Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի փոխվարչապետները քննարկել են ապաարգելափակումը

Մոսկվայում կայացել է տարածաշրջանում կոմունիկացիաների ապաարգելափակման հարցերով աշխատանքային խմբի եռակողմ հանդիպումը։ Սա Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի փոխվարչապետների ութերորդ հանդիպումն էր։ Սպասվում էր, որ այն անցկացվելու է երկու օր շարունակ։

Սակայն, ըստ պաշտոնական հաղորդագրության, որը տարածվել է բանակցությունների ավարտից հետո, նիստի մասնակիցները պայմանավորվել են շարունակել քննարկումները «մոտ ժամանակներս»։ Այլ մանրամասներ չեն հաղորդվում։

Աշխատանքային խումբը ստեղծվել է այն պայմանավորվածությունների իրականացման համար, որոնք ձեռք են բերվել 2020 թ-ի աշնանը երեք երկրների ղեկավարների կողմից։ Խոսքը նոյեմբերի 9-ին ստորագրված՝ Արցախում հրադադարի մասին եռակողմ հայտարարության մասին է։ Այդ փաստաթղթի կետերից մեկը վերաբերում է «տարածաշրջանի բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերի ապաարգելափակմանը»։ Եվ 2020 թ․ հունվարի 11-ին աշխատանքային խումբ է ստեղծվել, որը պարբերաբար հանդիպումներ է անցկացնում և քննարկում ճանապարհների բացման հնարավոր տարբերակները։

Այն ամենն, ինչ հաղորդվում է այս պահի դրությամբ, ինչպես նաև հայ փորձագետների կարծիքն այն մասին, թե ինչ են քննարկում փոխվարչապետները։

• Մեղրիով ճանապարհ դեպի Նախիջևան․ Հայաստանը տարածքներ է զիջում Ադրբեջանի՞ն, թե՞ դուրս է գալիս շրջափակումից
• «Ադրբեջանի հետ տարածքների փոխանակում չի լինելու»․ Հայաստանի ԱԽ քարտուղար
• Ի՞նչ ստացան և չստացան Հայաստանն ու Ադրբեջանը նոր համաձայնագրով, և ինչպե՞ս են բացվելու ճանապարհները

Հոկտեմբերի 20-ի նիստն անցել է փակ ռեժիմով, առանց լրագրողների մասնակցության։

Դրա ավարտից հետո հայկական լրատվամիջոցներում միայն հետևյալ պաշտոնական հաղորդագրությունն է հայտնվել․

• ավարտվել է աշխատանքային խմբի 8-րդ նիստի առաջին մասը,
• դիտարկվել են Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում տրանսպորտային կոմունիկացիաների վերականգնման հեռանկարները,
• քննարկվել է Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների 2021թ. հունվարի 11-ի հայտարարության շրջանակներում իրականացվող աշխատանքի հետագա ընթացքը,
• հանդիպման մասնակիցները պայմանավորվել են մոտակա ժամանակներում անցկացնել 8-րդ նիստի երկրորդ մասը։

Սակայն դեռևս հոկտեմբերի 20-ի բանակցությունների ավարտից առաջ Հայաստանի լրատվամիջոցները, վկայակոչելով իրենց աղբյուրները, հաղորդում էին, որ կողմերը քննարկում են տրանսպորտային ուղիների ապաարգելափակումը և դեռ համաձայնության չեն եկել առանցքային հարցերի շուրջ։ Մասնավորապես, խոսքը գնում է իրավական հարցերի մասին, որոնք առաջանալու են տանսպորտային կոմունիկացիաների հնարավոր ապաարգելափակման դեպքում։

Հայաստանի փոխվարչապետը՝ նիստի նախօրեին

Մոսկվա մեկնելու նախորդ օրը փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը լրագրողներին ասել էր, որ ապաարգելափակումն իրականացվելու է ԱՊՀ երկրների իրավական հիմքի շրջանակում։

