«Հայաստանը Եվրոպա է, և վերջ»․ լսումներ Ազգային ժողովում
Հայաստանի եվրաինտեգրում
«Հայաստանը Եվրոպա է և վերջ»,- խորհրդարանի ամբիոնից հայտարարել է ՀՀ Եվրոպական կուսակցության նախագահ Տիգրան Խզմալյանը։
Նա քաղհասարակության այլ ներկայացուցիչների, քաղաքական գործիչների ու վերլուծաբանների հետ միասին մասնակցում էր «Հայաստանի եվրաինտեգրման նոր հեռանկարները և մարտահրավերները» թեմայով լսումներին, որոնք նախաձեռնել էր ԱԺ եվրաինտեգրման հանձնաժողովը։
Խզմալյանը ողջունել է «ՀՀ վեկտորի փոփոխությունը, որն այլևս հնարավոր չէ առարկել»։ Նկատել է՝ պետք է անցկացնել համազգային հանրաքվե, որպեսզի երկրի եվրաինտեգրումը չլինի 1-2 անձի կամ մեկ քաղաքական ուժի որոշում։
Լսումների կարևոր դրվագները՝ հակիրճ
Ո՞րն է Հայաստան-ԵՄ նոր օրակարգը
Եվրամիության հետ երկրի հարաբերություններին բացման խոսքում անդրադարձել է իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր, ԱԺ եվրաինտեգրման հանձնաժողովի նախագահ Արման Եղոյանը։
Նրա դիտարկմամբ՝ ԵՄ-ն տարածաշրջանում նկատելիորեն ակտիվացել է 2020 թ․-ից հետո, իսկ արդեն 2021 թ․-ին ՀՀ-ին առաջարկել 2,6 մլրդ եվրոյի տնտեսական և ներդրումային նոր ծրագիր։ Բացի այդ, կառույցը մեծացրել է նաև իր «աշխարհաքաղաքական ներկայությունը»։ Եղոյանն ասում է՝ Հայաստաում տեղակայված ԵՄ դիտորդական առաքելությունը նման 13 առաքելություններից մեկն է, ընդ որում՝ ամենախոշորներից։ Վերջերս կայացված որոշման համաձայն՝ դիտորդների թիվը 138-ից դարձել է 209։
Կարևորել է նաև խաղաղության գործիքակազմի միջոցով Երևանին ոչ մահաբեր միջոցների տրամադրման շուրջ քննարկումները, Եվրախորհրդարանի կողմից ընդունված զեկույցներն ու բանաձևերը։ Տեղեկացրել է՝ ԵՄ-Հայաստան գործընկերության խորհուրդը պայմանավորվածություն է ձեռք բերել՝ սկսել աշխատանքը գործընկերության նոր օրակարգի շուրջ, սահմանել ավելի հավակնոտ առաջնահերթություններ։
«Խոսքը ավելի շատ քաղաքական հանձնառության, քաղաքական փաստաթղթի մասին է, որն այս պահին գտնվում է մշակման փուլում։ Ակնկալում ենք, որ դրա մշակումը կամբողջանա մայիս-հունիս ամիսներին»,- հայտարարել է Եղոյանը։
ՀՀ-ում ԵՄ դեսպան Վասիլիս Մարագոսն էլ նշել է, որ գործընկերության նոր օրակարգը կթարմացնի գոյություն ունեցող առաջնահերթությունները, որոնց շուրջ կողմերը համաձայնության են եկել 2017 թ․-ին։ Կարծում է՝ պետք է ձգտել հասնել Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի նպատակներին և հասկանալ՝ «ավել ինչ կարելի է անել»։
Նկատել է՝ պետք է արվեն համապատասխան կանոնակարգումներ, բարեփոխումներ, ԵՄ սահմանած չափանիշները պետք է պահպանվեն կառավարման, մարդու իրավունքների և մի շարք այլ ոլորտներում։ Գործընկերության նոր օրակարգը կազմելիս, ըստ նրա, հաշվի են առնվել մի շարք տարրեր՝ ժողովրդավարություն, մարդու իրավունքներ, արտաքին և անվտանգային քաղաքականություն, տնտեսական բազմաբազանություն և դիվերսիֆիկացում, ենթակառուցվածքներ և այլն։
«Ստեղծել ենք ներդրումների համակարգման հարթակ, որը համատեղում է բոլոր շահագրգիռ կողմերին։ Աշխատանքն ընթանում է, բայց ես կուզեի տեսնել ավելի շատ և ավելի արագ կիրարկում»,- նշել է նա։
Մարագոսի գնահատմամբ՝ երկկողմ երկխոսության գործընթացը երբեք այսքան դինամիկ չի եղել։
