մեկ օր հոսանքի վարձն ուշացնելու դեպքում լույսն անջատում են»
Բնակիչների խոսքով, ՀԷՑ-ը փոխել է հաշվիչները, որովհետև դա ընկերությանն է ձեռնտու։ Հարց են բարձրացնում․ իսկ ինչո՞ւ չեն փոխում, օրինակ, հոսանքալարերը, ինչո՞ւ չեն թարմացնում ենթակառուցվածքները:
Մալաթիա Սեբաստիա համայնքի բնակիչ Սիլվա Սարգսյանն ասում է, որ մեկ օր հոսանքի վարձի ուշացման դեպքում լույսը միանգամից անջատվում է: Միայնակ թոշակառու է՝ առողջական խնդիրներով։ Օնլայն չի կարող վճարել, գնում է մոտակա փոստային բաժանմունք:
«Եղել է՝ գնացել եմ, հերթ է եղել, չեմ հասցրել վճարել, կամ մոռացել եմ, կամ քաղաքում չեմ եղել։ Եկել եմ՝ տեսել հոսանքն անջատված, սառնարանի ուտելիքը փչացած: Վճարելուց հետո հոսանքը եկավ, իսկ սառնարանը չմիացավ։ Չգիտեմ՝ ոնց այդպես ստացվեց: Հարևանս ասաց, որ հոսանքի տատանումից է եղել»,- ասում է կինը:
Նրա խոսքով, այս տարվա ամռան ամիսներին հաճախ է հոսանքն անջատվել։ Այդ մասին ինքը չի տեղեկացվել։ Իսկ թեժ գծի հետ միայն մեկ անգամ է կարողացել կապ հաստատել:
«Անիմաստ է զանգահարելը, չեն պատասխանում: Ես զանգել էի, որ հասկանամ՝ երբ և ինչքան փոխհատուցում եմ ստանալու, ոչ թե երբ են հոսանքը տալու։ Որովհետև եթե Երևանում չորս ժամից ավելի լույս չի լինում, պետք է փոխհատուցեն: Օրեր են եղել՝ 12 ժամից ավելի լույս չի եղել: Եթե իրենք ավտոմատ են դարձրել, որ եթե չվճարես, ինքն իրեն անջատվի լույսը, ես ինչի՞ պետք է հրաժարվեմ փոխհատուցում ստանալուց»,- բացատրում է Սիլվան:
Երկու հարևանների հետ փոխհատուցման գրավոր պահանջ է ներկայացրել «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերությանը: Բայց դեռ փոխահատուցում չի ստացել։
Էներգիայի խափանումները, էներգետիկ անվտանգությունն ու անկախությունը՝ ըստ մասնագետի
էներգետիկ անվտանգության հարցերով փորձագետ Արթուր Ավետիսյանն ասում է, որ անջատումների զգալի մասը տեխնիկական պատճառներով է։ Կարևոր է համարում ավելի լավ համատեքստում զարգացնել ենթակառուցվածքային բաղադրիչը: Ներդրումների կարիք, նրա կարծիքով՝ այստեղ շատ կա, և անհրաժեշտ է պետություն ու մասնավորի համագործակցությունը․
«Էներգահամակարգերի կամ տարբեր հզորությունների արդյունավետության մասին տեղին է խոսել, եթե ցանցն ապահոված է ենթակառուցվածներով։ Եթե դրանք չկան, ամենաարդյունավետ կայանը դառնում է անարդյունավետ»:
Անդրադառնալով Էներգետիկ անվտանգությանը՝ նշում է, որ կարևոր է հիմնվել եղած համակարգերի վրա, զարգացնել թրենդային համարվող ուղղությունները։ Մասնավորապես, արևային և ատոմային էներգիան։ Առաջարկում է նաև ավելի լուրջ մոտենալ արտահանմանը:
«Էներգետիկ անվտանգության տեսակետից, ի թիվս այլ հանգամանքների, պետք է դիվերսիֆիկացված էներգետիկ համակարգ ունենալ: Հայաստանում այն եռաբաղադրիչ հարմոնիկ համակարգ է՝ ջերմային, ատոմային և վերականգվող էներգետիկա։ Վերջինիս մասնաբաժինը փոքր է, մոտ 5%: Էներգետիկ անվտանգության մասով կարևոր է ինչպես այդ համակարգի գոյությունն, այնպես էլ դրա արդյունավետ կառավարումը»,- բացատրում է Արթուր Ավետիսյանը:
Ըստ նրա, էներգետիկ անկախությունը նույնական չէ անվտանգության հետ։ Տերմինները հաճախ են շփոթում և սխալ համատեքստում օգտագործում։ Սակայն դրանք իրար փոխլրացնում են.
«Էներգետիկ անկախության հետ կապված տարընթերցումներ կան։ Այն երկրները, որոնք չունեն սեփական հանածո վառելիքը՝ նավթ, գազ և այլն, լրարժեքորեն չեն կարող անկախ լինել: Բայց եղած ռեսուրսների ճիշտ կառավարման արդյունքում երկիրը կարող է ապահովել էներգետիկ անվտանգություն և ունենալ անկախություն»:
Ավետիսյանի խոսքով, էներգետիկայի ստացման շղթայում ոլորտները չպետք է զարգացնել մեկը մյուսի հաշվին, այլ պահպանել բալանս ճյուղերի միջև․
«Այսօր թրենդային է կանաչ էներգիայի՝ արևային, հողմային էներգիայի ստացումը: 2022թ-ից կանաչ էներգիայի շարքին դասվեց նաև ատոմային էներգետիկան: Այս միտումները ուշացած, բայց արդեն հասել են Հայաստան։ Թեև արևմուտքում սկսել են հրաժարվել արևային կայաններից, այստեղ այդ ճյուղը զարգացում է ապրում: Չնայած այն մեծապես կախված է եղանակային պայմաններից և չունի կայունություն։ Այդ պատճառով այժմ նկատելի է ավանդական կայանների հզորությունների նվազման միտում»։
Ըստ փորձագետի, այժմ Հայաստանը պետք է օգտագործի հիդրոկայանների և արևային կայանների ներուժը, ինչպես նաև ատոմային էներգիայի ստացման հնարավորությունները.
«Մենք չենք կարող աշխարհի թրենդներով միայն առաջնորդվել: Պետք է ընտրենք մեզ համար լավագույն տարբերակները: Ամբողջ աշխարհում և Հայաստանում ատոմային էներգետիկային այլընտրանք չկա։ Հատկապես որ այն ճանաչվել է կանաչ և մաքուր աղբյուր։ Մեր տարածաշրջանում ատոմային էներգետիկան վերածնունդ է ապրում, և Հայաստանն իրավունք չունի հրաժարվելու խաղաղ ատոմից»:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հայաստանի էներգետիկայի խնդիրները․ տեսակետներ