Նա հաղորդել էր, որ պետք է կայանա ավտոմոբիլային և երկաթուղային ճանապարհներին վերաբերող հարցերի քննարկում։ Նրա խոսքով՝ եռակողմ աշխատանքային խմբի նիստերի շրջանակում քննարկվում են խորհրդային տարիների երկաթուղային հաղորդակցության բոլոր տարբերակները։ Սակայն նա չի հստակեցրել, թե դրանցից որոնք են վերականգնվելու առաջին հերթին։ Միայն հայտարարել է, որ հայկական կողմն այդ հարցով որոշակի գաղափարներ ունի։

Փոխվարչապետը կրկին հայտարարել է, որ աշխատանքային խումբը չի քննարկում որևէ «միջանցքի» հարց, այդ թվում՝ Մեղրի քաղաքով, ինչի մասին խոսում է ադրբեջանական կողմը։ Ավելի վաղ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ու Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը նույնպես նշել էին, որ կողմ են ապաարգելափակմանը, սակայն բոլոր ճանապարհները, որոնք բացվելու են Ադրբեջանի և Թուրքիայի համար, Հայաստանի ինքնիշխան վերահսկողության տակ են գտնվելու։

Հայ փորձագետները նախազգուշացնում են և առաջարկում

Հայ փորձագետները նախազգուշացնում են, որ նոր ուղիները, որոնք ադրբեջանական կողմն առաջարկում է գործարկել, քիչ ընդհանրություն ունեն տնտեսական նպատակահարմարության հետ։ Ավելին՝ դրանք «հերթական աշխարհաքաղաքական ռիսկերից զատ՝ ոչինչ չեն խոստանում Հայաստանին», կարծում է քաղաքագետ Վահե Դավթյանը․

«Նշված երթուղով երկաթուղային հաղորդակցության վերագործարկումը վերջնականապես կամբողջացնի Հայաստանի շուրջ տրանսպորտային օղակը, որի հետևանքով շրջափակումը, որում հանրապետությունը գտնվում էր վերջին 30 տարվա ընթացքում, ոչ միայն չի չեղարկվի, այլև նոր ուրվագծեր կստանա»։

Ըստ նրա՝ իմաստ կունենար՝ մինչև 1993 թվականը գործող Կարս-Գյումրի երկաթուղու վերականգնումը․

«Ի դեպ, այդ հատվածը շահագործման ենթակա է և, ըստ մասնագետների գնահատականի, համապատասխան վերանորոգման աշխատանքներից հետո կարող է գործարկվել 1-2 ամսվա ընթացքում։ Այս հատվածում գնացքների երթևեկության վերականգնման դեպքում տարածաշրջանային հաղորդակցության ապաարգելափակումը կարող էր իրականացվել հայկական Երասխի տարածքով (Արարատի մարզի հյուսիս) դեպի Նախիջևան և արդեն նշված երթուղով դեպի Բաքու»։

«Ապավեն» բեռնափոխադրումների ընկերության տնօրեն Գագիկ Աղաջանյանը կարծում է, որ երկաթուղու շինարարությունը, որը կապելու է Ադրբեջանի հարավային շրջանները Նախիջևանին և Թուրքիային Մեղրիի տարածքով, հղի է Հայաստանի լիակատար տրանսպարտային մեկուսացմամբ, որը կարող է աղետի բերել։

Նրա կարծիքով՝ ճանապարհներ կարելի է բացել նաև առանց Մեղրիի, ընդ որում, նվազագույն ծախսերով։ Գործարարը խոսում է Թուրքիայից Ախուրյանի տարածքով դեպի Գյումրի, Երևան, Երասխ և Նախիջևան հասնող երկաթուղու շահագործման մասին․

«Երասխը Նախիջևանի հետ սահմանից 500-600 մետրի վրա է։ Մենք կարող ենք երկաթուղի կառուցել, այդ 500 մետրն ու վերջ։ Երասխի տարածքով անցնող ուղին թույլ կտա դուրս գալ դեպի Վրաստանի սևծովյան նավահանգիստներ Նախիջևանի տարածքով։ Բացի այդ, ճանապարհը չի շրջանցի Հայաստանը, ինչպես Մեղրիի միջանցքը»։