Շեշտում է՝ ԵՄ-ն պատրաստ է խորացնել գործընկերությունը, ամրապնդել կապերը, որոնք հիմնված են համատեղ արժեքների վրա։
Գլխավոր սպառնալիքը վա՞խն է, թե՞ ՌԴ-ն
«Հանուն հանրապետության» կուսակցության ղեկավար Արման Բաբաջանյանն ասում է՝ գլխավոր սպառնալիքն ու մարտահրավերը վախերն են, որոնք «թույլ չեն տալիս կամային որոշումներ կայացնել, տարատեսակ ճնշումների չենթարկվել»։ Կարծում է՝ ՀՀ՝ Ռուսաստանի «խնամակալության տակ» գտնվելու փորձը ցույց է տալիս, որ ապավինելով Մոսկվային՝ Երևանը միայն կորուստներ է ունեցել, այդ թվում՝ բազմաթիվ մարդկային կյանքեր․
«Ռուսների անմիջական ներգրավմամբ Արցախի հայաթափումից հետո հուսամ բոլորս սթափվել ենք։ Եվ բոլորիս համար պարզ է դարձել, որ ՀՀ-ն պաշտպանելու, փրկելու միակ ու վերջին միջոցը ռուսական ռազմաքաղաքական համակարգից պոկվելն է»։
Ասում է՝ կան բաներ, որոնք փոխզիջման ենթակա չեն, օրինակ՝ ՀՀ ինքնիշխանությունը, հայկական պետականության գոյությունը, ժողովրդավարությունը։ Բաբաջանյանի խոսքով՝ հայկական կողմը պետք է հանձնառություն ստանձնի և գնա ԵՄ անդամության թեկնածու դառնալու ճանապարհով։ Իսկ մինչ այդ, ըստ նրա, անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ քայլերը՝
- ԵՄ և ԱՄՆ հետ քաղաքական, անվտանգային, պաշտպանական, տնտեսական հարաբերությունների ինստիտուցիոնալացում՝ իրավաբանորեն փոխպարտադիր պարտավորություններ սահմանելով,
- ՀՀ տարածքում ռուսական բոլոր տեսակի ներկայությունների շեշտակի կրճատում և վերացում,
- Հայաստանի բարեփոխումների վերանայում, այդ աշխատանքներին եվրոպական չափման հաղորդում,
- տեխնոլոգիական կատարելագործում, տնտեսական զարգացում և ենթակառուցվածքների ստեղծում։
Մամուլի ազգային ակումբի նախագահ Նարինե Մկրտչյանի խոսքով՝ եվրաինտեգրման ճանապարհին առաջին մարտահրավերը Ռուսաստանն է, որն «արգելափակում է նախկին խորհրդային երկրների եվրոպականացման ճանապարհը»։
«Մենք տեսանք Ուկրաինայում, Վրաստանում, Մոլդովայում ՌԴ աղետաբեր գործունեությունը։ Միաժամանակ այդ երկրների ղեկավարները և հասարակությունը ուենցան բավական վճռականություն և հաստատակամություն՝ ընթանալ եվրոպական ինտեգրման ճանապարհով»,- նկատել է նա։
Մկրտչյանի դիտարկմամբ՝ շատ անգամ ՀՀ-ին այդ ճանապարհից հետ է պահել «ոչ հստակ, իրավիճակային քաղաքականությունը», ուստի հարկավոր է նախանշել հստակ քաղաքական ուղեգիծ։
Եվրաինտեգրումը՝ խնդիրներ լուծելու գործիք
Պահպանողական կուսակցության նախագահ Հայկ Միրզոյանն ասում է՝ «մեր պորտալարը ՌԴ-ից կտրվում է հենց հիմա»։ Ըստ նրա՝ Եվրամիությունը կարող է դառնալ հուսալի դաշնակից երկրի ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության պաշտպանության գործում։
Միրզոյանի դիտարկմամբ՝ ՀՀ-ն եվրոպական մշակույթի և արժեհամակարգի կրող է, իրականացնում է ժողովրդավարական բարեփումներ։ Եվրաինտեգրման արդյունքում էլ կարող է լուծել ոչ միայն անվտանգային, այլև տնտեսական խնդիրներ։
«Ռուսաստանը ՀՀ-ից անարդար գործարքներով խլել է էներգետիկան, հանքարդյունաբերությունը, հեռահաղորդակցությունը, էներգակիրների ներմուծումն ու արտահանումը, շանտաժային պայմաններ թելադրել մեր պետությանն ու տնտեսվարողներին՝ ստիպելով գործել միայն ՌԴ ազդեցության գոտիներում»,- պարզաբանել է նա։
Քաղաքական գործչի խոսքով՝ եվրաինտեգրումը ՀՀ-ին հնարավորություն կտա լուծել ինչպես անվտանգային, այնպես էլ տնտեսական խնդիրներ․
«Իշխանությունները պետք է շահավետ պայմանավորվածություններ ձեռք բերեն եվրոպական տնտեսական քաղաքականություն որոշողների հետ՝ հայ տնտեսվարողներին նոր շուկաներ ուղղորդելու համար»։
Միրզոյանի խոսքով՝ ԵՄ-ն կաջակցի նաև ավելի լայն շուկաներ մուտք գործելու հարցում, բացի այդ՝ կբարձրանա հայկական արտադրանքի որակը, մրցունակությունը։
«Հասկանում ենք՝ բարդ ճանապարհ ենք ընտրել»
Քաղաքական վերլուծաբան Հովսեփ Խուրշուդյանի խոսքով՝ Երևանն եվրոպական ճանապարհն է ընտրել առանց լյուստրացիա և վեթինգ իրականացնելու, առանց տնտեսական կապերի դիվերսիֆիկացիայի և ռուսական ազդեցության թուլացման։
«Բայց եթե այս ճանապարհը չընտրենք, շատ ավելի վատ վիճակում ենք հայտնվելու։ Ինչ-որ իմաստով պարտադրված է այս արագությունը, այս տեմպը»,- ընդգծել է նա։
Խուրշուդյանի կարծիքով՝ Հայաստանը պետք է դուրս գա ՌԴ հովանու ներքո գործող ինտեգրացիոն կառույցներից՝ ՀԱՊԿ-ից, ԵԱՏՄ-ից, երկրի տարածքից հեռացնի ռուսական ռազմաբազան ու լիարժեք վերականգնի իր ինքնիշխանությունը։
Քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանը հիշեցնում է՝ փոփոխությունները օրերի կամ ամիսների ընթացքում չեն լինելու, տարիների աշխատանք է պետք։ Մյուս կողմից նկատում է՝ դրանց մեկնարկի համար քաղաքական որոշումների, օրինակ՝ ՌԴ հետ հարաբերությունների վերարժևորման կարիք կա։
«Եթե նախկինում մեր մեծագույն մտահոգությունը անվտանգությունն էր և մենք դրանով էինք կապված ՌԴ-ին, հիմա ֆինանսական, տնտեսական իրավիճակն է»,- հանրային դիսկուրսն այսպես է մեկնաբանել նա։
Քոչինյանը ևս կարծում է՝ պետք է դուրս գալ ինտեգրացիոն կառույցներից։ Ըստ նրա՝ այս պահին ՀՀ համար անվտանգ կլինի ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքը լքել «ոչ բլոկային կարգախոսով», ինչը, սակայն, չի նշանակում, որ հետագայում Երևանը չի կարող փոխել իր կարգավիճակը։
Քաղաքագետ Ստեփան Գրիգորյանի կարծիքով՝ ԵՄ-ն, ԱՄՆ-ն ու Ֆրանսիան են զսպում ռուս-ադրբեջանական դաշինքի ագրեսիան, դաշինք, որը «պատրաստ է հարվածել ցանկացած պահի»։ Զսպող մեխանիզմ է համարում նաև Տոյվո Կլաարի և Էնթոնի Բլինքենի հայտարարությունները, այդ թվում՝ նախօրեին կայացած Բլինքեն-Ալիև հեռախոսազրույցը։
Ապրիլի 5-ին Բրյուսելում նախատեսված Փաշինյան-ֆոն դեր Լայեն-Բլինքեն հանդիպումը «ճակատագրական» է որակում։ Ասում է՝ պատահական չէ, որ ՌԴ ԱԳՆ-ն ամեն օր մի քանի հայտարարություն է տարածում, Բաքուն սպառնալիքներ է հնչեցնում։
«Մինչև գնալը կամ Բրյուսելում վարչապետը պետք է հայտարարի, որ սկսում ենք դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից, որ ուզում ենք ինտեգրվել Եվրամիությանը»,- շեշտել է Գրիգորյանը։
Նրա համոզմամբ՝ այդ արձանագրումը կարևոր է հանդիպման արդյունավետության համար, բացի այդ՝ ՀԱՊԿ-ն արդեն արձագանքել է և ասել՝ «չի ճանաչում Ադրբեջանի հետ սահմանը», ոչ մի խոսք չի հնչեցրել Ալմա Աթայի հռչակագրի մասին։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հայաստանի եվրաինտեգրում
